مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «جاساندى ينتەللەكت داۋىرىندەگى قازاقستان: وزەكتى ماسەلەلەر جانە ونى تۇبەگەيلى تسيفرلىق وزگەرىستەر ارقىلى شەشۋ» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا وڭدەۋ ونەركاسىبىنىڭ دامۋىنا جاڭا سەرپىن بەرەتىن ۋاقىت كەلگەنىن اتاپ ءوتتى. وندا پرەزيدەنت: بۇل باعىتتا سوڭعى بەس جىلدا بىرقاتار جەتىستىك بار دەپ ايتۋعا بولادى.
وڭدەۋ ونەركاسىبىنىڭ جالپى قوسىمشا قۇنى ەكى ەسە ءوسىپ، 17 تريلليون تەڭگەگە جۋىقتادى. ال ونىڭ جالپى ىشكى ونىمدەگى ۇلەسى 12,4 پايىزعا جەتتى. بىلتىردىڭ وزىندە 163 جاڭا ءوندىرىس ىسكە قوسىلدى. سونىڭ ناتيجەسىندە 12,5 مىڭ تۇراقتى جۇمىس ورنى پايدا بولدى. مىسالى، الماتى، قوستاناي، قاراعاندى، اتىراۋ وبلىستارىندا ماشينا جاساۋ جانە مەتاللۋرگيا سالاسىنداعى ءىرى كاسىپورىندار اشىلدى. بيىل الماتىدا ءارتۇرلى اۆتوكولىكتەر شىعاراتىن قازاقستانداعى ەڭ ۇلكەن ءوندىرىس ورنى جۇمىسىن باستادى. بىراق بۇل، ارينە، جەتكىلىكسىز، - دەدى. وسى رەتتە باتىس قازاقستان وبلىسىندا بىرقاتار ىرگەلى كاسىپورىندار تابىستى جۇمىس ىستەۋدە. سولاردىڭ ءبىرى — «جايىق ەت» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگى.»
باتىس قازاقستان وبلىسىنىنىڭ ورتالىعى ورالدا 2017 جىلدان بەرى تابىستى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان قۇس شارۋاشىلىعى كاسىپورنى – «جايىق ەت» جشس بۇگىندە ەلىمىزدەگى تولىق تسيكلمەن جۇمىس ىستەيتىن جەتەكشى قۇس فابريكالارىنىڭ ءبىرى سانالادى. بۇل ينۆەستيتسيالىق جوبا ءوزىنىڭ وندىرىستىك قۋاتىمەن عانا ەمەس، سونداي-اق اۋىل شارۋاشىلىعى مەن وڭىرلىك ەكونوميكانىڭ دامۋىنا قوسقان ۇلەسىمەن دە ەرەكشەلەنەدى. "جايىق-ەت" قۇس فابريكاسىندا برويلەر ەتى وندىرىلەدى. كاسىپورىننىڭ وندىرىستىك قۋاتى تاۋلىگىنە 20 توننادان اسادى. «جايىق-ەت» ونىمدەرى بقو نارىعىندا، سونداي-اق نۇر-سۇلتان قالاسىندا ساتىلىمدا.
قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدىڭ اگروونەركاسىپ سالاسىندا وتاندىق ونىمدەردىڭ ساپاسى مەن وندىرىستىك تيىمدىلىگى باستى باسىمدىققا اينالدى. وسىنداي تالاپتارعا تولىق ساي كەلىپ، وڭىرلىك دامۋ مەن ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىنە ناقتى ۇلەس قوسىپ وتىرعان كاسىپورىنداردىڭ ءبىرى – باتىس قازاقستان وبلىسىندا ورنالاسقان «جايىق ەت» جشس قۇس فابريكاسى.
تولىق وندىرىستىك تسيكل – ساپا كەپىلى
«جايىق ەت» جشس قۇس فابريكاسى برويلەر بالاپان ەتىن ءوندىرۋدىڭ تولىق وندىرىستىك تسيكلىنجۇزەگە اسىرىپ كەلەدى. بۇل – ءوندىرىستىڭ ءار كەزەڭىندە ساپانى باقىلاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن زاماناۋي ءتاسىل. اتاپ ايتقاندا، فابريكادا جۇمىرتقادان بالاپان شىعارۋ، ولاردى كۇتىپ-باعۋ، ساپالى جەممەن ازىقتاندىرۋ، ەتتىك كونديتسياعا دەيىن ءوسىرۋ، سويۋ، بولشەكتەۋ، ۆاكۋمدى قاپتاۋ، ساقتاۋ جانە دايىن ءونىمدى وتكىزۋ – ءبارى ءبىر كەشەندە شوعىرلانعان.
جەتەكشى تەحنولوگيالار – ۇزدىكسىز ءوندىرىس كەپىلى
فابريكادا قولدانىلىپ جاتقان وندىرىستىك جەلىلەر ەۋروپالىق وداق ەلدەرىنەن اكەلىنگەن زاماناۋي تەحنولوگيالارمەن جابدىقتالعان. بۇل تۋرالى كاسىپورىن باسشىسى تەمىرعالي ەسكەندىروۆبىلاي دەيدى: – بارلىق قۇرىلعىلار مەن تەحنيكالار ەۋروپا وداعى ەلدەرىنەن جەتكىزىلدى. بۇل – ءوندىرىستىڭ ۇزدىكسىزدىگى مەن سانيتارلىق-ۆەتەريناريالىق تالاپتارعا تولىق سايكەس بولۋىن قامتاماسىز ەتەدى. ءبىز تەك سانعا ەمەس، ساپاعا ەرەكشە ءمان بەرەمىز. ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋ – وتە وزەكتى ماسەلە. وسىدان بەس جىل بۇرىنعى جاھاندىق پاندەميا كەزىندە دە ءبىز جۇمىسىمىزدى توقتاتقان جوقپىز. بارلىق قىزمەتكەرلەرىمىز ءوز ەڭبەك ورنىندا بولدى، جۇمىس تۇراقتىلىعى ساقتالدى.
وندىرىستىك قۋات پەن الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىك
بۇگىنگى تاڭدا «جايىق ەت» جشس-ءنىڭ جىلدىق وندىرىستىك قۋاتى – 8 مىڭ توننا تاۋىق ەتى. بۇل – ىشكى نارىقتى ساپالى، وتاندىق ونىممەن قامتاماسىز ەتۋگە تولىق مۇمكىندىك بەرەدى. سونىمەن قاتار، كاسىپورىندا 241 ادام تۇراقتى جۇمىسپەن قامتىلعان. بۇل كورسەتكىش كاسىپورىننىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى جوعارى ەكەنىن دالەلدەيدى.فابريكادا جۇمىس ىستەيتىن مامانداردىڭ كوپشىلىگى – جەرگىلىكتى تۇرعىندار. بۇل وڭىردەگى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋىنە, سونداي-اق جاستاردى اۋىلدا تۇراقتاندىرۋعا وڭ ىقپال ەتەدى.
ازىقتىق قاۋىپسىزدىك – باستى مىندەتتەردىڭ ءبىرى
كاسىپورىن تەك قۇس وسىرۋمەن شەكتەلمەي، ءوز ءونىمىنىڭ ساپاسىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ازىق بازاسىن دا دەربەس قالىپتاستىرۋدا. وسى ماقساتتا «جايىق ەت» جشس سوڭعى جىلدارى ءداندى، مايلى جانە بۇرشاقتى داقىلداردى وسىرۋمەن دە اينالىسىپ كەلەدى. بۇل ىشكى رەسۋرستاردى ءتيىمدى پايدالانىپ، جەم-ءشوپتىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا، شىعىنداردى ازايتۋعا جانە سىرتقى فاكتورلارعا تاۋەلدىلىكتى تومەندەتۋگە جول اشادى.كاسىپورىن قازىرگى تاڭدا ءوندىرىستى كەڭەيتۋ جۇمىستارىن قولعا الىپ وتىر. جوسپار بويىنشا قوسىمشا قۇس ءوسىرۋ كورپۋستارىنىڭ قۇرىلىسى ءجۇرىپ جاتىر. بۇل ءوز كەزەگىندە فابريكانىڭ جىلدىق قۋاتىن 12–13 مىڭ توننا تاۋىق ەتىنە دەيىن ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل وندىرىستىك سەرپىلىس جۇزدەگەن جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋعا, ءوڭىردىڭ ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن نىعايتۋعا, سونداي-اق يمپورتتى الماستىرۋعا زور سەپتىگىن تيگىزەدى.
ازىقتىق تاۋەلسىزدىك – اگروونەركاسىپتىك سينەرگيا
قۇس شارۋاشىلىعىنىڭ ءتيىمدى دامۋى ءۇشىن ساپالى ءارى تۇراقتى جەم-ءشوپ قورى اسا ماڭىزدى. وسىنى ەسكەرگەن كاسىپورىن باسشىلىعى ازىقتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا وسىمدىك شارۋاشىلىعىن دا قاتار جۇرگىزىپ كەلەدى. بۇگىندە «جايىق ەت» جشس ءوز القاپتارىندا ءداندى، مايلى جانە بۇرشاقتى داقىلداردى وسىرۋمەن اينالىسادى. بۇل قۇس فابريكاسىن ءوز ازىعىمەن تولىق قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى ءارى وندىرىستىك شىعىنداردى تومەندەتۋگە اسەر ەتەدى.
جۇمىرتقادان – ەتكە دەيىن: «جايىق ەت» قۇس فابريكاسىنىڭ كۇردەلى پروتسەسى
قۇس شارۋاشىلىعى – اسا مۇقياتتىلىق پەن تۇراقتى باقىلاۋدى تالاپ ەتەتىن سالا. بۇل – تەك قۇس باعىپ، جۇمىرتقا جيناۋمەن شەكتەلمەيدى. اسىرەسە تولىق تسيكلدى ءوندىرىس جۇرگىزەتىن فابريكالار ءۇشىن ءاربىر كەزەڭ – جاۋاپتى ءارى ستراتەگيالىق ماڭىزدى. باتىس قازاقستان وبلىسىنداعى «جايىق ەت» جشس قۇس فابريكاسى ءدال وسىنداي كەشەندى قۇرىلىممەن جۇمىس ىستەيدى. مۇندا جۇمىرتقادان باستاپ دايىن ەت ونىمىنە دەيىنگى بارلىق پروتسەسس ءجىتى باقىلاۋدا.
ينكۋباتسيالىق جۇمىرتقا – ءوندىرىستىڭ العاشقى قادامى
فابريكاداعى ءوندىرىس ينكۋباتسيالىق جۇمىرتقادان باستالادى. بۇل قاراپايىم دۇكەندە ساتىلاتىن ءبىر ۇرىقتى جۇمىرتقا ەمەس. مۇنداي جۇمىرتقالاردى باشقۇرتستاننان ارنايى جەتكىزەدى, جانە ولاردان بولاشاق برويلەر بالاپاندار شىعادى.– بالاپان 22 كۇندە جارىپ شىعادى. العاشقى 18 كۇنى ارنايى ينكۋباتسيالىق شكافتاردا بەلگىلى ءبىر تەمپەراتۋرا مەن ىلعالدىلىقتا ۇستايمىز. كەيىن ءۇش كۇنگە بولەك سورەگە اۋىستىرىلادى, – دەيدى «جايىق ەت» جشس باس ديرەكتورى تەمىرعالي ەسكەندىروۆ.كاسىپورىن اۋماعىندا 30 كورپۋس جۇمىس ىستەيدى. ءار كورپۋسقا 25 مىڭ تاۋلىكتىك بالاپان ورنالاستىرىلادى. بالاپاندار شىققاننان كەيىن ولاردىڭ 96 پايىزى تىرشىلىككە بەيىم, بۇل – وتە جوعارى كورسەتكىش. ادەتتە 18 كورپۋس ءبىر مەزەتتە جۇمىس ىستەپ تۇرسا, قالعان 6 كورپۋس دەزينفەكتسيالاۋ مەن دايىندىق جۇمىستارىنا بولىنەدى.كاسىپورىن جىلىنا 4,5 ميلليون برويلەر تاۋىق ءوسىرىپ، ەتكە وتكىزەدى. ءبىر ۋاقىتتا فابريكادا 650 مىڭعا دەيىن قۇس ۇستالادى. وسىنشاما اۋقىمدى ءوندىرىس جوعارى سانيتارلىق تالاپتار مەن بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىكتى قاجەت ەتەدى.– قۇس شارۋاشىلىعى – ماشاقاتى مول سالا. سەبەبى ءبىر قۇس اۋىرسا، ۆيرۋس جىلدام تارالادى. سول سەبەپتى قاتاڭ ەپيزووتيالىق باقىلاۋ مەن الدىن الۋ شارالارىن تۇراقتى جۇرگىزەمىز، – دەيدى كاسىپورىن باسشىسى.
قۇنارلى ازىق – ساپالى ەتتىڭ نەگىزى
قۇستاردىڭ دۇرىس ءوسۋى ءۇشىن ازىقتاندىرۋ شەشۋشى ءرول اتقارادى. بۇل رەتتە «جايىق ەت» فابريكاسىنىڭ تاۋلىگىنە 70 توننا جەم دايىندايتىن ءوز تسەحى بار. جەم ءۇش نەگىزگى كومپونەنتتەن تۇرادى: بيداي، سويا كۇنجاراسى جانە وسىمدىك مايى.– قۇسقا جاي عانا ءدان بەرىپ قويۋ جەتكىلىكسىز. قۇرامىندا اقۋىزعا باي سويا كۇنجاراسىمەن ەنەرگيا كوزى – وسىمدىك مايى بولۋى شارت. سويا كۇنجاراسىنىڭ جارتىسىنان استامى – اقۋىز، ال ماي – قۇسقا قاجەتتى قۋاتتى بەرەدى، – دەيدى تەمىرعالي قارتايۇلى.الايدا، بۇگىندە قۇس ازىعىنا قاتىستى بىرقاتار قيىندىقتار دا بار.– وبلىس بويىنشا جەم-ءشوپ جەتىسپەۋشىلىگى بايقالادى, باعاسى دا شارىقتاپ تۇر. بۇل – ۋاقىتشا قيىندىق دەپ سەنەمىن، – دەپ اتاپ ءوتتى كاسىپورىن باسشىسى.
مەملەكەتتىك قولداۋ – سەنىمدى سەرىكتەستىك
مەملەكەت تاراپىنان كورسەتىلىپ وتىرعان قولداۋ «جايىق ەت» كاسىپورنىنىڭ دامۋىنا تىڭ سەرپىن بەرىپ وتىر. اتاپ ايتقاندا، قر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى، قارجى مينيسترلىگى جانە باسقا دا مەملەكەتتىك ورگاندار تاراپىنان سۋبسيديالار، تومەن پايىزدىق ليزينگتەر، جەڭىلدەتىلگەن نەسيەلەرتۇرىندەگى كەشەندى قولداۋ شارالارى ىسكە اسۋدا.اتاپ وتەرلىگى، ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر ارقىلى الىنعان نەسيەلەر بويىنشا سىياقى مولشەرلەمەسىنىڭ ءبىر بولىگىن سۋبسيديالاۋ – كاسىپورىنعا قارجىلىق جۇكتەمەنى جەڭىلدەتىپ، ءوندىرىس كولەمىن ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەرۋدە.
كەلەشەككە باعىت – ءوندىرىستى كەڭەيتۋ
بۇگىندە «جايىق ەت» جشس ءوندىرىستى كەڭەيتۋماقساتىندا جاڭا ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋدا. اتاپ ايتقاندا، قوسىمشا قۇس ءوسىرۋ كورپۋستارىنىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلۋدە. بۇل جۇمىستار تولىق اياقتالعان سوڭ، فابريكانىڭ جىلدىق قۋاتى 12–13 مىڭ توننا تاۋىق ەتىنە دەيىنارتپاق. ياعني، ءوندىرىس كولەمى قازىرگى دەڭگەيدەن شامامەن 50%-عا وسەدى.بۇل ءوز كەزەگىندە ءوڭىر نارىعىن وتاندىق ساپالى ەت ونىمدەرىمەن قامتاماسىز ەتۋگە، يمپورتتىق تاۋەلدىلىكتى ازايتۋعا، سونداي-اق جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇرۋعا زور مۇمكىندىك بەرەدى. «جايىق ەت» جشس – اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى وزىق ۇلگىدەگى ينۆەستيتسيالىق جوبا. قۇس شارۋاشىلىعىندا تولىق وندىرىستىك تسيكلدى قامتاماسىز ەتىپ وتىرعان كاسىپورىن ءوز ءىسىن ۇنەمى جەتىلدىرىپ، نارىق تالاپتارىنا ساي بەيىمدەپ كەلەدى. مەملەكەتتىك قولداۋ تەتىكتەرىن ءتيىمدى پايدالانا وتىرىپ، كاسىپورىن ءوڭىردىڭ ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىنە، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا، اگروونەركاسىپتىك كەشەننىڭ نىعايۋىنا سۇبەلى ۇلەس قوسىپ كەلەدى.قازاقستاندىقتار جىلىنا 340 مىڭ توننا قۇس ەتىن تۇتىنادى، ونىڭ 35 پايىزى شەتەلدەن اكەلىنەدى.
ەرلان ابدراحمانوۆ، «جايىق ەت» جشس بريگاديرى:
– «جايىق ەت» كاسىپورنى ىسكە قوسىلعان ساتتەن باستاپ ەڭبەك ەتىپ كەلەمىن. قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ باسى-قاسىندا ءجۇرىپ، العاشقى ىرگەتاسىنىڭ قالانۋىنان باستاپ كۋاسى بولدىم. جۇمىس بارىسىندا شەتەلگە بارىپ، ارنايى وقىپ، تاجىريبە جيناقتاپ كەلدىم. كاسىپورىنداعى بارلىق قۇرىلعىلاردىڭ ورناتىلۋىنا تىكەلەي قاتىستىم. قازىر سول تەحنيكالاردىڭ جۇمىسىن ءوزىم قاداعالايمىن. ءاربىر قۇرىلعىنىڭ ءتىلىن، جۇمىس ىستەۋ جۇيەسىن جاقسى بىلەمىن. جاڭادان كەلگەن جاس مامانداردى ءوزىم وقىتىپ، ۇيرەتىپ ءجۇرمىن.جالپى، بۇل سالا – كوپ قىرلى، جاۋاپكەرشىلىگى جوعارى باعىت. مەن ون جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى وسى جەردە ەڭبەكەتۋدەمىن. وسى جىلدار ىشىندە قۇس ءوسءىرۋدىڭ بارلىقپروتسەسىن – ينكۋباتسيادان باستاپ دايىن ونىمگەدەيىنگى كەزەڭدەردى تولىق مەڭگەردىم. بۇگىندە مەنىكوپشىلىك «بەساسپاپ مامان» دەپ اتايدى. بۇل – ەڭبەكتىڭ, تاجىريبەنىڭ جانە ۇجىمدىق قولداۋدىڭناتيجەسى دەپ ويلايمىن. باسشىلىق وسىدا جۇمىس جاساپ جۇرگەن ءار قىزمەتكەرىن قولداپ كەلەدى. سول سەبەپتى ءبىز تەك ادال اس وندىرەمىز.
