تۇركىمەنستانداعى "تىيىم": گەندەرلىك تەڭدىك قايدا؟

2518
Adyrna.kz Telegram
فوتو: اشىق دەرەككوزدەن
فوتو: اشىق دەرەككوزدەن

تۇركىمەنستاننىڭ جاڭا پرەزيدەنتى سەردار بەردىمۇحامەدوۆ ايەلدەرگە تىرناق جابىستىرىپ، كىرپىگىن ۇزارتۋعا، شاش بوياۋعا، كەشكى مەزگىلدە سىرتقى شىعۋىنا تىيىم سالدى. ەندى تۇركىمەنستاننىڭ ايەلدەرى بوتەن ەر اداممەن ءبىر كولىككە وتىرا المايدى، ءتىپتى،  پلاستيكالىق وپەراتسيا جاساتۋلارىنا دا بولمايدى، دەپ حابارلايدى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى ءتىلشىسى.

سەردار بەردىمۇحامەدوۆ بيىل ناۋرىز ايىندا سايلاۋشىلاردىڭ 72 پايىز داۋىسىمەن جەڭىسكە جەتىپ، پرەزيدەنت بولعان ەدى. ول — بۇرىنعى تۇركىمەنستان باسشىسى گۋربانگۋلى بەردىمۇحامەدوۆتىڭ ۇلى. اكەسىنىڭ ورنىن باسقان جاڭا باسشى تاققا وتىرعان بويدا ەلدە جاڭا زاڭدار شىعارا باستادى. ونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك جەلىلەردە كەڭ تالقىلانىپ جاتقانى — ايەلدەرگە قاتىستى ەرەجەلەر.

تۇركىمەنستاننىڭ تۇرعىندارى پرەزيدەنتتىڭ بۇل "قىلىعىنا" ءوزارا نارازىلىق تا تانىتقان. دەگەنمەن سوڭعى اپتالاردا ەرەجە بۇزعان ونداعان ايەل جۇمىستان قۋىلىپتى. ال ساراپشىلار بولسا، پرەزيدەنتتىڭ "جاڭا ەرەجەلەرى" قوعام نارازىلىعىن تۋعىزۋى مۇمكىن ەكەندىگىن ايتادى.

ەندى قاراڭىز، قاي كەزەڭدە دە ايەل ادامدار سۇلۋ، جيناقى جانە ءساندى ءجۇرىپ-تۇرۋدى قۇپتاعان. بۇگىنگى دامىعان زاماندا ايەلدەردىڭ بويانىپ جۇرۋىنە، كولىك جۇرگىزىپ، كوشەگە شىعۋىنا تىيىم سالۋ، ءتىپتى، شەكتەن اسقان ارەكەت دەۋگە بولادى. سەبەبى 21-عاسىردا ايەلدەرگە  مۇنداي "قىسىم" جاساۋ ولاردىڭ گەندەرلىك قۇقىعىن بۇزۋ بولىپ سانالادى. جاڭا پرەزيدەنتتىڭ بۇل ارەكەتىنە قارسى شىققان تۇركىمەن بەلسەندىسى، تۇركيادا تۇراتىن دۋرسولتان تاگانوۆا تۇركىمەنستاندىق ايەلدەرمەن قاتار ەلدەگى تۇرعىنداردىڭ كوبى بۇل تىيىمدارعا نارازىلىق ءبىلدىرىپ جاتقاندىعىن جەتكىزگەن.

ەڭ قىزىعى، جاڭادان سايلانعان پرەزيدەنت ەنگىزگەن شەكتەۋلەر جايلى بۇل ەلدە ەشقانداي رەسمي مالىمدەمە نەمەسە تۇسىندىرمە بولماعان. قازىرگى تاڭدا جەرگىلىكتى بيلىك وكىلدەرى مەن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەتكەرلەرى ايەلدەرگە تىيىم سالعان قۇجاتتىڭ كوشىرمەسىن كورسەتۋدەن نەمەسە مۇنداي شەشىمنىڭ سەبەبىن تۇسىندىرۋدەن باس تارتىپ جاتقان كورىنەدى.

قالاي بولعاندا دا بۇل ەلدە ايەلدەردىڭ قۇقىعىن قورعايتىن زاڭ جوق. بولعان كۇندە دە جاڭا پرەزيدەنت وعان جول بەرمەيتىن ءتارىزدى. تۇركىمەنستانداعى جاعدايدى كورىپ، قازاقستاندىق ايەلدەردىڭ "باعى" بەس ەلى ەكەنىن تۇسىندىك. سەبەبى ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ايەلدەردىڭ قۇقىعىنا شەكتەۋ قويىلماعان. قازاقستاندا شاش بوياتۋ مەن كىرپىك جالعاۋ بىلاي تۇرسىن، ايەلدەر كولىك تە جۇرگىزەدى، ءتۇرلى وتا دا جاساتادى، شەتەلدە ەمىن-ەركىن قىدىرىپ جۇرە الادى،  ءتىپتى، جىنىستى دا اۋىستىرۋعا "رۇقسات" بەرىپ قويدى. ارينە، شەكتەۋ قويماۋ وسىلاردىڭ بارلىعىن جاساسىن دەگەن ءسوز ەمەس. دەگەنمەن ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ايەلدەر ەر-ازاماتتارمەن تەڭ قۇقىلى.

وسىدان ەكى جىل بۇرىن ۇلتتىق ەكونوميكا مينيس­ترلىگىنىڭ ستاتيستيكا كومي­تە­تى بۇۇ-نىڭ ءۇش اگەنت­تى­گىمەن – بۇۇ ايەلدەرى، بۇۇ حالىقتى قونىس­تان­دى­رۋ قورى جانە ددسۇ-مەن بىرلەسىپ ايەلدەرگە قاتىستى زورلىق-زومبىلىق تۋرالى زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزگەن بولاتىن. قازاقستاننىڭ بارلىق ايماعىن قام­تىعان ساۋالنامادا قازاقستاندىق ايەلدەردىڭ 16 پايىزى ءوز جولداسىنان ءومىر بويى قورلىق كورىپ كەلگەنىن مالىمدەگەن. بۇعان قوسا، باسقا دا ادامدار تاراپىنان زورلىق ءىس-ارەكەتتەر جاسالعانىن ايتقان. بۇل جەردە ايەل قۇقىعى تۋرالى ءسوز قوزعاساق، ءبىزدىڭ ەلىمىزدە الدە دە گەندەرلىك ساياسات جايى ويداعىداي دەپ ايتۋعا بولماس.

سوڭعى كەزدە قوعامدا ءجيى جازىلىپ، ايتىلىپ جۇرگەن زورلىق كورسەتۋ، ۇرىپ-سوعۋ، قۇلدىقتا ۇستاۋ سياقتى دەرەكتەردىڭ تۇبىنە ۇڭىلسەك، بۇل جەردە دە ايەل قۇقىعى تۇر. دەگەنمەن بۇل ماسەلە — بولەك اڭگىمە.

ءسوز سوڭىندا، الەمدەگى، ونىڭ ىشىندە قازاقستاندىق نازىك جاندىلاردىڭ تۇركىمەنستاندىق ايەلدەردىڭ "تاعدىرىنا" الاڭداۋىنا نەگىز بار. سەبەبى ءبىز تاۋەلسىز، ەركىن، ەر مەن ايەل تەڭ قۇقىلى ەلدە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. سوندىقتان، ايەلدەر قاۋىمى، وسىنداي قۇندىلىعىمىز بەن ەركىندىگىمىزدى باعالايىق! 

"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.   

پىكىرلەر