ەڭ پايدالى ينۆەستيتسيا قانداي دەپ ويلايسىزدار؟ ارينە، جاستارعا سالىنعان ينۆەستيتسيا. كوپتەگەن مەملەكەتتەردە جاستار ساياساتى ينۆەستيتسيانىڭ نەگىزگى باعىتى بولىپ تابىلادى، ويتكەنى ول بولاشاقتا تۇراقتى قوعام قۇرۋدا شەشۋشى ءرول اتقارادى.
قازىرگى ۋاقىتتا الەمدە 7.7 ملرد استام تۇرعىنداردىڭ 10 بەن 29 جاس ارالىعىنداعى جاستاردىڭ سانى 1,8 ملردتان اسادى. جاستار ۇلەسى الەمدە جىل ساناپ ءوسىپ كەلەدى. بۇل اسىرەسە ورتالىق ازيا ەلدەرىندە انىق بايقالادى.
رەسمي ستاتيستيكاعا سايكەس، بۇگىندە قازاقستاندا 14-29 جاس ارالىعىنداعى جاستاردىڭ سانى 4 ميلليونعا جۋىق ادامدى قۇرايدى، ونىڭ 2,3 ميلليونى قالادا، 1,7 ميلليونى اۋىلدا تۇرادى.
جاستار وزدەرى ءومىر سۇرەتىن قوعامدا ءادىل جانە تەڭ مۇمكىندىكتەر جاساۋدى قامتاماسىز ەتۋدى تالاپ ەتەتىندىكتەن، ولاردىڭ الدىندا تۇرعان كوپتەگەن ماسەلەلەردى شەشۋ قاجەتتىلىگى بۇرىنعىدان دا وتكىر بولا باستادى. جاستار ءۇشىن وزەكتى ماسەلەلەر قاتارىنا ءبىلىم الۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، جۇمىسپەن قامتۋ جانە باسپانامەن بايلانىستى.
قازاقستاندا جاستار قوعامنىڭ ەڭ بەلسەندى بولىگى. قازىرگى الەمدە كەز كەلگەن ەلدىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگى مەن جەتىستىگى جاستاردىڭ بىلىمىمەن، شىعارماشىلىعىمەن جانە ەڭبەكقورلىعىمەن انىقتالادى.
2019 جىلى پرەزيدەنت قىزمەتىنە كىرىسكەن ق.ك.توقاەۆ جاڭاشىلىقا جاقىن ساياساتكەر رەتىندە ءوز جۇمىسى ءۇشىن ءبىرىنشى كەزەكتەگى 10 مىندەتتىڭ ءبىرى جاستاردى قولداۋ دەپ اتادى. رەفورمالاردى كەزەڭ-كەزەڭمەن جۇرگىزۋدى جوسپارلاي وتىرىپ، پرەزيدەنت جاستاردى قولداۋدىڭ 2021-2025 جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جوسپارىن ازىرلەۋدى تاپسىردى. وندا جۇمىسپەن قامتۋ، ساپالى ءبىلىم بەرۋ، تۇرعىن ءۇي، الەۋمەتتەنۋ جانە باسقا ماسەلەلەردى شەشۋ بويىنشا 10 باعىت قاراستىرىلعان. بولاشاقتا ۇلت باسەكەگە قابىلەتتى بولۋى ءۇشىن جاستارعا ينۆەستيتسيانى ارتتىرۋىمىز قاجەت. ەلدەگى قارقىندى وزگەرىستەر ورىن الاتىن بولسا، ول جاستارعا تىكەلەي بايلانىستى بولادى.
پرەزيدەنتتىڭ باستاماسىمەن مەملەكەتىمىزدە جاستاردى قولداۋ باعىتىندا كەلەسى شارالار ىسكە اسۋدا:
- دارىندى جاستاردى قولداۋ ءۇشىن 3 ميلليون تەڭگە كولەمىندە «تاۋەلسىزدىك ۇرپاقتارى» گرانتى تاعايىندالدى.
- جاس عالىمدار ءۇشىن پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا الەمنىڭ جەتەكشى عىلىمي ورتالىقتارىندا تاعىلىمدامادان ءوتۋ ءۇشىن 1000 گرانت ءبولىندى.
- جاستار ستارتاپتارىنا گرانتتار ۇلعايتىلدى. جاستار ءۇشىن بيزنەسكە ارنالعان گرانتتاردىڭ مولشەرى 200 اەك – تەن 400 اەك-كە دەيىن-شامامەن 1,2 ملن تەڭگەگە دەيىن ۇلعايتىلدى.
- 2023 جىلى جاستار كاسىپكەرلىگىن قولداۋ ءۇشىن جىلدىق 2,5% جەڭىلدىكپەن شاعىن نەسيەلەندىرۋدىڭ جەكە تەتىگى ىسكە قوسىلادى.
- «پرەزيدەنتتىك جاستار كادرلىق رەزەرۆى» جوباسى ىسكە استى. جوبانىڭ ماقساتى - جاستار ءۇشىن اشىق الەۋمەتتىك ليفت قۇرۋ. مقىا مالىمەتتەرى بويىنشا 300 رەزەرۆشىنىڭ 219-ى ءارتۇرلى مەملەكەتتىك جانە ساياسي لاۋازىمدارعا ورنالاستىرىلعان.
- 2020-2022 جىلدارى ستيپەنديالار ۇلعايتىلدى. قازىر ستۋدەنتتەر 36 660 تەڭگە، پەداگوگيكالىق ماماندىقتار ستۋدەنتتەرى - 58 800 تەڭگەگە دەيىن.، ماگيسترانتتار - 86 987 تەڭگەگە دەيىن.، دوكتورانتتارعا- 195 000 تەڭگە ستيپەنديا الادى.
سونىمەن بىرگە، ءومىر بويى وقىتۋ تۇجىرىمداماسى قابىلداندى. ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋ قازاقستاننىڭ ادامي كاپيتالىن كۇشەيتەدى. جوعارى وقۋ ورىندارىنا ەڭبەك نارىعىندا تۇلەكتەردىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا اكادەميالىق دەربەستىك بەرىلدى. جوعارى وقۋ ورىندارى ءبىلىم بەرۋ تراەكتوريالارىن وزدەرى ازىرلەيدى، كوللەدجدەر جۇمىس بەرۋشىلەرمەن بىرلەسىپ ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنىڭ مازمۇنىن ايقىنداۋعا قۇقىلى، ءبىلىم بەرۋ ساپاسىن مونيتورينگىلەۋ ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنىڭ ءتىزىلىمى قۇرىلدى.
پرەزيدەنتتىڭ جاس عالىمدارعا الەۋمەتتىك ليفت رەتىندە ۇسىنعان تاماشا باستامالارىنىڭ ءبىرى «جاس عالىم» جوباسى. بۇل جوبا اياسىندا الەمنىڭ جەتەكشى عىلىمي ورتالىقتارىندا تاعىلىمدامادان ءوتۋ ءۇشىن عالىمدارعا 500 گرانت جانە بويىنشا جاس عالىمدارعا 1000 گرانت ءبولىندى.
پرەزيدەنت ءبىزدىڭ جاستارعا سەنە وتىرىپ جانە ونىڭ جەتىستىگىنە ۇمىتپەن قارايدى. جاقىندا قاسىم-جومارت توقاەۆ اقش-قا ءىس-ساپارمەن بارعان كەزدە قازاق جاستارىنىڭ باسىن قوسقان «Digital Nomads» قاۋىمداستىعىنىڭ مۇشەلەرىمەن كەزدەسكەن بولاتىن. الپاۋىت تەحنولوگيالىق كومپانيالاردا جۇمىس ىستەيتىن 400-دەن استام ءىت-ماماننىڭ باسىن بىرىكتىرگەن قاۋىمداستىق وتىرىسىندا ءسوز سويلەگەن قازاق قىزىنىڭ Microsoft كومپانياسىندا لاۋازىمدى قىزمەت اتقاراتىنىن بىلگەن ەل پرەزيدەنتى ەلگە كەلىپ، مەملەكەتتىڭ وركەندەۋىنە ۇلەس قوسۋعا شاقىردى. ادەتتە ۇستامدى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى سول جولى بويىن ماقتانىش سەزىمى كەرنەگەنىن جاسىرا الماعان بولاتىن. پرەزيدەنت، «دارىندى جاستار ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا دەگەن سەنىمدى نىعايتادى» دەپ اتاپ وتكەن بولاتىن.
جالپى پرەزيدەنت باستاماسىمەن جۇرگىزگەن رەفورمالار جاستارعا ەلدە تابىسقا جەتۋ ءۇشىن بارلىق مۇمكىندىكتەر جاسالاتىنىن سەزىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل جاستاردىڭ ەرتەڭگى كۇنگە دەگەن سەنىمدىلىگىن ارتتىراتىنى ءسوزسىز.
جاستار تاراپىنان دا مەملەكەتتىڭ دامۋى ءۇشىن كونسترۋكتيۆتى ۇسىنىستار جاسالۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن. ءبىزدىڭ قوعامدى ءوزىمىز وزگەرتپەسەك ەشكىم وزگەرتپەيتىنىن ليبەرالدى ۇستانىمدى توقاەۆ مىرزا جاقسى تۇسىنەدى. جاسامپاز ۇراندارمەن، يلليۋزيامەن عانا ءومىر سۇرمەي، ءبىزدىڭ قوعامدى ءسال جاقسى دامىتۋعا جاستاردىڭ ۇلەسى - ول ءاربىر جاستىڭ ءوز سالاسىندا كاسىبي مامانعا اينالعانى. مەملەكەتتىڭ مىندەتى – قولداۋ مەن دەمەۋ.
ەلدوس جۇماعۇلوۆ
