ءار جىلعا ءبىر جانۋاردىڭ اتىن بەرىپ وتىرعان قازاق ەر حالىق. «ەر قاناتى – ات، ول سەنىڭ باسىڭا قونعان باق، استىڭداعى التىن تاق دەپ باعالايدى»، بۇل داۋىسى بىرنەشە شاقىرىمعا جەتەتىن اتاقتى ءانشى جۇسىپبەك ەلەبەك اعامىزدىڭ ۇيىندەگى حابيبا جەڭگەمىزدىڭ ايتۋى.
قالا بالالارى جىلقىنى تەك تەلەديدار ەكرانىنان كورەتىن قازىرگى ۋاقىتتا، جاس ۇرپاق تۇگىلى جاسى ۇلكەندەر دە عاسىرلار بويى ادامنىڭ جان جولداسى بولىپ كەلگەن وسى جانۋار تۋرالى نە بىلەدى ەكەن؟ باسقالاردى قايدام، ءوز باسىم قاشان اتقا مىنگەنىم ەمىس-ەمىس ەسىمدە. بالا كەزدە اكەم عالىم ءاسىلحان وسپانۇلىنىڭ اناسى، اجەم التىننىڭ بەلىنەن قۇشاقتاپ تەمىر جولدىڭ بويىمەن بادام ەلدى-مەكەنىنە جاي ءجۇرىپ بارعانىمىز جادىمدا قالىپتى. جىلقى مالى تۋرالى تاعى ءبىر ايشىقتى ەسىمدە قالعانى مۇحتار اۋەزۇلىنىڭ «اباي جولىن» وقىعانداعىم: «ءۇش كۇندىك جولدىڭ بۇگىنگى، سوڭعى كۇنىنە بالا شاكىرت بارىن سالدى. قورىقتان كۇن شىعا اتقا مىنەيىك دەپ اسىققاندى. ...كۇنۇزىن اتتان تۇسپەي، وزگە جۇرگىنشىلەردەن وق بويى الدا وتىرعان. كەي-كەيدە كوكۇيىرىم مەن بۋراتيگەن، تاقىربۇلاق سياقتى قونىس-قۇدىقتاردىڭ تۇس-تۇسىنا كەلگەندە بالا وقشاۋ شىعىپ، استىنداعى جاراۋ قۇلا بەستىسىن اعىزىپ-اعىزىپ تا الادى».
قازاقتىڭ اتقا قۇمار ەكەنىن ناعاشىم جامالحاننىڭ ءومىر بويى تەمىر تۇلپار-ماشينا ايداپ، جۇرگىزۋشى بولىپ جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ، قوراسىندا كوكپارعا شىعاتىن اتى بولعانىن كورىپ ءوستىم. اتتى جاقسى كورۋ قازاقتىڭ قانىنا سىڭگەن قاسيەت. ونى شىمكەنتتە دۇنيەگە كەلگەن ۇلىمدى بىردە اۋىلعا اپارعاندا ءبىلدىم. مەكتەپ جاسىنا جەتپەگەن بالا ات ۇستىنە كادىمگىدەي ءمىنىپ كەتە باردى. ول اتقا مىنگەنىنە قۋاندى، ال مەن قايتەر ەكەن دەپ ۋايىمداپ تۇردىم. بەكەر ولاي ويلاپپىن.
سونىمەن، جىلقى مىنەزدەس حالىقتىڭ وكىلدەرى بولىپ تابىلاتىن ءبىراز تانىستارىممەن سويلەسىپ، وسى ءبىر كيەلى پىراق تۋرالى بىلەتىندەرى شامالى ەكەنىن بايقادىم. بۇل ماقالا وسىلاي جازىلدى. ءيا، جىلقى مالى تۋرالى نە بىلەسىز؟
قازاقتىڭ ومىرىندە جىلقى مالى ەڭ باستى ورىن الاتىنى دۇنيەگە نارەستە كەلگەندەگى تىلەكتەردە دە كورىنىس تاپقان. قىز بالا تۋسا «مىڭجىلقى» دەپ بويجەتىپ ۇزاتىلىپ، توي قىزىعى تۋرالى قۋانسا. ۇلبالا تۋرالى «ات بايلار، ات ۇستار» دەپ قۋانعان. ۇلى جازۋشى ءسابيت مۇقانۇلى ءوزىنىڭ ۇلى تۋعانى تۋرالى «ءومىر مەكتەبى» كىتابىندا بىلاي دەپ جازعان: «جاس بالانىڭ داۋسى شار ەتە ءتۇستى... «اق تۇيەنىڭ قارنى جارىلدى!» دەپ شۋ ەتە قالدى ۇيدەگى قاتىندار. «ۇل!.. ات-ۇستار!..» دەپ ايعايلاپ قالدى بىرەۋلەر». كىشكەنتاي بالالاردى اشاماي ەرگە وتىرعىزۋ قازاقتىڭ تۇرمىس مەرەكەلەرىنىڭ ءبىرى.
كىمگە بولسا دا ات قويعىش قازاق، جىلقى مالىنا دا دۇرىس اتاۋ بەرۋدە الدىنا جان سالماعان حالىق بولار ءسىرا! ءدوڭاسار، كوكبيكەش، تورقاسقا، جەلتيمەس، تاعىسىن تاعىلار. تاريحتا سولاردىڭ قانشاماسى ساقتالىپ قالعانىنا تاۋبە دەۋ كەرەك.
ۇلى عالىم شوقاننىڭ اتاسى ءۋالي حاننىڭ اتى – كوكسىرعاناق، ال باتىر يساتاي تايمانۇلىنىڭ اتى – اقتاباندى ماحامبەت ولەڭىنە قوسقان. سەگىز سەرىنىڭ، مۇحاممەد-حانافيا باھرامۇلىنىڭ اتى – بوزشۇبار. «جەكەيتورى – كەنەسارىنىڭ باتىرى نىساننىڭ اتى. بۇل دەرەكتى نىساننىڭ ءىنىسى ءسارىباي قايىپ اينابەكۇلىنا ايتقان»; «ءىلياستىڭ ء(ى.جانسۇگىرۇلى – ب.و.) كەرقۇلاسى دا الگى ساكەننىڭ (س.سەيفۋللين – ب.و.) كەركوجەگىمەن تۋىستاس، نە ناعاشىسى، نە جيەنى بولار». سوڭعى ەكى مالىمەت جازۋشى ءسايدىل تالجانوۆتىڭ «وتكەن كۇندەر سويلەيدى» كىتابىندا كەلتىرىلگەن.
اتقا ەسىم تاڭداۋ قازاق ءسوز ونەرىنىڭ نەبىر قىزىق جاقتارىنان تابىلادى. كەنەن اتامىزدىڭ كوكشولاعىن كىم بىلمەيدى؟! اقىن اتامىز قىزى تورتكەن اپامىزعا اتى تۋرالى بىلاي اڭگىمەلەپ بەرگەن ەكەن:
- اكەم ءازىرباي ءوزىنىڭ بىرنەشە جىلعى تاپقان-تايانعانىن جيناپ،
ناعىز قولدىڭ قىسقالىعىمەن ءجۇرىپ-ءجۇرىپ ەلى ىرگەلەس قىرعىزداردىڭ توقپاق قالاسىنىڭ بازارىنان ءبىر كۇنى قۇيرىعى دا، جالى دا جوق، ىڭىرشاعى اينالعان ارىق ات ساتىپ اكەلەدى. اتتى كورگەن مەن: «اتا-اۋ، مىنانىڭ قۇيرىعى دا، جالى دا جوق، ناعىز كوكشولاقتىڭ ءوزى عوي»، – دەپ كۇلدىم. سول كۇننەن باستاپ ات كوكشولاق اتانىپ كەتتى. كەلەسى كۇنى-اق مەن ونى قويعا ءمىنىپ شىعا كەلدىم. كوكشولاعىما مىنگەننەن-اق كوڭىلىم كادىمگىدەي كوتەرىلىپ، شابىتتانىپ، ءوز اتىما ءوزىم ولەڭ شىعارىپ:
ساتىپ الدىق بازاردان كوكشولاقتى،
قۇيرىعى جوق، جالى جوق شوپ-شولاقتى.
ءوزى ساۋرىك، كوكتەمدە بايتال قۋىپ،
ءبىر جاعىنان ازىناپ قۇداي اتتى.
اكەم بويداق، مەن بويداق، ات تا بويداق،
قايدا بارىپ باعامىز ءۇش بويداقتى، – دەپ، ءوزىم دە كۇلىپ،
وزگەنى دەپ كۇلدىرىپ ءجۇردىم. كەنەن اتا تاريحىنان حابارى بار قازاقتىڭ بالاسى، بايدىڭ قىزى شاليپامەن ايتىسقاندا قايىرماسىندا «ارام قاتقىر كوكشولاق» دەپ ايتىلاتىن ويناقى سوزدەرى بار ەلگە كەڭ تاراعان ءاننىڭ باستى كەيىپكەرىنە ات وسىلاي تاڭدالعان ەكەن.
اتقا ءمىنۋ قازاق تۇرمىسىنىڭ ءسانى دە ءمانى دە بولعان. اتقا دۇرىس ءمىنۋ وزىنشە ءبىر جەكە ونەر دەسە دە بولادى. حالقىمىزدىڭ بەتكە ۇستار جازۋشىسى «مۇحتار اۋەزۇلى تۋرالى ەستەلىكتەر» كىتابىندا بىلاي دەپ جازىلعان: «ەركە قارانىڭ قادىرى – ونىڭ ۇنەمى وقىس سويلەپ، وقىس ءىس ىستەپ، ويدا جوق جەردە قاۋىمدى كۇلدىرىپ، قىزىققا باتىرۋىندا. ونىڭ جولباستاۋى دا، ءجۇرىسى دە ەرەكشە. ول كولىكتى استە جەلدىرتپەيدى، سۋىت اياڭداتىپ وتىرادى. ەندى بىردە ساتتە «قوڭىر تورە جالپىلداق» دەپ شوقىراق شابىسقا تۇسەدى. شوقىراق شابىسقا توسەلە الماي، شابا جونەلگەن جىگىتتى، قامشىمەن قايىرىپ، جيىنعا قايتا ايداپ كەلەدى. ونىڭ مىنگەن اتى، مەيلىنشە اياڭشىل بولادى، ول قاي اتقا مىنسە، سول ات اياڭداي جونەلەدى». ءدال وسىنى بۇگىنگى قازاق شىن ىنتا-شىنتاسىمەن تۇيسىنسە دە ءدال بۇرىنعى قازاقتاي سەزىنە الار ما ەكەن؟!
ماقالامنىڭ باسىندا جامالحان ناعاشىمنىڭ اتىن ەسكە الدىم عوي. ول كىسىنىڭ اتى كولحوزداعى ءۇيدىڭ قوراسىندا تۇراتىن. ول كەڭەس وكىمەتى تۇسىندا عوي. ال ەندى جەكە ءبىر اتقا ءبىر كيىز ءۇي تىگۋ دە قازاقتان شىققان مىرزالىق. قازاقتا نە كوپ ادەت-عۇرىپ كوپ. سولاردىڭ ءبىرشاماسى جىلقى مالىنا بايلانىستى: «اسقا كەلگەن بايگە اتتىڭ باس-باسىنا ءبىر-ءبىر ءۇيدى وڭاشا بەرەتىن ەلدىڭ ەجەلگى ەرەجەسى. ءۇي كىسىنىڭ سانىنا قاراپ بەرىلمەيدى، بايگى اتقا بەرىلەدى. التاي-توقادا وسىنداي ادەت بار.» بۇل دا ءسايدىل اعا كىتابىندا ايتىلعان دۇنيە.
بايگە اتىنا ەرەكشە كوزقاراس بولعانىن ءانشى جۇسىپبەك ەلەبەكوۆتىڭ بالا كەزىن ەسكە العانىنان دا بىلۋگە بولادى: «ەندى اۋىلدىڭ سىرتىنداعى تۇمسىقتان ارى قاراي شاڭداتا شاۋىپ بارا جاتقان ءبىر توپ ادامدارعا قارادىم. بۇلار ەرتەڭگى بولاتىن ۇلكەن جارىستىڭ الدىندا اتىنىڭ تەرىن الۋ ءۇشىن قاراجارىسپەن كەتىپ بارا جاتقاندار ەكەن. ەندى كەيبىرەۋلەر بايگەگە قوساتىن اتىنىڭ كوزىنەن باسقاسىنىڭ ءبارىن جابۋمەن جاۋىپ، كۇننىڭ قىزۋىنان، ادامنىڭ كوزىنەن قورقاتىنداي بۇركەپ، ماڭىنا ەشكىمدى جۋىتپايدى; ەل اراسى شالعاي بولسا دا كىمدە قانداي جۇيرىك ات بارىن ءبىلىپ وتىرادى. ول كەزدە جۇيرىك ات بۇكىل ءبىر تايپا ەلدىڭ اتىن ايگىلى ەتەدى. وسىنداي ۇلكەن استاردا الدىمەن كەلگەن اتتى ەل جۇزدەگەن جىل بويى باس قوسقان جەردە «پالەن جىلى پالەنشەنىڭ اسىندا، بايگىدەن كەلىپتى» دەپ ايتىپ جۇرەدى».
ءارى بالاجان، ءارى قوناقشىل، ءارى قۇداسىن قۇدايىنداي سىيلايتىن قازاقتىڭ جاقسى مىنەزدەرىن ايتىپ جەتكىزۋ ءتىپتى دە مۇمكىن ەمەس. قازاق ءۇشىن سىيلىقتىڭ ەڭ ۇلكەنى ات. قۇرمەتتى وقىرمان، ارينە «اباي» ەنتسيكلوپەدياسىن وقىعان بولارسىز. وقىماساڭىز دا ءبىر اۋدارعانىڭىزعا سەنىمىم مول. وسى باسىلىمدا ات سىيلاۋدىڭ ۇلگى الارلىق مىسالى بار: «اقىننىڭ ۇلى ءابدىراحمان ۆەرنىيدا (الماتىنىڭ ورىستار قويعان اتى – ب.و.) قالاسىنداعى اۋرۋحانادا جاتقان كەزىندە ونى كۇتۋگە كەنجە بالاسى ماعاۋيانى جىبەرەدى. ماعاۋيا ۆەرنىيدىڭ بازارىندا ۇلى ءجۇزدىڭ ءدات دەگەن ادامىنا كەزدەسىپ تانىسادى. ماعاۋيانىڭ اباي بالاسى ەكەنىن بىلگەن سوڭ، ول اقىنعا دۇعاي سالەم ايتىپ، تورجورعا اتىن سىيعا تارتادى».
ەلدىڭ تەنتەكتەرىنىڭ قىلىقتارىن جىلى-جاۋىپ قويا سالۋ دا قازاقتىڭ دارقان مىنەزى. وسىنداي ءبىر تاريحي وقيعا دا اتقا بايلانىستى. بۇل تۋرالى اقىن جامبىلدىڭ حاتشىسى بولعان عالي ورمانوۆتىڭ كۇندەلىگىنەن ءبىلدىم. «20 يۋن، 1939 جىل. قوپاباي جانە ءبىر-ەكى تۋىسى كەلدى. قوپابايعا ايتتى جامبىل: «ەكەۋمىز ەرتەدە ارىسقا، تۇركىستانعا بارعانىمىز ەسىڭدە مە؟ مايلىقوجا، قۇلىنشاق اقىنداردان «شورا باتىر»، «قىز جىبەك»، «مۇڭلىق-زارلىق» قيسسالارىن تىڭداپ، قايتاردا اتىمىزدى ۇرلاتىپ جاياۋ قالعانبىز، ەل بولىپ ات مىنگىزىپ قايتارىپ ەدى. وي، ول دا قىزىق كۇندەر ەكەن عوي»، - دەپ جاس كەزىن ەسكە الدى». اكەم عالىم ءاسىلحان وسپانۇلىنىڭ ابايدىڭ زامانداسى، قازاقتىڭ ۇلى اقىنى مايلىقوجا سۇلتانقوجاۇلىنىڭ شىعارماشىلىعىن زەرتتەۋگە دەن قويىپ، عىلىمي جولعا تۇسۋىنە اسەر ەتكەن جامبىلدىڭ ولەڭىندەگى: «مايلىقوجا، قۇلىنشاق ءپىرىم ەدى باس ۇرعان» دەگەن ءبىر اۋىز ءسوزى دە تەك وڭتۇستىكتىڭ اقىندارىنان ۇيرەنگەنىنە عانا ەمەس، ەل ادامدارىنىڭ اتتارىن ۇرلاتىپ العان اقىن مەن ونىڭ دوسىنا ات مىنگىزگەن دارقاندىعىنا بەرىلگەن باعا بولسا كەرەك.
ات ۇستىندە ءومىرى وتكەن قازاق حالقى دەپ ايتۋعا تۇرار ەلدىڭ جىلقى مالى تۋرالى بىلەتىنى دە كوپ. كەرەك كەزىندە ماپەلەپ، بالاسىنداي باعالاپ قاراعان. ەگەر الدا-جالدا ءبىر دەرتكە ۇشىراپ قالسا اتتى ەمدەي العان دا قازاق حالقى. قازاق ساحناسىنىڭ بەلدى شەبەرلەرىنىڭ ءبىرى قاپان بادىرۇلى «وتكەندەر مەن وتكەلدەر» اتتى ومىرباياندىق كىتابىنداعى مىناداي ەستەلىك كەلتىرگەن: «اتام مارقۇم وتاشى ءارى ەمشى ەدى. ەرتە كەزدە ەلگە شەتتەن وتاشى كەلمەگەن. ەرەكشە قاسيەتتى نەشە ءتۇرلى ءدارى-دارمەكتى، وزىنە كەرەك ءشوپتى، وسىمدىكتىڭ ءدانىن جيناپ، تامىرىن قازىپ جاز بويى جياتىن دا، كەرەك مەزگىلىندە كەپكەن ءشوپ تامىرلارىنىڭ ۇگىندىلەرىمەن قوسا قايناتىپ ءبىردى-بىرگە ارالاستىرىپ، ءدارى جاساپ اۋرۋ مالداردى جازاتىن. كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءالى ەسىمدە، احماعامبەتتىڭ قىزىل كۇرەڭ اتىن كوز الدىمىزدا جازدى. دەلبە اۋرۋىمەن اۋىرعان مال وت وتتاپ، سۋ ىشپەي اينالىپ ءبىر ورنىندا جۇرە بەرەدى ەكەن. اكەم سول اتتىڭ قۇلاعىنىڭ ارتقى ءتۇپ شەكەسىنەن قاشاۋمەن قاشاپ، ويماق اۋزىنداي سۇيەگىن الدى دا، ءوز ءدارىسىن بەرىپ، تەرىسىن قايتا تىگىپ جىبەرىپ اتتى جازعانىن كوزىم كوردى». جىلقى مالىن ەمدەۋدىڭ شەبەرلەرى قازاق دالاسىندا از بولماعان. حالىق قاھارمانى، جازۋشى باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ دا اكەسى بۇل كاسىپتى جاقسى مەڭگەرگەن كىسى بولعانى بەلگىلى.
بۇنىڭ ءبارىن تاپتىشتەپ جازىپ وتىرعان سەبەبىم، جىلقى مالىن قازاقتاي جاقسى كورەتىن، جاقسى بىلەتىن حالىق جوق پا دەپ قالامىن. قازاقتا نە كوپ ءسوز كوپ. بۇل جىلقى مالىنا دا بايلانىستى. ال ساناي بەرىڭىز: ايعىر، ارعىماق، اردا ەمگەن، ارقالىق، ات جابۋ، اۋىزدىق، اۋكە، بايتال، بەدەۋ بيە، بەستى، بوز ات، دەلبە، دونەن، جاباعى، جابى، جال، جان قايىس، جارعاق، جورعا، جورتاق، جۇگەن، جىلقىشى، كەكىل، كەر ات، كۇيسىز كۇلىك، قازانات، قامىت باۋ، قانجىعا، قاڭتارۋ، قاسابا، قۋلىق، قۇلا، قۇلىن، قۇناجىن، قۇنان، قىل، قىسىر، قىسىراق، ماما بيە، ماستەك، ناز بەدەۋ، نەۋك، نوقتا، ومىلدىرىك، پارىل، سابا بيە، ساڭلاق، ساياق جىلقى، سايگۇلىك، ساۋرىك، تابىن، تاي، تاقىم، تاڭ اسىرۋ، تارالعى، تارپاڭ، تارتپا ايىل، تەكىرەك، تەرلىك، تورى، تۋمىش، تۇعىر، تۇلپار، تۇياق، ءۇيىر، ۇما، ۇرىق، شابدار، شاپ ايىل، شاۋجاي، شاشا، شىدەر، شوقتىق، شىلبىر. بۇل ءتىزىم قالانىڭ بالاسى مەنىڭ از ۋاقىتتا ءار جەردەن جيناعانىم. ال اۋىل ادامىنىڭ نە بىلەتىنىن ەش عالىم ەشقاشان جيناپ تاۋىسا الماس. كىم بىلەدى، مۇمكىن ەندى كەش تە بولار. بارلىق جەردى تەمىر تۇلپارلار جاۋلاپ جاتقان زامان عوي...
اپكەم ءشاربانۋ بالا كەزىندە اتامىز وسپان قوسىمبەتۇلىنا، اتا راديودان قۇرمانعازىنىڭ «قايران شەشەم» اتتى كۇيىن بەرىپ جاتىر، تىڭدايسىز با، دەپتى. سوندا اتام ءجاي داۋىسىمەن، ە، شىراعىم، ونىڭ ءبارى بىزدەن قالعان عوي، دەپ جاۋاپ بەرىپتى. مەنىڭ اتام تۋعان جەرى كومەشبۇلاقتان كوپ ارى جەرلەرگە اتى شىققان مىقتى كوكپارشى، جاقسى دومبىراشى بولعان كىسى. عۇمىرىنىڭ كوپ جىلىن شىمكەنت قورعاسىن زاۋىتىندا جۇمىس ىستەپ، زەينەتكەرلىككە شىققان. ۋاقىتى كەلگەن سوڭ بابالارى جولىنا ءتۇسىپ، نامازىن قۇرعاتپاعان ادام ەدى. سول كىسى ايتقانداي، اتقا ءمىنىپ كىمدى دە بولسا تاڭ قالدىرار ءمىنىس-شابىستار دا قازاقتان قالعان با دەپ قالامىن.
«وندا مەن بالامىن عوي، شارشاپ ۇيىقتاپ قالىپپىن، ءوز اربامنىڭ قورابىندا جاتىر ەكەنمىن، ايقاي-دۇبىردەن ويانا كەتسەم كۇن جايناپ كەلەدى، تويلى جۇرت اۋىل الدىنداعى جازىققا قاراي جاپا-تارماعاي جۇگىرىپ بارادى، مەن دە زىمىراپ بەردىم. قاراسام الاڭقايدا البىرت جىگىت اقبوزبەن شىر اينالىپ، ويناق سالىپ ءجۇر. قۇيىنداي جوسىعان اقبوز اتتىڭ ۇستىندە بۇل جىگىت قاڭباقتاي دوڭگەلەيدى، ءاپ-ساتتە اتتىڭ جالىنا جارماسا قالسا، كەنەت ۇشىپ تىك تۇرىپ شاپشاڭ اتتىڭ ۇستىندە تۇرىپ ءان شىرقايدى، اتتان جىلدام جەرگە سىرعىپ ءتۇسىپ، كوز ىلەسكەنشە قايتا قارعىپ، ات ۇستىندە تەرىس مىنەدى دە، جۇرتقا قاراپ قول شاپالاقتايدى... اقبوزدى جىگىت اتىنىڭ باسىن تاماشالاعان جيىنعا بۇردى، قايران قالعانىم-اي، توپ الدىنا كەلدى دە، اقبوز اتتان يسا اقىن ىرشىپ ءتۇستى. بۇل ونەرگە ريزا ءماز-ءمايرام بولعان جۇرت يسەكەڭە العىس جاۋدىرىپ، اقبوز اتتىڭ شىلبىرىنان ۇستاعان رامازان:
- يسا اعا، سىزگە لايىق جانۋار ەكەن، سىزگە مۇلدە باسىمەن سىيلادىم...
سەرىگىڭىز بولسىن – دەپ اقىننىڭ قولىن قىستى... جۇر قوشەمەتپەن قول سوعىپ جاتىر». بۇل قىران قالامدى اقىن قاليجان بەكقوجين اعامىزدىڭ بالا كەزىن ەسىنە الىپ تولعانعان اڭگىمەسىنىڭ ءبىر ۇزىگى.
قۇرمەتتى كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ وقىرمان، ءبىر جەكە ەردىڭ عانا ەمەس، اۋماعىنا بەس فرانتسيا سيىپ كەتەتىندەي ۇلان-عايىر جەرى بار، بۇكىل ءبىر حالىقتىڭ، سىزدەر مەن بىزدەردىڭ جىلقى مالىنىڭ الدىندا بەرەشەگىمىز كوپ. وعان ءالى تالاي-تالاي اۋەزدى اندەر ارناپ، كوز تارتار ەسكەرتكىشتەر ورناتۋىمىز پارىز.
بەردالى وسپان،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.
