ارابتار قۇدايدى «اللاھ» دەپ تانىعانىمەن، ونى قۇدايدىڭ «شىن اتى» دەپ تانتۋ - بارىپ تۇرعان ناداندىق. ۇلى جاراتۋشىنىڭ «ۇلتى» جوق... ونى مۇنداي نارسەگە - ءبىر ۇلتقا «بايلاپ قويۋعا» بولمايدى. ءتاڭىر تاعالانىڭ باسقا دا مىڭداعان مۇباراك ەسىمى بار. ءار حالىق ونى وزىنشە ۇلىقتايدى. مىسالى ءبىزدى ورىستار «كازاح»، وزبەكتەر «قوزوق»، قىتايلار «حازاكى» دەپ اتايدى. ودان ءبىز وزگەرىپ (سۋت نە مەنياەتسيا) كەتپەيمىز. كىم قالاي دەسە دە، قازاققا قاراتا ايتىپ تۇرعانىن ءبارى دە تۇسىنەدى. كىم ءبىزدى قالاي اتاسا دا ريزامىز. اللا دا ريزا. جوق جەردەن جىك شىعارىپ، ءجونسىز وكپەلەپ جۇرگەن سىزدەر عانا. قۇراندا «ءبىلىمدى مەن نادان ادامنىڭ تەڭ بولمايتىنىن» بەكەر مەڭزەمەگەن. جاراتۋشىنى «اللاھ» دەپ اتاعان ارابتىڭ ءدىني تانىمىن قازاققا اكەپ تانعىسى كەلەتىن جارتىباستار كەيدە وزدەرىن قۇدايتانۋدىڭ عۇلامالارى سەكىلدى سەزىنىپ كەتەتىن سياقتى. اراب حالقى «اللاھ» دەپ اتاعان قۇدىرەتتى قازاق كەيىن «اللا» دەپ وزىنشە تانىدى. وعان سول قۇدىرەتتىڭ ءوزى ەمەس، ماسەلەنىڭ بايىبىنا بارا الماعان قايداعى ءبىر قۇلدارى شامدانىپ جاتقانى سىرت كوزگە قىزىق كورىنەدى ەكەن... دىنگە ەندى بەت بۇرعان باۋىرلارىمىز «سۇننەت» دەگەن ءسوزدى تىم تار ماعىنادا تۇسىنەدى دە، سول تۇسىنىگىن قوعامعا اكەپ تانعىسى كەلەدى. سونىڭ كەسىرىنەن ارابقا عانا جاراساتىن كەيبىر نارسەلەر مەن سولاردىڭ كەي ءداستۇرى «سۇننەت» دەگەن شابلونمەن قازاقتىڭ اراسىنا دا ءسىڭىپ بارادى. مىسالى ءبىز تۇيەنى ارابتار سەكىلدى «بىتەۋ» اسقانداي قىلىپ داستارحانعا تارتا المايمىز. قانشا جەردەن سۇننەت بولسا دا، باسقا تاماق قۇرىپ قالعانداي سارانچانى دا (ال ەگەر باسقا تاماق تابىلماسا، شەگىرتكەنى جەۋىڭە بولادى، ويتكەنى وعان دىندە «حالال» دەپ قارايدى) جەي المايدى ەكەنبىز. ال ارابتار ونى جاقسى كورەدى. پايعامبارىمىز دا ونى جەگەن. بىراق ول وسىنداي كەيبىر ماسەلەدە ءۇنسىز قالىپ، كەيبىر داۋلى ماسەلەدە شەگىنگەن، ەلدى سابىرعا شاقىرىپ، دىنگە قايشى كەلمەيتىن دۇنيەلەردى شاريعاتتىڭ شەڭبەرىنە ەنگىزىپ تە جىبەرەتىن. ال ءبىزدىڭ ماكسيماليستەر «سۇننەت» دەگەن ءسوزدى قازىر شەكتەۋلى شەڭبەردە قابىلداپ، ونىڭ وسىنداي گۋمانيستىك قىرىنا، ءدىندى تاراتۋعا باعىتتالعان ميسسياسىنا قولدان كەدەرگى جاساپ، وعان قيانات قىلعانداي بولىپ ءجۇر. ءبىر-بىرىنە «احي»، «ۋحتي» دەيتىندەردىڭ قىلىعى دا تۋرا وسىنداي سۇننەتتى دۇرىس تۇسىنبەۋدەن تۋعان «بيدعات». پايعامبارىمىز بەن ونىڭ ءىزىن باسقان ساحابالار ءبىر-بىرىنە بۇلاي دەمەگەن. قازىر ولار «سۇننەت» دەگەن ۇعىمعا ءبىر راكۋرستان عانا قاراپ، ءبىلىمى جوقتىقتان كەلەسى جاعىن «تالاق» قىلىپ تاستاپ جاتىر.
اقىل ايتاتىن قاريا بولماعاننان كەيىن ولار كەيدە سول ابىز اقساقالداردىڭ ورنىن باسقىسى كەلىپ جۇرگەندەي بولىپ تا كورىنىپ كەتەدى. كيىمگە قاتىستى دا ءدال وسىنداي جاعداي. سۇننەت دەپ جازدى كۇنى «ارابشا» كيىنىپ الادى دا، قىستىڭ قاقاعان ايازىندا الگى كيىمدى ۋاقىتشا «تالاق» ەتىپ تاستايدى. ايتپەسە سۋىقتا قاتىپ ولەدى عوي. وسىنداي رەۆيزيونيستىك كوزقاراستىڭ استارىنا ۇڭىلسەڭ، ناعىز سۇننەتكە جاتاتىن كيىم - ءوز ورتاڭداعى كوپشىلىك كيەتىن كيىم بولىپ شىعادى ەكەن. كاستۇم-شالبار دا تۋرا سونداي «سۇننەتتىڭ» كيىمى. ويتكەنى بىزدە حالىقتىڭ كوبى سولاي كيىنەدى.
پايعامبارىمىزدىڭ (س.ا.س) ەگەر كوزى ءتىرى بولسا، ءدال سولاي كيىنۋگە شاقىرىپ، ءدىننىڭ سىرتقى فورماسىنا ەمەس، ىشكى ماعىناسىنا (تاۋحيدقا) كوبىرەك ءمان بەرۋ كەرەكتىگىن ەسكەرتىپ ايتاتىن ەدى. ال شاريعاتتى تار شەڭبەردە عانا ءتۇسىنىپ جۇرگەن مۇنداي «سۇننەتشىل» باۋىرلارىمىزدىڭ قىلىعى «ءوزىڭ ديۋاناسىڭ، كىمگە ءپىر بولاسىڭ؟!» دەگەننىڭ كەرى سياقتى عانا بولىپ، ەلدى ءوزىنىڭ اتا-باباسى ۇستانعان ءتول دىنىنەن ۇركىتىپ جىبەرىپ جاتىر. سوسىن تاعى ءبىر ايتاتىن نارسە: نامازدا ء(اتتاحياتتا) كەيبىر باۋىرلار سۇق ساۋساعىن قيمىلداتىپ (كوتەرىپ) وتىرادى. ونىسى سىرتتاي وزىنشە مۇسىلمان ەكەنىنە قايتارا كۋالىك بەرىپ جاتقانداي بولىپ كورىنەدى ەكەن. پايعامبارىمىزدى ءدال ءوستىپ وتىرعان كۇيدە كوز الدىما ەلەستەتە المادىم. ول ونداي «كۋالىككە» مۇقتاج دا ەمەس ەكەنىن ساناسىندا ساڭىلاۋى بار ادام تۇسىنەدى. نامازدا ساۋساعىن، ءباشپايىن قيمىلداتىپ ء(باشپايدى قيمىلداتپايدى) وتىرعان ادامنىڭ قىلىعى سىرت كوزگە سۇمدىق ەرسى بولىپ كورىنىپ، قاسىنداعىلاردىڭ ويىن بولەدى. اللانىڭ الدىندا ادام قۇل قۇساپ تىپ-تىنىش وتىرۋى ءتيىس سياقتى ەدى، كەيبىرەۋىنىڭ نامازدا وسىنداي «باسى ارتىق» قيمىلدار جاسايتىنى قىزىق. احيلاردىڭ بىرەۋىنەن وتكەندە: «باۋىرىم، نامازدا نەگە وسىلاي ىستەيسىڭ؟» دەپ ادەيىلەپ سۇراسام، «سۇق ساۋساعىڭدى كوتەرگەندە، ءشايتاننىڭ باسىنان كۇرزىمەن ۇرعانداي بولاسىڭ» دەگەن سىڭايدا جاۋاپ بەردى. «سوندا سەن ساۋساعىڭدى قيمىلداتا بەرسەڭ، ءشايتاننىڭ باسىنان توقتاماي ۇرعانداي بولاسىڭ با؟» دەپ ەدىم، كەكەسىندى بايقاپ قالدى ما، الگى جىگىت ناماز باستالعانىن سىلتاۋراتىپ، جاۋاپتان جالتارىپ كەتتى. دىندەس باۋىرلاردىڭ وسىنداي ديالوگتان قاشاتىنى دا قىزىق. پايعامبارىمىزدان جەتكەن ونداي «ساحيح حاديستى» دا ەش جەردەن وقىماپپىن. مۇمكىن مەن ونى بايقاماي جۇرگەن شىعارمىن، بولسا ماعان كورسەتىڭدەرشى. اتا-بابالارىمىزدىڭ ءبارى نامازدا ەش جەرىن قيمىلداتپاي، تىپ-تىنىش قانا ۇيىپ وتىراتىن. بۇل «بيدعات»» ءدال سول توقسانىنشى جىلدارى كەلدى. «توقسانىنشى جىلدارى بىزگە ءدىن ەمەس، ءارتۇرلى اعىمدار كەلدى» دەپ دۇرىس ايتادى. ايتپەسە بىزدەن 200 جىلداي بۇرىن ءومىر سۇرگەن ەرتەدەگى سول قازاقتار پايعامبارىمىزدىڭ داۋىرىنە جاقىن ءومىر سۇرگەن ناعىز زامانداستارى ەدى عوي.
پايعامبارىمىز دا «ارالارىڭدا ءبىر بۇلىك شىقسا، كوپشىلىكپەن بىرگە بولىڭدار» دەگەن. سوندىقتان جوق جەردەن «فيتنا» شىعارا بەرمەي، نە بولسا دا كوپپەن بىرگە «اداسقانىڭ» جاقسى. ورامال ماسەلەسى دە كەيىنگى كەزدە ۇلكەن داۋعا اينالدى. ورامال (جاۋلىق) ماسەلەسىندە مەكتەپ ۇجىمى مەن اتا-انالاردىڭ ەكەۋىندە دە كىنا بار! ناماز وقيتىن اتا-انالار ءبىرىنشى (باستاۋىش) سىنىپقا باراتىن قىزدارىنا جوق جەردەن پروبلەما جاساپ، ورامال تاعىپ قويادى. ءبىرىنشى سىنىپتاعى بۇلدىرشىنگە ورامالدىڭ نە كەرەگى بار؟ ول مەدرەسەگە بارا جاتقان جوق، ءدىني ءبىلىم الۋ ءۇشىن بارا جاتقان جوق. ولار بۇل جەردە مەكتەپتەگى زايىرلى قوعامنىڭ تالابىن سىيلاۋى كەرەك. 6-7 جاستا قىزدارىڭدى قىمتاڭدار دەيتىن تالاپ شاريعاتتا تاعى جوق. ابدەن قارتايعان كارى كەمپىرگە (ولارعا ورامال تاقپاسا دا بولادى) قانداي تالاپ قويىلسا، كىشكەنتاي قىزدارعا دا تۋرا سونداي تالاپ قويىلادى شاريعاتتا. ويتكەنى ەكەۋى دە ءناپسىنىڭ كوزىمەن قارايتىن جاستا ەمەس. مەكتەپ ۇجىمى دا قاتىپ قالعان ءبىر اتەيستىك سارىنداعى ءپرينتسيپتى ۇستانىپ العان. قاراپ وتىرساڭ، وقۋشى قىزدىڭ ەتەككىرى 7-8 كلاستان باستاپ كەلە باستايدى ەكەن. باليعات جاسى دەگەنىمىز دە وسى. ورامالدى وسى كەزدەن باستاپ تاقتىرۋ كەرەك. اللا تاعالا ادام بالاسىن جاراتقان كەزدە، ونىڭ بارلىق فيزيولوگيالىق ەرەكشەلىگىن بىلگەننەن كەيىن قىزدارعا قىمتانۋدى بۇيىردى عوي. بىراق ءبىزدىڭ شەندىلەر دە شەتىنەن قاسارىسىپ قالعان، قىزىق. وقۋشىلار اللانىڭ بۇيرىعىن ەمەس، ءالى دە اتەيزمنىڭ ايتقانىمەن جۇرگەن سولاردىڭ ءسوزىن تىڭداۋى كەرەك پە سوندا؟ بۇل جەردە ءبىر كومپروميس (ىمىراعا كەلۋ) كەرەك. ول كومپروميس – وقۋشىلارعا 8-ءشى سىنىپتان باستاپ ورامال تارتۋعا رۇقسات بەرۋ. قازىر بىزدە ورامالدىڭ (جاۋلىقتىڭ) توڭىرەگىندەگى داۋ - دىنشىلدەر مەن دىنسىزدەردىڭ ايتىسىنا ۇقساپ بارا جاتىر....
سىلتەمەسى: https://qazaquni.kz/2018/11/12/92444.html
جولىمبەت ماكىش
