2025 جىلى قازاقستان بيداي مەن ۇن ەكسپورتىن 34%-عا ارتتىردى. بۇل تاريحتاعى ەڭ جوعارى كورسەتكىش بولىپ، ەلىمىزدىڭ وڭىرلىك جانە جاڭا سىرتقى نارىقتارداعى ۇستانىمدارىن نىعايتۋدى قامتاماسىز ەتتى. الايدا، وڭ ديناميكاعا قاراماستان، ەلدىڭ اگروونەركاسىپتىك سالاسى جۇيەلى پروبلەمالارعا تاپ بولىپ وتىر.
قازاقستان الەمدىك استىق نارىعىنداعى نەگىزگى ويىنشىلاردىڭ ءبىرى، تۇراقتى تۇردە ءىرى جيىرما ەكسپورتتاۋشىلاردىڭ قاتارىنا كىرەدى.
ەل بيداي ءوندىرىسى بويىنشا USDA دەرەكتەرى بويىنشا 2024/2025 مج الەمدە 11-ورىن الدى, ءوندىرىس كولەمى 18,5 ملن توننا جانە الەمدىك نارىقتاعى ۇلەسى 2,3%.
«كاسپي» تاۋار بيرجاسى» اق اناليتيكالىق ەسەبىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا، 2024/2025 ماركەتينگتىك جىلى قازاقستان استىق پەن ۇن جەتكىزىلىمدەرىن 34%-عا ۇلعايتىپ، ولاردىڭ گەوگرافياسىن ءارتاراپتاندىرىپ، استىق ەكسپورتىندا ەلەۋلى تابىستارعا قول جەتكىزدى.
قازاقستاندا بيدايدىڭ جوعارى ونىمدىلىگى مەن باسقا دا ەكونوميكالىق فاكتورلاردىڭ ارقاسىندا بيداي ەكسپورتى 10,0 ملن تونناعا باعالانادى. بۇل تاريحتاعى ەكىنشى رەكوردتىق كورسەتكىش جانە وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا ايتارلىقتاي جوعارى.
ارتىق استىقتى نارىقتان شىعارۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك تاسىمالداۋ سۋبسيدياسى بيداي ەكسپورتىنىڭ ءوسۋىن ودان ءارى ىنتالاندىردى، بۇل ءازىربايجان، گرۋزيا، ماروككو جانە ەو-نىڭ كەيبىر ەلدەرى سياقتى ءداستۇرلى ەمەس نارىقتارعا ەكسپورت كولەمىن ارتتىرۋعا كومەكتەستى.
وڭ ديناميكاعا قاراماستان، قازاقستانداعى استىق نارىعى كۇردەلى سىن-قاتەرلەرگە تاپ بولىپ كەلەدى. نەگىزگى پروبلەمالاردىڭ ءبىرى – ارزان رەسەيلىك استىقپەن جوعارى باسەكەلەستىك، نەگىزگى باسەكەلەستەرمەن سالىستىرعاندا تومەن ونىمدىلىك. ماسەلەن، 2024 جىلى رەسەيدە كۇزدىك جانە جازدىق بيدايدىڭ ورتاشا ونىمدىلىگى 35,2 تس/گا قۇرادى، قازاقستاندا سوڭعى جىلدارى ورتاشا ونىمدىلىك 12-13 تس/گا قۇراپ وتىر، بۇل رەسەيلىك ونىمنەن ءۇش ەسە تومەن. بۇل ايىرماشىلىق وتاندىق ءونىمنىڭ قىمباتتاۋىنىڭ نەگىزگى سەبەبى بولىپ تابىلادى.
بيداي بيرجا ساۋداسى نارىقتىق باعالاردى قالىپتاستىرۋعا جانە اشىقتىقتى ارتتىرۋعا باعىتتالعان، الايدا ساۋدا-ساتتىق كولەمى نارىقتىڭ جالپى كولەمىمەن سالىستىرعاندا ءالى دە از بولىپ وتىر. وتىمدىلىكتىڭ تومەندىگى بيرجا ساۋداسىنىڭ نەگىزگى ساتۋ ارناسى ەمەس ەكەنىن جانە قاتىسۋشىلار بيرجادان تىس مامىلەلەردى قالايتىنىن كورسەتەدى.
سونداي-اق، ساراپشىلار ءتيىمدى بيرجالىق ساۋدانىڭ دامۋىن تەجەيتىن ينستيتۋتسيونالدىق جانە قۇقىقتىق كەدەرگىلەرگە نازار اۋدارادى. رف تاجىريبەسىمەن سالىستىرمالى تالداۋ بىرىككەن استىق كومپانياسىنىڭ (باك) قاتىسقان رەسەيلىك مودەل مونوپوليزم سىنىنا قاراماستان، دامىعان بيرجالىق ينفراقۇرىلىمعا يە جانە باعانى تۇراقتاندىرۋ تەتىكتەرىنە بىرىكتىرىلگەنىن كورسەتتى.
اناليتيكالىق ەسەپتىڭ اۆتورلارى اتاپ وتكەندەي، قازاقستاندىق بيرجالىق نارىقتاعى جاعداي ونىڭ قاتىسۋشىلارى تاراپىنان سەنىمنىڭ جوقتىعىمەن كۇردەلەنە تۇسەدى، بۇل «كاسپي» تاۋار بيرجاسى» اق مەن ازىق-تۇلىك كورپوراتسياسى اراسىنداعى سوت داۋىن ايقىن كورسەتەدى. 2024 جىلدىڭ كوكتەمىندە ازىق-تۇلىك كورپوراتسياسى بيرجادا استىق ساۋداسىن ۇيىمداستىرۋ بويىنشا قىزمەتتەرگە تەندەر جاريالادى. «كاسپي» بيرجاسىنىڭ ءوتىنىمى بولماشى سەبەپتەرگە بايلانىستى قابىلدانباي، «ەسج» تاۋار بيرجاسى» اق جەڭىمپاز بولىپ تانىلدى. «كاسپي» بيرجاسى سوتتا بۇل شەشىمگە قارسى شىقتى جانە ءبىرىنشى جانە اپەللياتسيالىق ساتىداعى سوتتاردىڭ باس تارتقانىنا قاراماستان، قر جوعارعى سوتى كاسساتسيالىق شاعىمدى قاناعاتتاندىردى.
2025 جىلعى 6 ناۋرىزداعى قاۋلىعا سايكەس، جوعارعى سوت تەندەر حاتتاماسىن زاڭسىز دەپ تاۋىپ، ازىق-تۇلىك كورپوراتسياسىنا ونىڭ قورىتىندىلارىن ءبىر اي ىشىندە قايتا قاراۋدى مىندەتتەدى. شەشىم شىعارىلعان ساتتەن باستاپ ەكى ايدان استام ۋاقىت وتسە دە، ازىق-تۇلىك كورپوراتسياسىنىڭ بيداي ساۋداسى بۇرىنعى الاڭ ارقىلى جۇرگىزىلىپ جاتقانى ايتىلادى.
ەسەپتىڭ قورىتىندىلارىندا قازاقستاننىڭ استىق نارىعىن تۇراقتى دامىتۋ ءۇشىن ازىق-تۇلىك كورپوراتسياسىن بيرجاداعى ستراتەگيالىق ماركەت-مەيكەرگە ترانسفورماتسيالاۋدى جۇرگىزۋ، سونداي-اق باسەكەلەستىكتى قورعاۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى (بقدا) تاراپىنان الدىن الا قاداعالاۋدى كۇشەيتۋ قاجەت ەكەنى ايقىندالدى.
جالپى، قازاقستاننىڭ استىق نارىعىنىڭ تۇراقتى ءوسۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن بۇكىل اگروونەركاسىپتىك كەشەننىڭ ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە جاڭعىرتۋ جونىندەگى ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيا قاجەت.
اشىق جانە ءادىل ساۋدا ورتاسىن قۇرۋ قازاقستانعا ءوزىنىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىن تولىق ىسكە اسىرۋعا جانە الەمدىك نارىقتاعى پوزيتسياسىن نىعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ىشكى نارىقتى تالداۋدان باسقا، «كاسپي» بيرجاسىنىڭ ەسەبى الەمدىك ۇردىستەر مەن بولجامداردى دا قامتيدى.
