شىرايلى شىمكەنتتىڭ شىنارى. باقىتىن باق قونىپ، قىدىر دارىعان كەرىم قاراتالدان تاۋىپ، تابيعاتى كوركەم, اۋاسى ساف، سامالى سارايىڭدى اشاتىن تەكەلى شاھارىندا باياندى بولاشىعىنىڭ ىرگەسىن قالادى.
1968 جىلى وردالى وڭتۇستىكتە ومىرگە كەلگەن بۇرىمدى - ايشاگۇل ساندىباەۆا. ول جەتىسۋ جۇرتىنىڭ كەلىنى. تاعدىرى تالەيىنە كيەلى توپىراققا تابان تىرەۋدى جازعان سول كەزدەگى جاس قىزدىڭ ومىرگۇلى ءدال وسى قارت قاراتالدىڭ بويىندا بۇرشىك جارعان جايى بار.
تامىرىن تەرەڭگە جايعان ۇلكەن اۋلەتتىڭ وت اناسى بۇگىنگى جەڭىستى كۇنىنىڭ جەمىستى ناتيجەسىنە قول جەتكىزۋى ءۇشىن جاستىعىن سارپ ەتتى. 1996 جىل ماحمۇدتىڭ قىزى ءومىر اعىسىمەن وتباسىمەن بىرگە كەنشىلەر مەن ەڭبەكشى جۇرتتىڭ مەكەنىنە اينالعان تەكەلى قالاسىنا قونىس اۋدارعان. تەكەلى قۇشاعىن ايقارا اشقانىمەن قارىشتى قادامىن بىردەن باسقىزبادى.
ولار قالاعا كوشىپ كەلگەننەن كەيىن اتتاي 8 جىل وزگەنىڭ قولىندا جۇمىس ىستەدى. 10 جىلعا تارتا ۋاقىت كۇنكورىس قامىمەن جۇمىس تالعاماي, ەڭبەككە ارالاستى. بۇل ۋاقىت ايشاگۇل ماحمۇدقىزىنىڭ جارقىن ءومىرىنىڭ باستاماسى ەدى. ول وسى كەزەڭدە كەلەشەگىنە كەرەك تاجىريبە مەن ءبىلىمدى، ەپتىلىك پەن قايسارلىقتى ءھام كەمەل كاسىپكەرگە قاجەت قاسيەتتى بويىنا دارىتا ءبىلدى. وتكەن جىلدار ونىڭ قاناتىن قاتايتىپ، ءوز الدىنا جەكە شىعۋىنا مول مۇمكىندىك پەن سارا جول سالىپ بەردى.
جاڭا قونىسقا كەلىپ، اراعا ءبىراز ۋاقىت سالىپ، باعىتتارىن وزگەرتىپ، جەكە ىسكە قادام باسىپ، ءناسىبىن كاسىپتەن ايىرماققا بەلبۋعان ولاردىڭ تۇپكىلىكتى شەشىمدەرى تۇتاس عۇمىرلارىن تۇبەيگەيلى وزگەرتۋگە ىقپال ەتكەن جايى بار. وسىلايشا، 2007 جىلى ايشاگۇل اپاي جۇبايى ساكەن اعامەن بىرگە تەگەۋرىندى ىسكە بەت بۇرعان ەدى.
شىمكەنت شاھاردىڭ سۇلۋىنىڭ ماماندىعى - اسپاز. وتباسىلىق كاسىپتىڭ نەگىزى دە تاماق ونەركاسىبىنەن الىسقا ۇزامادى. تەكتى حالىق، «اس اتاسى - نان» دەپ بەكەرگە ايتپاعان. ءبىزدىڭ بۇگىنگى كەيىپكەردە التىن داننەن شىعاتىن اق ۇننان ءناسىبىن تابۋعا نيەت ەتكەن. «نان بولسا، ءان بولادى» دەگەن بايىرعىنىڭ ءسوزىن دالەلدەگەن جانداردىڭ ءسان مەن سالتاناتقا تولى عۇمىرىنىڭ باستى قۇپياسى دا وسى ءبىر ءتۇيىر نانانىڭ ۇزىمىندە جاتىر.
اۋەلدە ەسكى ناۋبايحانانىڭ ورنىن الىپ ءوز الدارىنا جەكە ءىس باستاعان ايشاگۇل اپاي, العاشقى جىلدارى از عانا ەڭبەك كۇشىمەن قىزۋ جۇمىسقا كىرىسىپ كەتكەندەرىن ايتادى.
«وسىدان 15 جىل بۇرىن ناۋبايحانا اشىپ باستادىق. شاعىن عانا جەردى سول كەزدە 6 ميلليون تەڭگەگە ساتىپ الدىق. قارجات كولەمىدە از ەمەس. جارتىسى ءوزىمىزدىڭ تىرنەكتەپ جيناعان اقشامىز بولسا، قالعان بولىگىن تانىسىمىزدان قارىزعا العان ەدىك. باستاپقى كەزدە ءبىر نان تاسۋشى ماشينامىزبولدى. ەسكى ناۋبايحانانىڭ ورنىنا كاسىپ باستاعان سوڭ سول جەردە قالعان بۇرىنعى قوندىرعىلارىن پايدالاندىق. بءىر كولىك جۇرگىزۋشى مەن ەكى نان پىسىرەتىن ادامدى جۇمىسقا الدىق. ول زاماندا كۇندىگىنە 400 بولكە عانا نان پىسىرەتىن ەدىك»,-دەپ وتكەن كۇندەردى ەسىنە الدى.
ءبىر زاماندارى ازعانتاي عانا ءونىم شىعارعان ناۋبايحانا, قازىرگى تاڭدا ءورىسىن كەڭگە جايعان. بۇگىندە مۇنداعى ىستىق پەشتەن تاۋلىگىنە 2000-3000 دانا ەكى ءتۇرلى بولكە نان, ءۇش ءتۇرلى كۇلشە جانە وزگەدە ءتاتتى توقاشتاردىڭ سان ءتۇرى شىعارىلادى.
جەكە كاسىپكەرلىكتىڭ اتاۋى «قۋانىش» دەپ اتالادى. ونىسى كوز قۋانىشتارى كەنجەتايىنىڭ اتىمەن بايلانىستى قويىلعانى ەكەن. ءۇيىنىڭ ەركەسىنىڭ اتىمەن اتتاس بۇل كاسىپتەرى شىنتۋايتىنا كەلگەندە ءوز قۋانىشتارىنا اينالىپ وتىر. ودان بولەك، ءبىرشاما وتباسىنىڭ جان باعۋىنا دا سەبەپكەر بولۋدا.
اۋەلدە 3-4 ادام عانا ەڭبەك ەتكەن ناۋبايحانادا بۇگىندە جۇمىسشى سانى ارتقان. مۇندا قازىرگى كەزدە جالپى سانى 15 ادام تۇراقتى جۇمىسپەن قامتىلعان. ولاردىڭ الدى ۇلكەن كاسىپتىڭ وركەندەۋىنە ون جىلدان استام ۋاقىت ۇلەستەرىن قوسىپ جۇرگەندەر.
ادال ىسكە شىن نيەتىمەن كىرسكەن بۇل توپتىڭ ءونىمى تەك تەكەلىدەگى دۇكەن سورەلەرىندە عانا ساۋدالانبايدى. سونىمەن قاتار تالدىقورعان قالاسىمەن سىرىمبەت، قاراتال جانە جەتىسۋ اۋىلدارىنداعى ازىق-تۇلىك دۇكەندەرىنە جونەلتىلەدى.
و، باستا 5 توننا ۇنمەن ىستەرىن جۇرگىزگەن ايشاگۇل اپاي، قازىرگى تاڭدا ءبىر ايعا 20 توننادان ارتىق ۇندى تۇتىناتىندارىن ايتتى. نانعا قاجەتتى باستى ءونىم قۇرامىن ارنايى شىعىس قازاقستاننان الدىرتادى ەكەن. باستى سەبەپ- ساپا. ايشاگۇل ساندۋباەۆانىڭ ايتۋىنشا، شىعىستىڭ ۇنى جەتىسۋداعى ۇنداردان قاراعاندا ساپاسى جاعىنان الدا تۇر.
ءتاڭىرى تىلەۋىن بەرگەن ماحمۇدقىزى بيزنەسكە سالىم سالىپ تۇرۋ كەرەك دەيدءى. ونسىز، ءىسىڭ ونبەيدى دەگەن پىكىردە.
«15 جىل بولدى وسى ۋاقىتقا دەيىن ناۋبايحانادان تۇسكەن تابىستىڭ كوپ بولىگىن وزىنە قۇيىپ وتىرامىز. ونسىز، ناتيجە بولمايدى. ۇنەمى جەتىلدىرىپ وتىرۋ ۇشىندە قاراجات قاجەت. وسى تۇستا، مەملەكەتتىڭ كاسىپكەرلەرگە ارنالعان قارجىلىق قولداۋى كومەگىن تيگىزەدى»،- دەپ ءسوزىن ساباقتادى.
ولار وسىدان ءۇش جىل بۇرىن «دامۋ» قورى ارقىلى 5 ملن تەڭگە نەسيە راسىمدەگەن. جىلدىق ءتورت پايىزدىق مولشەرلەمەمەن العان اقشانى شاشاۋ شىعارماي كوزدەگەن ىسكە ماقساتتى تۇردە جۇمساعان. وسىنىڭ ارقاسىندا كەشەگى ناپاقاسى ءبىرشاما ارتقان.
ءبىر عانا سالىم بيزنەستىڭ تاسىنىڭ ورگە دومالاۋىنا ايتارلىقتاي ىقپال ەتپەسى انىق. مۇنىنى ەسكەرگەن كاسىپكەر تاعىدا 5 ميلليون تەڭگەگە نەسيەنى زاڭداستىرعان. ول قارجىنىڭ دا ءبىر تيىنى وزگە ىسكە باعىتتالماستان ءوز ارناسىنا قۇيىلعان. ودان بولەكتە، كاسىپكەر جيعان-تەرگەنىن ۇزدىكسىز ناۋبايحانا ىسىنە باعىتتايتىنىن تىلگە تيەك ەتتى.
تاڭنىڭ اتىسى كەشتىڭ باتىسى ىستىق پەشتىڭ جانىندا جۇمىسشىلارمەن بىرگە ءبىر كىسىدەي وسى كاسىپتىڭ ىستىعىنا كۇيىپ، سۋىعىنا توڭعان جان كەز كەلگەن ىستە ادالدىق پەن ساپا ءبىرىنشى ورىندا بولۋى كەرەك دەيدى.
«بيزنەستە باسەكە كوپ. ءبىزدەن باسقادا نان شىعاراتىن قانشاما ادامدار بار. ولاردىڭ تاساسىندا قالىپ قالماي ءوز جولىمىزدى تاۋىپ، تۇراقتى تۇتىنۋشىلار لەگىن قالىپتاستىرۋدا ساپالى جۇمىستىڭ ناتيجەسى عانا جاردەم بەرە الادى. سول سەبەپتى ءار ىستە ساپا ماڭىزدى»،-دەيدى كاسىپكەر.
15 جىل ىشىندە كوشتەن قالماي، كاسىپتىڭ ارباسىن باعىتىنان جاڭىلماستان العا سۇيرەپ كەلۋىنىڭدە باستى سىرى دا وسى ءبىر ادالدىق دەگەن اسىل قاسيەتتە جاتىر. ول جان تانىمەن ءوزىنىڭ جاساعان ءىسىن ءسۇيدى، سايكەسىنشە اردان اتتامادى، قيانات جاسامادى. سونىڭ ارقاسىندا تابىسقا جەتتى.
ءوزى ايتقانداي، كاسىپ ارقىلى ابىروي مەن اتاققا دا كەنەلدى، بىراق ادامدىقتى ەسىنەن ءبىر ساتكە شىعارمادى. سودان بولسا كەرەك، ءبىر اۋلەتكە ەمەس، تۇتاس وڭىرگە سىيلى.
ءبىر قولىمەن الەمدى، ەكىنشى قولىمەن بەسىكتى تەربەتكەن ايشاگۇل اپاي ءبىر عانا كاسىپەن شەكتەلمەدى. بەسپاسپاپ جان بۇگىنگى كۇندە شاعىن اسحانا مەن ازىق-تۇلىك دۇكەنىنىڭدە جۇمىسىن جانداندىرىپ وتىر. قازاق ايەلدەرىنە ءتان تەكتىلىكتى ءون بويىنا سىيدىرا بىلگەن ول ەردىڭ جۇگىن موينىنا السادا، وشاق وتىن سوندىرمەدى.
بارلىعىنا بىردەي ۇلگەرۋگە تىرىستى. ءۇش پەرزەنتىن جەتەلەي ءجۇرىپ ەر جەتكىزدى. بىر جاعىندا كاسىبى، ەكىنشى جاعىندا وتباسى. تارازىنىڭ باسىن تەڭ ۇستاي الدى. مۇنىسى قازاقتىڭ اناسىنا ءتان دانالىق دەسەك ارتىق ايتقاندىق ەمەس.
وسىلايشا، جەتىسۋ جەرىندە وڭتۇستىكتىڭ قىزىنىڭ ايى وڭىنان تۋدى. ونىڭ بارلىعى بويىنداعى ەپتىلءىك، قانىنداعى تەكتىلىكتىڭ ارقاسى دەۋگە تولىق نەگىز بار. ول بايلىق دەپ كوك قاعازدىڭ سوڭىنان تۇبەگەيلى ەرىپ كەتپەدى. ونىڭ بايلىعى –وتباسى. كاسىبى تەك ومىرلىك ءناسىبى ەدى.
انار سابىروۆا،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
