اۋرۋxانادا وپەراتسيادان شىققان مۇقاعالي قازاقتىڭ استاناسىندا قازاق تىلىندە سويلەگەنى ءۇشىن قاعاجۋ كورىپ جاتىر.
استاناداعى №2 اۋرۋحانادا جاتقان ول ءوزىنىڭ فەيسبۋكتەگى پاراقشاسىندا دارىگەردىڭ مەملەكەتتىك تىلدە قىزمەت كورسەتپەي قويعانىن جازىپ، ەلدەن قولداۋ كۇتتى.
بۇل تۋرالى ءبىز «قازاق ءۇنى» پورتالىندا «سۇمدىق! رەسەي ءتىلىن بىلمەگەن ادام استانا اۋرۋحاناسىندا ءولۋى كەرەك پە؟» اتتى ماقالادا ەگجەي-تەگجەيلى جازدىق.
بۇگىن مۇقاعالي بالقىباەۆ باۋىرىممەن سويلەسىپ، كوڭىلىن سۇراپ، قۋات بەرىپ قويدىم. ول پالاتانى تازالاۋشى وزگە ۇلت وكىلىنە قازاق تىلىندە سويلەگەنى ءۇشىن باسى داۋعا قالعانىن ايتتى. «تەك قانا ورىس تىلىندە سويلە» دەپ جەكىگەن ول كىسى ونىمەن تۇرماي مۇقاعاليدىڭ ەمدەۋشى دارىگەرى اسحاتقا شاعىم ايتىپ بارعان. ال اسحات بولسا، ول كىسىگە قازاقستاننىڭ ءتىل تۋرالى زاڭىن ءتۇسىندىرۋدىڭ ورنىنا مۇقاعاليعا ۇرىسقان. «نەگە ورىس تىلىندە سويلەمەيسىڭ، بيلىگىمىز ءۇش تىلدە سويلەۋ كەرەك دەپ ايتىپ جاتىر»-دەپ القىمنان العان.
ءۇش تىلدە، مەيلى، ەكى تىلدە سويلەۋ كەرەك دەسە دە، وزدەرى، اۋرۋحانا قىزمەتكەرلەرى، مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر، كوپشىلىك ورىنداعى قىزمەتكەرلەر ءۇش ءتىلدىڭ ءبىرىنشىسى – مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق تىلىندە نەگە سويلەمەيدى؟ الدە ءۇش ءتىل نەمەسە ەكى تىلدە ، سويلەۋ تەك قازاقتار ءۇشىن عانا ما؟
الگى كىسى بۇگىن تاعى كەلىپ، «ەرتەڭ باس دارىگەر كەلەدى»-دەپ سەس كورسەتىپ كەتىپتى…
«اۋرۋحانادا ءبىر دە ءبىر مەملەكەتتىك تىلدەگى جازۋ كورمەيسىڭ. مىسالى، مىنا ءبىر ورىسشا جازۋ بۇل جەرگە ەلەكتر جانە قۋاتتاندىرۋ قۇرالدارىن قوسۋعا بولمايتىنىن ەسكەرتىپتى. مەن ونى تۇسىنبەي تەلەفونىمدى قويىپ ءجۇرمىن..» - دەيدى مۇقاعالي.
الاشتىڭ استاناسى دەپ اڭساپ كەلگەندە، رەسەيدىڭ ءبىر گۋبەرنياسىنىڭ اۋرۋحاناسىندا جاتقانداي بەيشارا حالدە قالعان مۇقاعاليدى مۇقاتىپ، مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭدى بۇزعاندار جاۋاپقا تارتىلۋى ءتيىس. ءتىل تۋرالى زاڭمەن بىرگە مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ تۋرالى مەملەكەتتىك باعدارلاما بويىنشا 2013-2015 جىلدارى-اق كوپشىلىك ورىنداردىڭ بارىندە تەك مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلەتىندەر جۇمىس ىستەۋى ءتيىس بولاتىن. قايدا ول مەملەكەت باسشىسى قول قويعان مەملەكەتتىك باعدارلاما تالابى؟ قاشانعا دەيىن ورىندالمايتىن زاڭدار مەن مەملەكەتتىك باعدارلامالار ەلىنە اينالامىز؟
وتكەندە قاراعندىدا ءبىر قازاق دۇكەننەن قازاق تىلىندە ءبىر بولكە نان سۇراپ جەي الماعانىن جازدىق. ەندى استانامىزدا اۋرۋحانادا قازاق تىلىندە ەم سۇراپ الا الماي جاتىر. تىرشىلىكتىڭ ەڭ ماڭىزدى ءنارى نان مەن ەم سۇراۋعا جاراماسا، تاۋەلسىز قازاق مەملەكەتىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى – قازاق ءتىلىنىڭ قۇنى قانداي بولعانى؟
ارينە، ۇلت زيالىلارى تالاي جازىپ كەلە جاتقانىنداي، بۇنداي ماسقارا جاعدايعا جەتۋىمىزدىڭ بارلىعىنا قازاقتىڭ سانى 50 پايىزعا جەتپەي تۇرعاندا قابىلدانعان كونستيتۋتسياداعى ورىس ءتىلى تۋرالى 7 باپتىڭ 2-ءشى تارماعى كىنالى. بىلتىر كونستيتۋتسيالىق رەفورما كەزىندە ايگىلى تارلاندار ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆ، دۋلات يسابەكوۆ، ءاسانالى ءاشىموۆ، قابدەش ءجۇمادىلوۆ، ومىرزاق ايتباەۆ، مەكەمتاس مىرزاحمەتوۆ، تورەگەلدى شارمانوۆتار باستاعان 115 ۇلت زيالىسى قول قويعان كونستيتۋتسياداعى ورىس ءتىلى تۋرالى 7 باپتىڭ 2-ءشى تارماعىن الىپ تاستاۋ تۋرالى «مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ تاۋەلسىزدىگى اتا زاڭدا ايقىن كورىنسىن!» اتتى اشىق حاتتى «قازاق ءۇنى» پورتالىندا 80 مىڭعا جۋىق ادام وقىپ، 150-دەي پىكىر جازىلىپ قولداعان بولاتىن. الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى قولداۋشىلاردىڭ ەسەبى جوق. بۇل اشىق حات پرەزيدەنت قولىنا تيگەنىن پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باسشىسى ادىلبەك جاقسىبەكوۆ كونستيتۋتسيالىق رەفورما قورىتىندىسى تۋرالى رەسمي ەسەپ بەرگەن جيىندا مالىمدەگەنى باق-تا جاريالانىپ، تەلەارنالار كورسەتكەن ەدى. بىراق ءالى ناتيجە جوق. ەندى الداعى ۋاقىتتا ەكى تىلدە جاريالانعان سول اشىق حاتتى تاعى ءبىر قايتا جاريالاۋدىڭ رەتى كەلىپ تۇرعان سەكىلدى. ويتكەنى الەۋمەتتىك جەلىدە وسىنى سۇراپ، تالاپ ەتىپ جاتقاندار قاتتى كوبەيىپ كەلەدى…
ەلباسىمىز وتكەندە «ۇكىمەت پەن پارلامەنت تەك قازاق تىلىندە سويلەۋى ءتيىس» دەگەنى ءبىر سەرپىلىس بولىپ، قۇدايعا شۇكىر، مينيسترلەر مەن دەپۋتاتتار ءتىل سىندىرىپ جاتىر. ەندى تومەننەن دە، حالىقتىڭ ەڭ كوپ شوعىرلاناتىن مەكەمەلەردىڭ بارىنەن دە وسىلاي مەملەكەتتىك ءتىلدى تالاپ ەتۋدىڭ ۋاقىتى جەتتى. جەتتى ەمەس-اۋ، جوعارىدا ايتقانىمىزداي ءوتىپ كەتتى…
مۇقاعاليدىڭ قازاقشا سويلەگەنى ءۇشىن قيىندىقتا قالعانىنا كۇيىنگەندەر جەتىپ جاتىر. جۋرناليست جولىمبەت ماكىش: «قازاقتىڭ ءوز ەلىندە قازاقشا جاۋاپ الا الماۋى – ماسقارا نارسە! مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەيتىندەردى مەملەكەتتىك مەكەمەنىڭ ماڭىنا دا جولاتپايتىن ۋاقىت باياعىدا بولدى عوي !..» – دەپ جازدى.
«قازاق ءۇنى» سايتىنداعى اتالمىش ماقلانى وقىپ، بەلگىلى ءتىل كۇرەسكەرى وعىز دوعان: «ەڭ بولماعاندا ءبىر توپ «مەن قازاقپىن!» دەيتىن قوعام بەلسەندىسى سول اۋرۋحاناعا بارىپ، مىنا باۋىرىمىزدىڭ جاعدايىمەن تانىسىپ، اۋرۋحانا قىزمەتكەرلەرىن مەملەكەتتىك تىلگە قاتىستى زاڭعا باعىنۋعا شاقىرۋ كەرەك!!! اياعىم سىنىپ، گيپستە تۇر!.. ەشكىم بارمايتىن بولسا ەڭبەكتەپ بولسا دا مەن بارامىن!!! بارىڭىزدار استانالىقتار، اللا ءۇشىن وتىنەمىن…»-دەپ تاۋسىلدى…
مەن ءوزىم الماتىدا بولعان سوڭ، مۇقاعالي باۋىرىمىز تۋرالى بەلگىلى جازۋشى-سىنشى، قوعام قايراتكەرى جۇمانازار سومجۇرەك اعامىزعا حابارلاسىپ، «اۋرۋحانادا قيىن جاعدايدا قالعان باۋىرىمىزدىڭ جاعدايىن ءبىلىپ كەلمەيسىز بە؟» دەپ ايتتىم. ول كىسى ەرتەڭ استانا اكىمىنە، №2 اۋرۋxاناعا بارىپ، جاعدايدى بىلمەكشى بولىپ دايىن وتىر. جانۇزاق اكىم اعامىز ارقىلى زاڭگەر جاسۇلان يسا ءىنىمىز دە حابارلاسىپ، «بۇنى بۇلاي قالدىرۋعا بولمايدى!» دەپ، بىرگە بارماقشى. مارات اقانوۆ باۋىرىم دا بارامىز دەيدى..
الەۋمەتتىك جەلى دۇرىلدەپ، ورتەنىپ تۇر. ءبارى №2 اۋرۋحانانىڭ ەمدەۋشى دارىگەرى اسحات پەن باس دارىگەرىنە دەيىن جۇمىستان كەتۋىن تالاپ ەتۋدە. استانا اكىمى اسەت يسەكەشەۆ پەن دەنساۋلىق ءمينيسترى ەلجان ءبىرتانوۆتىڭ ارالاسۋىن سۇراۋدا.
ءيا، مۇزبالاق اقىنىمىزدىڭ اتى قويىلعان مۇقاعالي باۋىرىمىز قازاقتىڭ استاناسىندا قازاقشا سويلەي الماي، ءوز وتانىندا قورلانىپ جاتىر… قازاق ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ 27-ءشى جىلىندا!!!
ءبىز قايدا بارا جاتىرمىز؟ دەي سۇرا قويىپتى "قازاق ءۇنى" گازەتىندە بەلگىلى اقىن، قوعام قايراتكەرى قازىبەك يسا.
