الماتىداعى «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگى الماتى قالاسى، ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن «وتان وتتان دا ىستىق!» جوباسىن قولعا الدى. جوبا اياسىندا شەتتەن كەلگەن قانداستارعا ارناپ كاسىپ باستاۋ، تىلدىك، قۇقىقتىق كۋرستار ۇيىمداستىرىلىپ كەلەدى. قانداستارىمىزدىڭ، اسىرەسە ازاماتتىق الۋى وتە كۇردەلى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى.
سوندىقتان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سەناتىنا، «نۇر وتان» پارتياسىنا جانە الماتى وبلىستىق ءىىب كوشى-قون باسقارماسىنا حاتتار جولدادى. بولاشاقتا وسى حاتتارعا الىنعان جاۋاپتاردى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالىنان وقي الاسىزدار.
قر پارلامەنتى سەناتىنىڭ
توراعاسى ق. ك. توقاەۆقا،
قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ
توراعاسى ن. ز. نىعماتۋلينگە،
پارلامەنتتىڭ بارلىق دەپۋتاتتارىنىڭ نازارىنا
اشىق حات
بيىل «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگى الماتى قالاسى، ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن «وتان وتتان دا ىستىق!» جوباسىن قولعا الدى. جوبا اياسىندا شەتتەن كەلگەن قانداستارعا ارناپ كاسىپ باستاۋ، تىلدىك، قۇقىقتىق كۋرستار ۇيىمداستىرىپ كەلەدى. بۇدان تىس قۇقىقتىق كەڭەس بەرۋ، زاڭدىق تۇرعىدان قولۇشىن بەرۋ سىندى مىندەتتەردى اتالعان ۇيىم ءوز مويىنىنا الدى. جانە مۇنداي قىزمەتتەردى تەگىن ۇيىمداستىرىپ كەلەمىز. ءبىزدىڭ نەگىزگى كوتەرگەلى وتىرعان ماسەلە – بۇل جۇمىستاردىڭ قالاي، نەگە ۇيىمداستىرىلۋىندا ەمەس، ورالمانداردىڭ بۇگىنگى بەتپە-بەت كەلىپ وتىرعان ءبىر قاتار قيىندىقتار تۋراسىندا بولماق. ال، ءبىزدىڭ جوبا تۋرالى اتاپ وتۋىمىزدەگى باستى سەبەپ – تەك سىزدەرگە ءمان-جايدىڭ تۇسىنىكتى بولۋى ءۇشىن قىسقاشا تانىستىرعانىمىز ەدى. ءسوزدىڭ شىنى كەرەك، ءبىز بۇعان دەيىن قانداستار ماسەلەسىن قوعامدىق بەلسەندى ۇيىم رەتىندە جاي عانا پروبلەمالار قاتارىندا ءتۇسىنىپ كەلىپپىز. ءتىپتى، بىلمەيدى ەكەنبىز. سەبەبى، ولار باق وكىلدەرى ارقىلى ءوز ماسەلەلەرىن كوتەرۋدى، تالاپ ەتۋدى بىلمەگەن. سالدارىنان ءبىز عانا ەمەس، قازاقستانداعى ۇلتىم دەگەن قوعامدىق كەز كەلگەن ۇيىم ولاردىڭ قيىندىقتارىنان حابارسىز. ورالماندار ماسەلەسىن ءتيىستى مەكەمەلەر عانا ەستىپ، بىلەدى ەكەن. ءبىزدىڭ سوعان كوزىمىز جەتتى. بۇعان دەيىن ءباسپاسوز بەتىندە جيى ايتىلىپ كەلگەن سايراگۇلدىڭ سوتى سياقتى ايتۋلى وقيعالارعا عانا الاڭداپ كەلىپپىز. ءدال وسى سالعىرتتىعىمىزدىڭ سالدارىنان قانشاما قانداسىمىز قۇجاتتىق قيىندىق كورىپ كەلەدى. شەكارادان زاڭدى قۇجاتىمەن، ەكى مەملەكەتتىڭ رۇقساتىمەن كەلىپ، ەندى نە ورالمان كۋالىك الا الماي، ورالمان كۋالىك السا ازاماتتىق الا الماي سابىلىپ جۇرگەن قانداستاردىڭ بۇگىنگى حال-اقۋالىن، جوعارىعا، ياعني سىزدەرگە جەتكىزۋگە كىرىستىك. بۇعان سەبەپ - «ادىرنا» بىرلەستىگىنە كەلىپ تۇسكەن حاتتار لەگى. ءبىز قانداستارعا قۇقىقتىق كومەك بەرۋدى باستاعان كەزدە-اق، جەدەل جەلى (+7708 808 77 08 جانە +7 727 983 51 33) جانە www.qandastar.kz سايتىن ىسكە قوسقان ەدىك. اتالعان جەلىگە حابارلاسقان جانە جازباشا حات جولداعاندار سانى كۇن ساناپ ارتىپ كەلەدى. ماسەلەلەر لەگى تومەندەگىدەي:
- ورالمان كۋالىكتىڭ ۋاقىتى ءوتىپ كەتكەندەر. (ورالمان كۋالىكتىڭ ۋاقىتى ءوتىپ كەتكەنىنە 6 ايدان اسقاندار مۇلدەم ازاماتتىق الا المايدى)
- ازاماتتىق نەمەسە ىقتيار حاتقا قۇجات تاپسىرعاندار. (بۇلاردىڭ الدى ءبىر جىلدان اسىپ كەتكەندەرى بار. الىگە دەيىن نە ازاماتتىعى جوق، نە قۇجاتتار جوق سابىلىپ جۇرگەندەر)
- پاسپورتتارىنىڭ ۋاقىتى ءوتىپ كەتكەندەر ء(ار ءتۇرلى جاعدايلاردا).
- ۆيزاسىنىڭ ۋاقىتى ءوتىپ كەتكەندەر.
- قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنان ۋاقىتشا سۇرانىپ كەلگەندەر. (بۇلار 2-3 اي نەمەسە بەلگىلى مەرزىمگە سۇرانىپ كەلەدى ەكەن. جانە قىتايداعى تىكە تۋىستارىنىڭ ءبىرىن كەپىلگە قويىپ كەتەدى. ەگەر اتالعان ۋاقىتتا قىتايعا قايتپاعان جاعدايدا الگى كەپىلدەگى تۋىسىن «ساياسي ۇيرەنۋگە» الىپ كەتەدى. ال، دەر كەزىندە قايتىپ بارسا «قازاقستانعا شىققانى ءۇشىن» وزدەرىن ۇستاپ اكەتەدى. ءبىز ەندى قىتايداعى ساياسي جاعدايلارعا ارالاسۋعا ەش مۇمكىندىگىمىز جوقتىعىن ەسكەرە وتىرىپ، ەل ىشىندە وسى ماسەلەلەردى جەدەل رەتتەۋ جولىن قاراستىرساق.)
- ەلىمىز ازاماتتىعىن العان قىتايدان كەلگەن قانداستارىمىز ءۇشىن قىتايداعى قۇجاتتارىنىڭ تۇپنۇسقاسىن (نوپوس دەپ اتالاتىن) ءوشىرۋ ماسەلەسى. (ولارعا نوپوستى وشىرەمىن قىتايعا دەپ بارسا، «سەن ەكى ەل ازاماتىسىڭ» دەپ شەكارادان وتكەن بويدا ۇستاپ الادى. ال، وشىرمەگەن جاعدايدا قازاقستان پوليتسەيلەرى ارقىلى ۇستاپ اكەتەدى. قالاي بولماسىن قىتاي قۇرىعىنا تۇسەدى.)
- ەلىمىزدەگى كوشى-قون بولىمشەلەرىنىڭ قىزمەتتىن اسىرا پايدالانۋشىلىق. ورالمانداردى قابىلداۋدا، قۇجاتتارىن رەتتۋدە سالعىرتتىق تانىتۋى. (بىردە بازا ىستەمەي تۇر، بىردە باستىق جوق، ەندى بىردە قۇجاتتارىڭ تولىق ەمەس دەگەن سياقتى سىلتاۋلارعا كوپ سالىناتىنى انىقتالدى. سالدارىنان دەلدالداردىڭ جۇمىسى ءجۇرىپ تۇرعان كورىنەدى. بۇگىندە ورالماندار قۇجات تاپسىرۋدىڭ جالعىز جولى – دەلدالدار دەپ تۇسىنەدى. ءبىز مۇنى ەش دالەلسىز ايتىپ وتىرعامىز جوق. الماتى وبل. ەڭبەكشىقازاق اۋد. شەلەك اۋىلىنان كەلىپ تۇسكەن 40-تان استام ارىز-شاعىمدار نەگىزىندە قانداستراعا كومەك بەرۋ ماقساتىندا بارعانىمىزدا كوز جەتكىزدىك. جاي عانا: «قانداستاردىڭ ازاماتتىعى جىلدان اسىپتى نە سەبەپ بولىپ تۇر ەكەن، بازادان قاراپ، ءمان-جايىن انىقتاپ بەرە الاسىز با؟» دەگەن ساۋالىمىزعا ەسىك-تەرەزەسىن تارس جاۋىپ، جاۋاپ بەرمەي قاشقان باسشىلىقتىڭ ارەكەتى ويلاندىرىپ تاستادى. اشىقتىقتان قاشۋدىڭ ءوزى جەمقورلىقتىڭ سالدارى دەپ تۇسندىك. ويتكەنى، ازاماتتىققا قۇجات تاپسىرىپ جىل بويى سابىلىپ جۇرگەن قانداستاردىڭ جالعىز ارمانى – «قر ازاماتتىعى قاشان شىعادى ەكەن؟» عانا. ال، سول ءبىر جاپىراق شەشىمنىڭ شىققان-شىقپاعانىن سۇراپ كوشى-قون بولىمشەلەرىنە بارسا، جاۋاپ بەرمەي جالتارۋدىڭ ەش رەتى جوق سياقتى. ءار قانداس ءوزىنىڭ تاپسىرعان قۇجاتىنىڭ قاي ۋاقىتتا دايىن بولاتىنىن ءبىلىپ وتىرۋعا ءتيىس.)
قۇرمەتتى دەپۋتاتتار، قادىرلى قۇزىرلى ورگان باسشىلارى!
ءبىز جوعارىدا اتالعان ماسەلەلەردى قاراستىرا، تالقىلاي كەلە مىناداي شەشۋ جولدارىن قاراستىرامىز:
- ورالمان كۋالىگىنىڭ ۋاقىتىن ءبىر جىلعا عانا ەمەس 4-5 جىلعا سوزۋ نەمەسە ۋاقىتى ءوتىپ كەتكەندەردى التى اي ىشىندە ەمەس كەز كەلگەن ۋاقىتتا ءبىر جىلعا قايتا ۇزارتۋ. ءتىپتى، كەرەك بولسا ورالمان كۋالىگىنسىز ازاماتتىققا قۇجات تاپسىرۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋدى. ىقتيار حات پەن ورالمان كۋالىكتىڭ ازاماتتىق الۋعا ەش قاتىسى جوق بولۋىن سۇرايمىز. اتالعان ەكى قۇجات تا قانداستارىمىز ازاماتتىق الماعان جاعدايدا ەلىمىزگە كەلگەن شەتەلدىك وزگە ۇلت وكىلدەرىنەن مارتەبەسى جوعارى ەكەنىن ايشىقتايتىن ستاتۋس بولىپ تابىلادى. كەرەك دەسەڭىز كەيبىر مۇمكىندىكتەردى قر ازاماتتارىمەن تەڭ قۇقىلى يگىلىكتەنۋ ءۇشىن بەرىلۋگە ءتيىس. سونداي-اق، ءتۇرلى الەۋمەتتىك كومەك قاراجاتتار مەن كۆوتا الۋ ءۇشىن كەرەك. ال، «بىردەن ازاماتتىق الامىن» - دەگەن ادامعا ونداي قۇجاتتىڭ كەرەگى نە؟ قانداستار كەلگەن بەتتە ورالمان بولىپ سابىلىپ جۇرگەنشە ازاماتتىق الىپ، ەل قاتارلى كۇن كورگەندەرى الدە قايدا ءتيىمدى ەمەس پە؟
- ىقتيار حات پەن ازاماتتىققا شەشىمدى زاڭ بويىنشا ارى كەتسە 6 اي ىشىندە قانداستارىمىز قولعا الۋعا ءتيىس. وندا نەگە ءبىر جارىم جىلعا جۋىقتاعان قانداستارىمىز بار وسى ماسەلەمەن سابىلىپ جۇرگەن؟. مۇنىڭ شەشىمى، ءتيىستى مەكەمەلەردىڭ، كوشى-قون بولىمشەلەردىڭ قىزمەتىن جاقسارتۋ. بەينەكامەرالاردى كوپتەپ ورناتۋ. ونلايىن باقىلاۋدى كۇشەيتۋ. ونداعى زاڭسىزدىققا، سالعىرتتىققا، ۇقىپسىزدىققا قاتاڭ ءتيىم سالۋ كەرەك. ءتىپتى كەيبىر قۇجاتتاردىڭ ءوزى وسى كوشى-قون بولىمشەلەرىندە جاتىپ ۋاقىتى ءوتىپ كەتكەن جاعدايلار تىركەلگەن. قانداستاردىڭ قۇجاتتارىن قابىلداعان كەزدە قابىلداعان ۋاقىت كورسەتىلگەن انىقتاما بەرمەيدى ەكەن. سالدارىنان كوپتەگەن باۋىرلارىمىز قۇجاتتارىنىڭ ۋاقىتى ءدال وسى كوشى-قون بولىمشەسىندە «قاراۋسىز جاتىپ ءوتىپ كەتكەنىن» دالەلدەي الماي قينالۋدا. ءبىزدىڭ ۇسىنىس: اۋداندىق كوشى-قون بولىمشەلەرىن ونلايىن باقىلاۋ نەمەسە حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىنا ورنالاستىرۋ. «ءبىر تەرەزە» قىزمەتىنىڭ يگىلىگىن قانداستاردا كورۋگە ءتيىس.
- پاسپورتتىڭ ۋاقىتى وتكەن جاعدايدا قىتايعا شىقپاي-اق، ەلىمىز ىشىندە رەتتەۋ جولىن قاراستىرىپ، زاڭ تەتىكتەرىنە وزگەرتۋلەر ەنگىزۋ كەرەك. سەبەبى، قىتايعا قايتقان قانداستاردىڭ قايتىپ كەلۋى ەكى تالاي.
- ۆيزانىڭ ۋاقىتى بىتپەي تۇرىپ، 15 كۇن بۇرىن ەل ىشىندە ۇزارتىپ بەرۋ جولىن قاراستىرۋ كەرەك.
- قىتايدان ۋاقىتشا سۇرانىپ كەلگەندەردىڭ تاعدىرى قيىن ەكەنىن جوعارىدا تۇسىندىردىك دەپ ويلايمىز. ولاردى امان الىپ قالۋدىڭ جالعىز جولى – قر ازاماتتىعىن بەرۋ.
- نوپوستى وسىدان ەكى جىل بۇرىن ەلىمىز شەكاراسىنان شىقپاي تۇرىپ، ۆيچات الەۋمەتتىك جەلىسى ارقىلى قولحات ارقىلى ءوشىرتۋ مۇمكىندىگى بولعان. سول مۇمكىندىكتى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ جولدارىن قاراستىرۋ كەرەك. نوتاريالدى قۇجاتتار ارقىلى كومەكتەسۋ جولدارىن ىزدەۋ.
- كوشى-قون قىزمەتىن جاقسارتۋدىڭ جولى جوعارىدا ايتقانىمىزداي: اۋداندىق كوشى-قون بولىمشەلەرىن ونلايىن باقىلاۋ نەمەسە حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىنا ورنالاستىرۋ. «ءبىر تەرەزە» قىزمەتىنىڭ يگىلىگىن قانداستاردا كورۋگە ءتيىس. نەمەسە قوعامدىق باقىلاۋ جۇيەسىن، اشىقتىق قىزمەتىن ىسكە قوسۋ كەرەك. ءار باسشى نەمەسە قىزمەتكەر ءوزى قانداي قۇجات تاپسىرىپ الدى، قانداي قيىندىقتارعا تاپ بولدى جانە ونى قالاي شەشىپ بەرگەنى تۋرالى اشىق مالىمەتتەر بەرىپ وتىرۋ كەرەك. سوندا ءدال سونداي قيىندىققا تاپ بولعان باسقا قانداسىمىز دا حاباردار بولىپ، اقپارات الىپ وتىراتىن بولادى.
قۇرمەتتى دەپۋتاتتار، قادىرلى قۇزىرلى ورگان باسشىلارى!
ەلباسى ىشكى-سىرتقى كوشى-قونعا ەرەكشە نازار اۋدارىپ وتىرعانىن بىزدەن دە جاقسى بىلەسىزدەر. سەبەپ – سولتۇستىكتى قازاقىلاندىرۋ، ەل ىرگەسىن بەكەمدەۋ، ادام كاپيتالىن جاقسارتۋ جولدارىن ايرىقشا قولعا الۋ بولاتىن. سول ءۇشىن ءتىپتى شەكسىز تاۋەكەلگە بارىپ، ەل ەكونوميكاسى اۋمالى-توكپەلى تۇستا الماتىدان ارقاعا اۋدى. استانانى كوشىردى. ەل ەسىن جيماي، سوناۋ تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى الەمدەگى بارشا قانداسىن شاقىردى. مىنەكي ءدال وسىنداي كورەگەندىكتەر مەن كەمەل ساياساتتىڭ ارقاسىندا ەل ءىشى ونەرگە، مادەنيەتكە تولىسىپ، حالىق سانى ارتتى. بۇدان ۇتپاساق ۇتىلماسىمىز، انتالاپ تۇرعان كورشىلەرىمىزگە جۇتىلماسىمىز انىق. ونىڭ ءبارىن جىپكە ءتىزىپ، ايتىپ وتىرۋدىڭ رەتى جوق شىعار. بىراق سودان بەرى ميلليونعا جۋىق قانداسىمىزدىڭ كوشىپ كەلىپ، ەل ازاماتتىعىن العانىن اتاپ وتپەسكە بولماس. قازىردە قىتايدا 1,5 ملن-عا جۋىق، وزبەكستاندا ميلليوننىڭ اينالاسىندا، رەسەيدە 650 مىڭعا جۋىق، موڭعوليادا 100 مىڭنان اسا، تۇركىمەندە 40 مىڭ، قىرعىزدا 32 مىڭ (مالىمەتتەر ۆيكيفەديادان الىندى) قازاق بارىن ەسكەرسەك ءبىزدىڭ قازىرگى قانداستار ءۇشىن «قاعاز باستىلىعىمىز» پرەزيدەنت كۇتكەن ۇمىتكە كەرى قىزمەت ەتۋ بولىپ تابىلماي ما دەگەن دە وي كەلەدى. «وتان ءۇشىن» دەپ كەلگەن باۋىرلاردى ازاماتتىق بەرمەي سابىلتىپ قويۋىمىزدىڭ ءوزى ار سوتىنىڭ الدىندا «كۇنا» بولماي ما؟ ارينە، زاڭنان اسىپ، شەڭبەردەن شىعىپ، ەش تەكسەرۋسىز ازاماتتىق بەرە بەرۋدىڭ ءوزى قاتەرلى بولۋى ىقتيمال. ونداي مۇمكىندىكتى وزگە ۇلت وكىلدەرى مەن «جات پيىعىلدى» جاۋىزدار ءوز مۇددەلەرىنە پايدالانىپ كەتۋى دە عاجاپ ەمەس قوي. سوندىقتان، ءبىزدىڭ تالابىمىز – باسقا-كوزگە قاراماي «ءما ازاماتتىعىڭ» دەپ ۇستاتا بەرۋ ەمەس، ازاماتتىق الۋدىڭ جولىنداعى باسى ارتىق قۇجاتتاردى ازايتۋ. قر ازاماتتىعىن الۋعا كەدەرگى جولداردى زاڭ شەڭبەرىندە رەتتەۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىز. ەلباسىنىڭ ساراپدال ساياساتىنا ءۇن قوسا وتىرىپ، تارىداي شاشىلعان قازاقتىڭ تەزىرەك ورالۋىنا «ءجايلى جاعداي» جاساۋدىڭ تەتىكتەرىن قاراستىرۋ بولماق. تومەندە بىزگە كەلىپ تۇسكەن ءوتىنىش-ارىزداردىڭ ءتىزىمىن ۇسىنباقپىز.
ەكىنشى حات:
«نۇر وتان» پارتياسىنىڭ
ءبىرىنشى ورىنباسارى
م. س. اشىمباەۆ مىرزاعا
قۇرمەتتى ماۋلەن ساعاتحانۇلى!
بيىل «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگى الماتى قالاسى، ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن «وتان وتتان دا ىستىق!» جوباسىن قولعا الدى. جوبا اياسىندا شەتتەن كەلگەن قانداستارعا ارناپ كاسىپ باستاۋ، تىلدىك، قۇقىقتىق كۋرستار ۇيىمداستىرىپ كەلەدى. بۇدان تىس قۇقىقتىق كەڭەس بەرۋ سىندى ناقتى مىندەتتى اتالعان ۇيىم ءوز مويىنىنا الدى. جانە مۇنداي قىزمەتتەردى تەگىن ۇيىمداستىرىپ كەلەمىز.
شەكارادان زاڭدى قۇجاتىمەن، ەكى مەملەكەتتىڭ رۇقساتىمەن كەلىپ، ەندى نە ورالمان كۋالىك الا الماي، ورالمان كۋالىك السا ازاماتتىق الا الماي سابىلىپ جۇرگەن قانداستاردىڭ بۇگىنگى حال-اقۋالىن، جوعارىعا، ياعني سىزدەرگە جەتكىزۋگە كىرىستىك. بۇعان سەبەپ - «ادىرنا» بىرلەستىگىنە كەلىپ تۇسكەن حاتتار لەگى. ءبىز قانداستارعا قۇقىقتىق كومەك بەرۋدى باستاعان كەزدە-اق، جەدەل جەلى (+7708 808 77 08 جانە +7 727 983 51 33) جانە www.qandastar.kz سايتىن ىسكە قوسقان ەدىك. اتالعان جەلىگە حابارلاسقان جانە جازباشا حات جولداعاندار سانى كۇن ساناپ ارتىپ كەلەدى. ءدال سونداي حاتتاردىڭ نەگىزىندە الماتى وبل. ەڭبەكشىقازاق اۋد. شەلەك اۋىلىنا بارعان ەدىك. ماقساتىمىز ءار ءتۇرلى قۇجاتتارىن تاپسىرىپ، جىلعا جۋىق سونىڭ «دايىن بولعان نەمەسە بولماعانىن» بىلە الماي جۇرگەن قانداستاردىڭ ماسەلەسىنىڭ شىن-وتىرىگىنە كوز جەتكىزۋ. نەگىزى «قولىمىزدا دالەل بار» دەگەن كىسىلەردىڭ بارلىعىنىڭ ماسەلەسىن كوتەرسەك حاتىمىز حات ەمەس، كىتاپ بولىپ كەتەر. سوندىقتان ناقتى ءوز كوزىمىزبەن كورىپ، فوتو-ۆيدەوعا جازىپ العان دايەكتەرىمىز نەگىزىندە سويلەسەك. شەلەككە كىرە بەرىستەن «ءوزىن كوشى-قون بولىمشەسىنىڭ باسشىسىمىن» - دەپ تانىستىرعان ازامات ءبىزدى بىردەن تاماققا شاقىردى. جانە جينالعان كىسىلەردى كوشى-قوننىڭ الدىنان الىپ كەتۋىمىزدى، ولارعا اكىمشىلىكتەن «سالقىن، جايلى ورىن» قاراستىرىپ قويعانىن ايتتى. مۇنىڭ ءوزى قازاقتا ايتاتىن «جەڭ ۇشىنان جالعاسۋدىڭ» كورىنىسى ەمەس پە؟ بىراق ءبىز «حالىققا ۋادە بەرىپ قويعانىمىزدى جانە تالاپتارىن كوشى-قون بولىمشەسىنىڭ الدىندا ءبىر-بىرلەپ تىڭدايتىنىمىزدى» ايتتىق. سونىمەن بولىمشەگە كەلگەن باسشى مىرزا وزگەرىپ سالا بەردى. ەسىكتى تارىس جاۋىپ جاۋاپ بەرۋدەن قاشتى. دورەكى مىنەز كورسەتىپ، ءبىزدىڭ ىسكە ارالاسپاۋىمىزدى تالاپ ەتتى. بىراق، ءبىز جاي عانا «قانداستاردىڭ تاپسىرعان قۇجاتتارى نە ءۇشىن دايىن بولماي جاتىر، سەبەبىن ءبىر-بىرلەپ ءبىلىپ بەرەيىك، مۇمكىن قۇجاتتىق قاتەلىكتەر بار شىعار» - دەگەن ۇسىنىسىمىز پوليتسيا باسشىسىنا ءتۇسىندىرۋ ارقىلى، ارەڭ ەسىگىن اشتى. جوعارىدا اتالعان ماسەلەلەر تۋرالى فوتو-ۆيدەو دايەك بار قولىمىزدا. بىراق، ونى ەش جەرگە جاريالامايمىز. سەبەبى ءبىزدىڭ ماقسات جەكەلەگەن باسشىلارعا شۇيلىگۋ ەمەس، قانداستاردىڭ ماسەلەسىن كوتەرۋ.
بۇدان شىعار ءتۇيىن:
- اتالعان بولىمشە باسشىسى اشىقتىقتان قاشادى;
- ءىس-ارەكەتتەرى جەمقورلىققا يتەرمەلەيدى;
- حالىق الدىنداعى مىندەتىن سەزىنبەيدى.
- اتالعان مەكەمەدە قىزمەت تالاپتارى ساقتالماعان:
- قۇجات تاپسىرعان كىسىلەرگە تۇبىرتەك بەرىلمەيدى
- قىزمەتكەرلەر دجينسى-شورتى كيگەن
- مەكەمەنىڭ اتاۋى كورسەتىلمەگەن
- مەملەكەتتىك تۋ جوق
- قۇجاتتاردى زاڭدى مەرزىمىنەن كەشىكتىرىپ، كىسىلەردى ابىگەرگە سالادى
تومەندە كەلىپ تۇسكەن ارىز بەرۋشىلەر ءتىزىمى كورسەتىلگەن. ءبىر جىلدان استام ۋاقىت ازاماتتىق الا الماي جۇرگەندەرى بار اراسىندا.
بىرىنشىدەن: بۇل دەگەنىڭىز ەلباسىنىڭ ىشكى-سىرتقى كوشى-قوندى رەتتەۋ سىندى ايرىقشا تاپسىرماسىنا كەراعار قىزمەت كورسەتۋ بولىپ تابىلماي ما؟
ەكىنشىدەن: ءار قانداس ازامات ءوزىنىڭ تاپسىرعان قۇجاتىنىڭ قاي دەڭگەيدە قارالىپ جاتقانىن، كەشىگىپ جاتسا ونىڭ سەبەپ-سالدارىن ءبىلىپ وتىرۋعا ءتيىستى ەمەس پە؟ الدە ءبارى جابىق ۇستالا ما؟
ۇشىنشىدەن: قر ازاماتتىعىنا ءوتىنىش التى اي ىشىندە قاراستىرىلۋى كەرەك ەدى. جىلدان اسقان ازاماتتاردىڭ قۇقىعى بۇزىلعان، زاڭ تالاپتارى ورىندالماعان بولىپ تابىلماي ما؟
الماتى وبلىسى، ەڭبەكشىقازاق اۋدانى، شەلەك اۋىلىندا قالىپتاسقان جاعدايدى انىقتاپ، احۋالدى زەرتتەپ جانە جوعارىدا قويىلعان ساۋالدارىمىزعا جازباشا 10 جۇمىس كۇنىنىڭ ىشىندە جاۋاپ بەرۋلەرىڭىزدى سۇرايمىز.
ءۇشىنشى حات:
الماتى وبلىستىق ءىىب
كوشى-قون قىزمەتىنىڭ
باسشىسى ە. ن. التاەۆ مىرزاعا
قۇرمەتتى ەرجان نۇرسۇلتانۇلى!
بيىل «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگى الماتى قالاسى، ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن «وتان وتتان دا ىستىق!» جوباسىن قولعا الدى. جوبا اياسىندا شەتتەن كەلگەن قانداستارعا ارناپ كاسىپ باستاۋ، تىلدىك، قۇقىقتىق كۋرستار ۇيىمداستىرىپ كەلەدى. بۇدان تىس قۇقىقتىق كەڭەس بەرۋ سىندى ناقتى مىندەتتى اتالعان ۇيىم ءوز مويىنىنا الدى. جانە مۇنداي قىزمەتتەردى تەگىن ۇيىمداستىرىپ كەلەمىز.
شەكارادان زاڭدى قۇجاتىمەن، ەكى مەملەكەتتىڭ رۇقساتىمەن كەلىپ، ەندى نە ورالمان كۋالىك الا الماي، ورالمان كۋالىك السا ازاماتتىق الا الماي سابىلىپ جۇرگەن قانداستاردىڭ بۇگىنگى حال-اقۋالىن، جوعارىعا، ياعني سىزدەرگە جەتكىزۋگە كىرىستىك. بۇعان سەبەپ - «ادىرنا» بىرلەستىگىنە كەلىپ تۇسكەن حاتتار لەگى. ءبىز قانداستارعا قۇقىقتىق كومەك بەرۋدى باستاعان كەزدە-اق، جەدەل جەلى (+7708 808 77 08 جانە +7 727 983 51 33) جانە www.qandastar.kz سايتىن ىسكە قوسقان ەدىك. اتالعان جەلىگە حابارلاسقان جانە جازباشا حات جولداعاندار سانى كۇن ساناپ ارتىپ كەلەدى. ءدال سونداي حاتتاردىڭ نەگىزىندە الماتى وبل. ەڭبەكشىقازاق اۋد. شەلەك اۋىلىنا بارعان ەدىك. ماقساتىمىز ءار ءتۇرلى قۇجاتتارىن تاپسىرىپ، جىلعا جۋىق سونىڭ «دايىن بولعان نەمەسە بولماعانىن» بىلە الماي جۇرگەن قانداستاردىڭ ماسەلەسىنىڭ شىن-وتىرىگىنە كوز جەتكىزۋ. نەگىزى «قولىمىزدا دالەل بار» دەگەن كىسىلەردىڭ بارلىعىنىڭ ماسەلەسىن كوتەرسەك حاتىمىز حات ەمەس، كىتاپ بولىپ كەتەر. سوندىقتان ناقتى ءوز كوزىمىزبەن كورىپ، فوتو-ۆيدەوعا جازىپ العان دايەكتەرىمىز نەگىزىندە سويلەسەك. شەلەككە كىرە بەرىستەن «ءوزىن كوشى-قون بولىمشەسىنىڭ باسشىسىمىن» - دەپ تانىستىرعان ازامات ءبىزدى بىردەن تاماققا شاقىردى. جانە جينالعان كىسىلەردى كوشى-قوننىڭ الدىنان الىپ كەتۋىمىزدى، ولارعا اكىمشىلىكتەن «سالقىن، جايلى ورىن» قاراستىرىپ قويعانىن ايتتى. مۇنىڭ ءوزى قازاقتا ايتاتىن «جەڭ ۇشىنان جالعاسۋدىڭ» كورىنىسى ەمەس پە؟ بىراق ءبىز «حالىققا ۋادە بەرىپ قويعانىمىزدى جانە تالاپتارىن كوشى-قون بولىمشەسىنىڭ الدىندا ءبىر-بىرلەپ تىڭدايتىنىمىزدى» ايتتىق. سونىمەن بولىمشەگە كەلگەن باسشى مىرزا وزگەرىپ سالا بەردى. ەسىكتى تارىس جاۋىپ جاۋاپ بەرۋدەن قاشتى. دورەكى مىنەز كورسەتىپ، ءبىزدىڭ ىسكە ارالاسپاۋىمىزدى تالاپ ەتتى. بىراق، ءبىز جاي عانا «قانداستاردىڭ تاپسىرعان قۇجاتتارى نە ءۇشىن دايىن بولماي جاتىر، سەبەبىن ءبىر-بىرلەپ ءبىلىپ بەرەيىك، مۇمكىن قۇجاتتىق قاتەلىكتەر بار شىعار» - دەگەن ۇسىنىسىمىز پوليتسيا باسشىسىنا ءتۇسىندىرۋ ارقىلى، ارەڭ ەسىگىن اشتى. جوعارىدا اتالعان ماسەلەلەر تۋرالى فوتو-ۆيدەو دايەك بار قولىمىزدا. بىراق، ونى ەش جەرگە جاريالامايمىز. سەبەبى ءبىزدىڭ ماقسات جەكەلەگەن باسشىلارعا شۇيلىگۋ ەمەس، قانداستاردىڭ ماسەلەسىن كوتەرۋ.
بۇدان شىعار ءتۇيىن:
- اتالعان بولىمشە باسشىسى اشىقتىقتان قاشادى;
- ءىس-ارەكەتتەرى جەمقورلىققا يتەرمەلەيدى;
- حالىق الدىنداعى مىندەتىن سەزىنبەيدى.
- اتالعان مەكەمەدە قىزمەت تالاپتارى ساقتالماعان:
- قۇجات تاپسىرعان كىسىلەرگە تۇبىرتەك بەرىلمەيدى
- قىزمەتكەرلەر دجينسى-شورتى كيگەن
- مەكەمەنىڭ اتاۋى كورسەتىلمەگەن
- مەملەكەتتىك تۋ جوق
- قۇجاتتاردى زاڭدى مەرزىمىنەن كەشىكتىرىپ، كىسىلەردى ابىگەرگە سالادى
تومەندە كەلىپ تۇسكەن ارىز بەرۋشىلەر ءتىزىمى كورسەتىلگەن. ءبىر جىلدان استام ۋاقىت ازاماتتىق الا الماي جۇرگەندەرى بار اراسىندا.
بىرىنشىدەن: بۇل دەگەنىڭىز ەلباسىنىڭ ىشكى-سىرتقى كوشى-قوندى رەتتەۋ سىندى ايرىقشا تاپسىرماسىنا كەراعار قىزمەت كورسەتۋ بولىپ تابىلماي ما؟
ەكىنشىدەن: ءار قانداس ازامات ءوزىنىڭ تاپسىرعان قۇجاتىنىڭ قاي دەڭگەيدە قارالىپ جاتقانىن، كەشىگىپ جاتسا ونىڭ سەبەپ-سالدارىن ءبىلىپ وتىرۋعا ءتيىستى ەمەس پە؟ الدە ءبارى جابىق ۇستالا ما؟
ۇشىنشىدەن: قر ازاماتتىعىنا ءوتىنىش التى اي ىشىندە قاراستىرىلۋى كەرەك ەدى. جىلدان اسقان ازاماتتاردىڭ قۇقىعى بۇزىلعان، زاڭ تالاپتارى ورىندالماعان بولىپ تابىلماي ما؟
الماتى وبلىسى، ەڭبەكشىقازاق اۋدانى، شەلەك اۋىلىندا قالىپتاسقان جاعدايدى انىقتاپ، احۋالدى زەرتتەپ جانە جوعارىدا قويىلعان ساۋالدارىمىزعا جازباشا 10 جۇمىس كۇنىنىڭ ىشىندە جاۋاپ بەرۋلەرىڭىزدى سۇرايمىز.
