جۋرناليست، ەلدەگى وقيعالارعا ءۇن قوسىپ وتىراتىن ازامات سالتانات ءاشىرباي اسكەردەگى ازعىندىقتى جانە حالىقتىڭ رۋحاني توقىراۋعا ۇشىراۋىن تالداپ، قر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆقا حات جازدى. اۆتور ءوز حاتىندا ۇلتتىڭ جويىلۋ قاۋپىن عىلىمي ەڭبەكتەرگە سۇيەنە وتىرىپ تالداپ، پرەزيدەنتتەن قورعانىس سالاسىنداعى بىلىق پەن شىلىقتى شەشۋىن سۇرادى، دەپ حابارلايدى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.
الەۋمەتتىك جەلىدە «رۋحاني دەگراداتسيا» نەمەسە قازاق نەگە ازعىندانىپ بارادى؟" اتتى جازبا جاريالاندى. شىندىقتى سەرىك ەتكەن جانكەشتى جۋرناليست ۇلتتىڭ تاعدىرىنا الاڭداۋشىلىق تانىتادى. ازعىندانعان قوعامنىڭ سوڭى تۇتاس ۇلتتىڭ جويىلۋىنا اسەلىپ سوعارىن ەسكەرتەدى.
- اسكەردەگى ايتۋعا اۋىز بارمايتىن ازعىندىقتىڭ سالدارى جاس سولداتتىڭ ولىمىنە اكەلدى. سوڭعى جىلدارى اسكەري سالادا ءسۋيتسيدتىڭ تىم ءورشىپ بارا جاتقانى ۇكىمەتتەگى شەنەۋنىكتەردى ويلاندىرماي ما؟ءبىزدىڭ مەملەكەت پەن بيلىككە ازعىندار كەرەك پە؟ قازاقستاندىق اسكەري سالا قاشان مودەرنيزاتسيالانادى؟ قورعايدى دەگەن قورعانىس سالاسى ۇلدارىمىزدى قورلاپ جاتىر. الدە دەگراداتسياعا ۇشىراعان ۇلت ۇكىمەت ءۇشىن ءتيىمدى مە؟ نەگە مەن وسىنداي ازعىن قوعامدا ءومىر ءسۇرۋىم كەرەك؟
جازباسىنىڭ جالعاسىندا اۆتور "قازاقتىڭ قازىرگى ترگەدياسىنا" باس اۋىرتادى.
- «قازاقتىڭ تراگەدياسى» قاشان باستالدى؟ ارىعا بارماي، 1986 جىلى جەلتوقسان وقيعاسى كەزىندە قانشاما قازاق جاستارى جەلتوقساننىڭ ىزعارىندا قازا تاۋىپ، تۇرمەدە ءومىرى قيىلعان قازاق جاستارىنىڭ قانىنىڭ اقىسىن كىم وتەدى؟ قازاق قىزدارىنىڭ شاشتارىن جۇلىپ، مۇزعا سورعالاتقان كوز جاسىن سۇراعان جان بار ما؟ سوڭعى بولعان قاندى قاڭتاردىڭ قاسىرەتى مەن قىرشىنسىز قيىلعان قازاقتاردىڭ قۇنىن ءبىز كىمنەن سۇرايمىز؟ قازاق قوعامىنىڭ تراگەديادان قاشان كوزى اشىلادى؟ورىستىڭ جازۋشىسى م.ي. ۆەللەر «ۇلتتىڭ دەگراداتسياعا ۇشىراۋىن» بىرنەشە تۇرگە ءبولىپ، سونىڭ ىشىنە ءبىر جىنىستىلار اراسىنداعى بايلانىس، قىلمىس، پروتەست پەن دەگەنەراتسيانىڭ ۇلتتاردىڭ «ولۋىنە» الىپ كەلەدى دەگەن.ءبىز تاۋەلسىز مەملەكەت بولدىق دەپ ماقتانامىز. ەركىندىك الدىق، بەيبىت ەلدە ءومىر سۇرەمىز دەپ ارقانى كەڭگە سوزىپ جىبەرگەن جوقپىز با؟ ەركىندىك دەگەنىمىز ازعىندىق پا؟اسكەري سالانى مودەرنيزاتسيا جاسايمىز دەپ دوكترينا جاساۋمەن شەكتەلدى مە؟ ياعني، ايسبەرگتىڭ ءۇستىن عانا سيپاپ ءوتىپ، ءتۇپ-تۇقيانداعى ماسەلەلەرگە نازار سالىندى ما؟ قورعانىس سالاسىنداعى سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ تاعى دا ورىن العانىن بۇگىن وقىدىق.مەن انا رەتىندە، ادام رەتىندە بۇل ازعىندىقتى توقتاتۋىن سىزدەن سۇرايمىن، پرەزيدەنت مىرزا!ءبىز قالاي دەنى ساۋ دەگراداتسياعا ۇشىراماعان ۇلت بولامىز، ەگەردە كۇن سايىن سۋيتسيد جايلى اقپارات الىپ، ازعىنداردىڭ كوبەيۋىنە كوز جۇمىپ قاراپ وتىرساق؟!ەرتەڭ مەنىڭ ۇلىم مەن قىزىمنىڭ ساۋ جۇرەتىنىنە كىم كەپىل بەرە الادى؟ قۇرمەتتى پرەزيدەنت مىرزا، ءبىزدىڭ بولاشاعىمىزدىڭ بۇلىڭعىر بولماۋىنا ءسىز گارانت بولا الاسىز با؟ الدە بىزدە اسكەري سالانى مودەرنيزاتسيالاۋ دوكترينا جازۋمەن شەكتەلە مە؟ ءبىز قاراپايىم حالىق رەفەرەندۋمعا قاتىسىپ، ار-وجدانىمىز تاپتالماعان، ءادىل قوعامدا دۇرىس ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن داۋىس بەردىك... الايدا بۇگىنگىدەي ازعىندىقتىڭ الدىن الماسا، ءبىز ءۇمىتىمىز، كوزىمىزدىڭ نۇرى بولعان ۇلدارىمىزدان بەيبىت كۇندە ايىرىلا بەرەمىز... توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي نۇكتەسىن توقاەۆ مىرزا، ءسىز قويىڭىز... - دەپ جازدى اۆتور.
اۆتوردىڭ جازباسىنا پىكىر بىلدىرگەندەر ويلى وي ايتىپ، كەلەلى پىكىر بىلدىرگەن. ماسەلەگە قاتىستى:
"كۇلتەگىن جازۋىندا، ەلدى تەكسىزدەر بيلەسە حالىق ازعىندىققا، تەكسىزدىككە ۇرىناتىندىعى، تەكتىلەر بيلىك قۇرسا ەلدىڭ گۇلدەنەتىنى قاشالىپ جازىلعان. بۇل ازعىندىقتىڭ باسى عانا، سەبەبى تەكتىلەر بيلىككە كەلمەك تۇگىلى ماڭايىندا جوق. ەلدى دىم كورمەگەندەر بيلەۋدە.اقشانىڭ استىندا، بىراق اۋزى مايلانباعاندار... قۇلدى قانشا جەردەن وكسفورد، كەمبريدجدەرمەن تاربيەلەگەنىڭمەن ادەپسىز، كورگەنسىزدىگى ءبىر اۋىز ءسوزى مەن قىلبىڭ قىلىعى بىلدىرەر. مومىشۇلى ايتقانداي، امان قالۋ ءۇشىن قۇرتتاعان ەتىڭدى جاراسىمەن قوسا كەسىپ الىپ تاستاۋىڭ كەرەك ايىعىپ كەتۋىڭ ءۇشىن، بولماسا الگى جارا بۇتكىل دەنەڭە جايىلادى. مىنا اندۇكتەردەن ماسقاريزمدى توقتاتۋ ءۇشىن ەستى ءىس ارەكەت جاساماق تىرلىكتەرىن كورىپ تۇرعانىم جوق""بىزگە ۇلتتىق مەملەكەت رەتىندە ساقتالىپ قالۋىمىز ءۇشىن دەكولونيزاتسيالىق باعىتقا كوشۋىمىز كەرەك ، وتارشىلدىق كەزەڭدەردەگى كىرىپتارلىقتى دارىپتەگەندەر مەن سىرتقى ديسترۋكتيۆتى ءدىني ۋاعىزداردى شەكتەپ ، ەجەلگى ۇرپاق تاربيەسىن بويلارىنا ءسىڭىرۋ ارقىلى ، بەس مىڭ جىلعى تاريحىمىزدى قازاق بولمىسى رەتىندە دارىپتەۋگە كوشۋىمىز كەرەك ، قازاقتىڭ ازعىندىق دەگراداتسياعا ۇشىراۋى اراپ، يران ، پاكىستان ، باتىس ، رەسەي ،شىعىس كورشىلەردىڭ يدەولوگيالىق ينتەرۆەنتسياسىنا قاتتى سوققى بەرەتىن قاتاڭ ءتارتىپ ەنگىزگەن ءجون ، ىشىمىزدەن نەمقۇرايلىلىق پەن ماسىلدىققا، الاياقتىق پەن جەمقورلىققا بوي ۇرعان ورتانىڭ ىقپالىن السىرەتۋ ارقىلى ،عىلىم مەن ءبىلىم ، وتان سۇيگىشتىككە بەت بۇرعانىمىز ءجون!""بۇل تەك جاريالانعان ءبىر جاعداي، سوڭعى جىلدارى قانشاما جاس جىگىتتىڭ مۇردەسى كەلدى اسكەردەن؟ بارلىعى وسىنداي ءتۇرلى ايۋاندىقتىڭ، قورلىق، زورلىق، بوپسالاۋدىڭ كەسىرىنەن بولعان. 2022 جىلدىڭ وزىندە ون شاقتى سارباز ءولدى. ءبىزدىڭ قوعام بولسا، قازىرگى بالالار “دۇرىس” جىگىتشە تاربيەلەنبەگەن دەپ جىعىلعانعا جۇدىرىق بوپ ءجۇر ءالى دە" دەپ جازدى وقىرمان قاۋىم.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
