Aýrýxanada operaııadan shyqqan Muqaǵalı qazaqtyń Astanasynda qazaq tilinde sóılegeni úshin qaǵajý kórip jatyr.
Astanadaǵy №2 aýrýhanada jatqan ol óziniń feısbýktegi paraqshasynda dárigerdiń memlekettik tilde qyzmet kórsetpeı qoıǵanyn jazyp, elden qoldaý kútti.
Bul týraly biz «Qazaq úni» portalynda «SUMDYQ! Reseı tilin bilmegen adam Astana aýrýhanasynda ólýi kerek pe?» atty maqalada egjeı-tegjeıli jazdyq.
Búgin Muqaǵalı Balqybaev baýyrymmen sóılesip, kóńilin surap, qýat berip qoıdym. Ol palatany tazalaýshy ózge ult ókiline qazaq tilinde sóılegeni úshin basy daýǵa qalǵanyn aıtty. «Tek qana orys tilinde sóıle» dep jekigen ol kisi onymen turmaı Muqaǵalıdyń emdeýshi dárigeri Ashatqa shaǵym aıtyp barǵan. Al Ashat bolsa, ol kisige Qazaqstannyń til týraly zańyn túsindirýdiń ornyna Muqaǵalıǵa urysqan. «Nege orys tilinde sóılemeısiń, bıligimiz úsh tilde sóıleý kerek dep aıtyp jatyr»-dep alqymnan alǵan.
Úsh tilde, meıli, eki tilde sóıleý kerek dese de, ózderi, aýrýhana qyzmetkerleri, MEMLEKETTIK QYZMETKERLER, KÓPShILIK ORYNDAǴY QYZMETKERLER úsh tildiń birinshisi – MEMLEKETTIK TIL – QAZAQ TILINDE NEGE SÓILEMEIDI? ÁLDE ÚSh TIL nemese EKI TILDE , SÓILEÝ TEK QAZAQTAR ÚShIN ǴANA MA?
Álgi kisi búgin taǵy kelip, «Erteń bas dáriger keledi»-dep ses kórsetip ketipti…
«Aýrýhanada bir de bir memlekettik tildegi jazý kórmeısiń. Mysaly, myna bir oryssha jazý bul jerge elektr jáne qýattandyrý quraldaryn qosýǵa bolmaıtynyn eskertipti. Men ony túsinbeı telefonymdy qoıyp júrmin..» - deıdi Muqaǵalı.
Alashtyń Astanasy dep ańsap kelgende, Reseıdiń bir gýbernııasynyń aýrýhanasynda jatqandaı beıshara halde qalǵan Muqaǵalıdy muqatyp, memlekettik til týraly zańdy buzǵandar jaýapqa tartylýy tıis. Til týraly zańmen birge Memlekettik tildi damytý týraly memlekettik baǵdarlama boıynsha 2013-2015 jyldary-aq kópshilik oryndardyń bárinde tek memlekettik tildi biletinder jumys isteýi tıis bolatyn. Qaıda ol Memleket basshysy qol qoıǵan Memlekettik baǵdarlama talaby? Qashanǵa deıin oryndalmaıtyn zańdar men memlekettik baǵdarlamalar eline aınalamyz?
Ótkende Qaraǵndyda bir qazaq dúkennen qazaq tilinde bir bólke nan surap jeı almaǵanyn jazdyq. Endi Astanamyzda aýrýhanada qazaq tilinde em surap ala almaı jatyr. Tirshiliktiń eń mańyzdy nári NAN men EM suraýǵa jaramasa, TÁÝELSIZ QAZAQ MEMLEKETINIŃ MEMLEKETTIK TILI – QAZAQ TILINIŃ QUNY QANDAI BOLǴANY?
Árıne, ult zııalylary talaı jazyp kele jatqanyndaı, bundaı masqara jaǵdaıǵa jetýimizdiń barlyǵyna qazaqtyń sany 50 paıyzǵa jetpeı turǵanda qabyldanǵan Konstıtýııadaǵy orys tili týraly 7 baptyń 2-shi tarmaǵy kináli. Byltyr Konstıtýııalyq reforma kezinde áıgili tarlandar Ábdijámil Nurpeıisov, Dýlat Isabekov, Asanáli Áshimov, Qabdesh Jumádilov, Ómirzaq Aıtbaev, Mekemtas Myrzahmetov, Tóregeldi Sharmanovtar bastaǵan 115 ult zııalysy qol qoıǵan Konstıtýııadaǵy orys tili týraly 7 baptyń 2-shi tarmaǵyn alyp tastaý týraly «MEMLEKETTIK TILDIŃ TÁÝELSIZDIGI ATA ZAŃDA AIQYN KÓRINSIN!» atty Ashyq hatty «Qazaq úni» portalynda 80 myńǵa jýyq adam oqyp, 150-deı pikir jazylyp qoldaǵan bolatyn. Áleýmettik jelilerdegi qoldaýshylardyń esebi joq. Bul Ashyq hat Prezıdent qolyna tıgenin Prezıdent ákimshiligi basshysy Ádilbek Jaqsybekov Konstıtýııalyq reforma qorytyndysy týraly resmı esep bergen jıynda málimdegeni BAQ-ta jarııalanyp, telearnalar kórsetken edi. Biraq áli nátıje joq. Endi aldaǵy ýaqytta eki tilde jarııalanǵan sol Ashyq hatty taǵy bir qaıta jarııalaýdyń reti kelip turǵan sekildi. Óıtkeni áleýmettik jelide osyny surap, talap etip jatqandar qatty kóbeıip keledi…
Elbasymyz ótkende «Úkimet pen Parlament tek qazaq tilinde sóıleýi tıis» degeni bir serpilis bolyp, qudaıǵa shúkir, mınıstrler men depýtattar til syndyryp jatyr. Endi tómennen de, halyqtyń eń kóp shoǵyrlanatyn mekemelerdiń bárinen de osylaı memlekettik tildi talap etýdiń ýaqyty jetti. Jetti emes-aý, joǵaryda aıtqanymyzdaı ótip ketti…
Muqaǵalıdyń qazaqsha sóılegeni úshin qıyndyqta qalǵanyna kúıingender jetip jatyr. Jýrnalıst Jolymbet Mákish: «Qazaqtyń óz elinde qazaqsha jaýap ala almaýy – masqara nárse! MEMLEKETTIK TILDI BILMEITINDERDI MEMLEKETTIK MEKEMENIŃ MAŃYNA DA JOLATPAITYN ÝAQYT BAIaǴYDA BOLDY ǴOI !..» – dep jazdy.
«Qazaq úni» saıtyndaǵy atalmysh maqlany oqyp, belgili til kureskeri Oǵyz Doǵan: «Eń bolmaǵanda bir top «Men qazaqpyn!» deıtin qoǵam belsendisi sol aýrýhanaǵa baryp, myna baýyrymyzdyń jaǵdaıymen tanysyp, aýrýhana qyzmetkerlerin memlekettik tilge qatysty zańǵa baǵynýǵa shaqyrý kerek!!! Aıaǵym synyp, gıpste tur!.. Eshkim barmaıtyn bolsa eńbektep bolsa da men baramyn!!! Baryńyzdar Astanalyqtar, Alla úshin ótinemin…»-dep taýsyldy…
Men ózim Almatyda bolǵan soń, Muqaǵalı baýyrymyz týraly belgili jazýshy-synshy, qoǵam qaıratkeri Jumanazar Somjúrek aǵamyzǵa habarlasyp, «Aýrýhanada qıyn jaǵdaıda qalǵan baýyrymyzdyń jaǵdaıyn bilip kelmeısiz be?» dep aıttym. Ol kisi erteń Astana ákimine, №2 aýrýxanaǵa baryp, jaǵdaıdy bilmekshi bolyp daıyn otyr. Januzaq Ákim aǵamyz arqyly zańger Jasulan Isa inimiz de habarlasyp, «Buny bulaı qaldyrýǵa bolmaıdy!» dep, birge barmaqshy. Marat Aqanov baýyrym da baramyz deıdi..
Áleýmettik jeli dúrildep, órtenip tur. Bári №2 aýrýhananyń emdeýshi dárigeri Ashat pen bas dárigerine deıin jumystan ketýin talap etýde. Astana ákimi Áset Isekeshev pen Densaýlyq mınıstri Eljan Birtanovtyń aralasýyn suraýda.
Iá, muzbalaq aqynymyzdyń aty qoıylǵan Muqaǵalı baýyrymyz qazaqtyń Astanasynda qazaqsha sóıleı almaı, óz otanynda qorlanyp jatyr… Qazaq Eliniń Táýelsizdiginiń 27-shi jylynda!!!
Biz qaıda bara jatyrmyz? deı sura qoıypty "Qazaq úni" gazetinde belgili aqyn, qoǵam qaıratkeri Qazybek Isa.
