القيسسا!
ادامزات بالاسى جارالعالى بەرى الەم بىزگە دەيىن ءۇش رەت وندىرىستىك رەۆوليۋتسيانى باستان كەشىردى.
اۋەلگى كەزدە ادامزات اڭشىلىق پەن جەمىس-جيدەكتەردى تەرىپ جەۋمەن كۇنەلتكەن.
بەرتىن كەلە ادامدار اۋلايتىن اڭدارىنىڭ "سوڭىنان قۋالاپ" جۇرە بەرگەننەن كورى سول اڭدارىن وزدەرى باعىپ، كوبەيتۋدىڭ پايدالى ەكەنىن تۇسىنە باستايدى.
ءدال وسىلاي، ارجەردەن جەمىستەردى تەرىپ جيناۋعا قاراعاندا، سول جەمىس بەرەتىن وسىمدىكتەردى وزدەرى ەگىپ، ءبىر جەردەن قاجەتىنشە ءونىم الۋدىڭ پايداسىنىڭ كوبىرەك ەكەنىن دە.
شامادا، وسىدان 10 مىڭ جىل بۇرىن قازىرگى يراك پەن يران ەلدەرىنىڭ اينالاسىندا ەگىنشىلىك پەن مال باعۋشىلىق كاسىپپەن اينالىساتىن، العاشقى وتىرىقشى قاۋىمدار پايدا بولا باستاعان. وسىلاي ادامزات اڭشىلىق داۋىردەن اۋىل-شارۋاشىلىق داۋىرىنە ءوتۋى باستالدى.
ياعني، ءى-ءشى وندىرىستىك رەۆوليۋتسيانى باستان كەشىردى.
سوندىقتان، العاشقى I-ءشى وندىرىستىك رەۆوليۋتسيانى "اگرارلىق رەۆوليۋتسيا" دەپ اتايدى.
سودان باستاپ كيىم ءوندىرىسى، قارۋ-جاراق، تەمىر بۇيىمدار جاساۋ ت.ب. ءارتۇرلى "قولونەر ءوندىرىسى" تۇرلەرى كوبەيىپ، وسىنداي وندىرىسپەن اينالىسقان قاۋىمدار شارىقتاپ دامي باستايدى.
قول ونەر ءوندىرىس تۇرلەرى دامي كەلە ادامزات جەردىڭ بەتىن قويىپ، جەر-استى قازبا ءوندىرىسىن دە دامىتادى. تەمىر سەكىلدى زاتتاردىڭ ءوندىرىسى ارتقان سايىن ەنەرگياعا، وت قىزۋىنا دەگەن سۇرانىس تا ارتا بەرەدى. سوندىقتان، كومىر وندىرىسىنە دەگەن سۇرانىس ارتادى.
بىراق، كومىر ءوندىرىسىن قاتتى تەجەپ تۇرعان ءبىر ماسەلە بولادى. ول - كومىر شاحتالارىنىڭ جەر-استى سۋلارىمەن تەز تولىپ قالۋى. بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن قانشامa عالىمدار ءتۇرلى امالدارىن ىزدەيدى.
سوڭىندا، 1820-شى جىلدارى العاشقى سۋ ناسوسىنىڭ ويلاپ تابىلۋىمەن بىرگە، الەمدە جاڭا "وندىرىستىك رەۆوليۋتسيا" ءداۋىرى باستالادى. ءوندىرىسى دامىعان ەلدەردە "قول ەڭبەگىن" تەحنيكالارعا ايىرباستاۋ قارقىن الادى.
سوندىقتان، ءىى-ءشى وندىرىستىك رەۆوليۋتسيانى "يندۋستريالىق رەۆوليۋتسيا" دەپ اتايدى.
بۇل كەزەڭنىڭ باستالۋىمەن قاتار كوپتەگەن جاڭا ءوندىرىس تۇرلەرى پايدا بولدى.
تەحنيكالىق ءوندىرىس تۇرلەرىن دامىتقان، عىلىمىن وندىرىسپەن ۇشتاستىرا العان ەلدەر الەمدىك دەرجاۆالارعا اينالدى.
بۇل ءداۋىر وتكەن عاسىردىڭ ورتا تۇسىنا دەيىن جالعاستى.
1940-50-ءشى جىلدارى ءوندىرىس تۇرلەرىنە ەنەرگەتيكا، اۆتوماتتاندىرۋ، سينتەتيكالىق ماتەريالدار دايىنداۋ، ەلەكتروندى باسقارۋ جۇيەلەرىنىڭ ەندىرىلۋىمەن ءوندىرىسىڭ جاڭا كەزەڭى - ءىىى-ءشى وندىرىستىك ءداۋىر باستالىپ، ول "عىلىمي-ينفورماتسيالىق رەۆوليۋتسيا" ءداۋىرى دەپ اتالدى.
تاپ وسى كەزەڭدە تسيفرلىق جۇيەلەر ءوندىرىسى الدىڭعى ورىنعا شىعىپ، وسى باعىتتا ءوندىرىسىن دامىتا العان ەلدەر الەمنىڭ كوشباسشى ەلدەرىنە اينالدى.
تسيفرلىق جۇيەلەردىڭ پروگراممالارىن جاساۋمەن اتى الەمگە تانىلعان بيلل گەيتستەر وسى كەزەڭنىڭ جارقىن مىسالدارى بولا الادى.
ال، قازىرگى باستالىپ كەتكەن "IV-ءشى وندىرىستىك رەۆوليۋتسيا ءوندىرىستى قاي دەڭگەيگە شىعارادى؟" دەگەن سۇراققا الەمنىڭ وزىق ويشىلدارى مەن عالىمدارى ءالى كۇنگە ناقتى جاۋاپ بەرە الماي، ءارتۇرلى بولجامدار جاسالىنۋدا.
عالىمداردىڭ ءبىر بولىگى "ينوۆاتسيالىق تەحنولوگيالار ءداۋىرى" دەسە، ءبىر توبى "جاساندى ينتەلەكتىلەر ءداۋىرى" دەۋدە.
بىراق، الەم ءۇشىن جاڭا ءداۋىردىڭ قالاي اتالارى ماڭىدى ەمەس. ماڭىزدىسى - الەمدىك ءوندىرىستىڭ قانداي باعىتقا ويىسارى.
سوندىقتان، كوپتەگەن الەم عالىمدارى وزدەرىنىڭ ينوۆاتسيالىق ونىمدەرى مەن ءوندىرىس تۇرلەرىن عىلىمي ورتاعا ۇسىنىپ، قىزىعۋشى تاراپتارمەن وندىرىسكە ەنگىزۋ پروتسەستەرىن باستاپ جاتىر.
قازىرگى وندىرىستىك داۋىردە قاي ەلدەر جاڭا داۋىرگە العاشقى بولىپ بەيىمدەلە السا، بولاشاقتا سول ەلدەر الەمنىڭ كوشباسىندا بولماق.
وسى پوستتى جازىپ وتىرىپ، وتكەنىمىزگە قاراپ ويلانىپ وتىرمىن. ويلانىپ وتىرىپ ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ، ۇلتىمىزدىڭ نەلىكتەن تاريحتا سونشالىق "تەپكى كورگەنىن", جويىلىپ كەتە جازداعانىن ۇققانداي بولدىم.
مەنىڭ ويىمشا، بىزدەردىڭ اتا-بابالارىمىز سوناۋ العاشقى اڭشىلىق كەزەڭىندە ءبىرىنشى بولىپ جانۋارلاردى قولعا ۇيرەتىپ، اسىراپ-باعۋدى قولعا العان قاۋىم بولعان-اۋ؟!
ياعني، "اگرارلىق ءوندىرىس" داۋىرىنە العاش ءوتۋ ارقىلى الەمنىڭ كوشباسشى وركەنيەتىنە اينالعان. وزگەلەر جالاڭبۇت، اتىپ العان اڭىنىڭ تەرىسىن جامىلىپ جۇرگەن سول داۋىرلەردە ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز التىننان كيىم كيىپ، ميلليونداعان مال باعىپ شالقىپ ءومىر سۇرگەن.
بىراق، سول كەزەڭدە تەك كوشپەلى مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسىپ، وتىرىقشىلىقپەن داميتىن ءوندىرىس تۇرلەرىن دامىتۋعا ىنتا بولماعان.
ال، وزگە وتىرىقشى ەلدەردىڭ قولونەر ءوندىرىسى جىلدام دامىپ، ءوندىرىستىڭ ەكىنشى كەزەڭى "يندۋستريالىق داۋىرىندە" اۋەلدەن وتىرىقشى باتىس ەلدەرى العا شىعىپ كەتتى.
مىنە!
سودان باستاپ بىزدەردىڭ تەك مال وندىرىسىمەن اينالىسىپ، سول داۋىردەن وتە الماعان اتا-بابالارىمىز تاريحتىڭ "تەپكىسىن" كورە باستادى. بۇل بىزدەرگە - قانشا جەردەن ء"بىرىنشى وندىرىستىك" ءداۋىردىڭ دامىعان ەلى بولساڭ دا(اتا-بابامىز سەكىلدى), ەكىنشى وندىرىستىك داۋىرگە وتكەن ەلدەردىڭ سوڭعى قاتارىنداعى ەلدەرگە دە قارسى تۇرا المايتىنىڭدى ناقتى كورسەتىپ بەردى دەپ ويلايمىن.
1950-ءشى جىلدارى الەم ء"ۇشىنشى وندىرىستىك رەۆوليۋتسيانىڭ" داۋىرەنە ەنىپ جاتقاندا، بىزدەر سول كۇيى العاشقى "اگرارلىق رەۆوليۋتسيا" داۋىرىندە قالىپ قويدىق. (مۇنى سىزدەر دە مويىندايسىزدار دەپ ويلايمىن). تەك، سودان كەيىنگى جىلدارى (تاۋەلسىزدىگىمىزدى العاننان كەيىنگى كەزەڭدى قوسا العاندا) يندۋستراليزاتسيا كەزەڭىنە تام-تۇمداپ ارالاسا باستاعانىمىزبەن، الەم قازىر ءتورتىنشى وندىرىستىك رەۆوليۋتسيانىڭ يگىلىگىن كورۋدى باستاپ جاتىر. سول ءداۋىردىڭ كوشباسشىسىنا اينالۋعا ۇمتىلۋدا.
وسىعان قاراساڭىزدار بىزدەردىڭ ءوندىرىس سالاسىندا الەمنەن تۇتاستاي ءبىر ءداۋىر ارتتا قالىپ كەلە جاتقانىمىزدى كورەسىزدەر. دەمەك، الدا ءالى تالاي اتا-بابامىزدىڭ كورگەن "تاريح تەپكىسىن" بىزدەر دە بولاشاقتا كورۋىمىز بەك مۇمكىن دەگەن ءسوز.
ول ءۇشىن جەدەلدەتىپ ءوندىرىسىمىزدى الداعى "ينوۆاتسيالىق ءوندىرىس" داۋىرىنە بەيىمدەۋىمىز كەرەك بولادى. باسقا ەشقانداي جولىمىز جوق. ويتكەنى، الداعى 20-30 جىلدا مۇناي-گاز، قازبا-بايلىق دەگەنىمىز ەشقانداي قۇندىلىق بولماي قالادى. سول داۋىردە بىزدەر نە ىستەمەكپىز؟
بىزدەن كەيىنگى ۇرپاق نە ىستەمەك؟!
الداعى 20 جىلدا ادامزات وندىرىستىك تەحنولوگيالاردىڭ كەلەسى دەڭگەيىنە كوشەدى دەگەن عالىمداردىڭ بولجامى بار.
4-ءشى وندىرىستىك رەۆوليۋتسيا رەسمي 2011-ءشى جىلداردان باستالدى دەلىنگەنىمەن ءالى كۇنگە تالاسى كوپ تاقىرىپ بولىپ، دامىعان ەلدەر اراسىندا بولاشاقتا وندىرىستىك باسەكەدە الدىڭعى ورىندا بولۋ ءۇشىن قازىردەن باستاپ ءوندىرىستىڭ كەلەسى دەڭگەيىنە ءونىم دايىنداۋعا قارقىندى كىرىسىپ جاتىر.
مىنەكەي!
"حالىقتار دوستىعى" ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى رابيعا قۋاتبەكوۆانىڭ باستاماسىمەن شىمكەنت قالاسىندا وتكەن ء"بىلىم جانە عىلىم: IV-ءشى ونەركاسىپتىك رەۆوليۋتسيا سىن-قاتەرلەرى" تاقىرىبىنداعى حالقارالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيانىڭ ەلىمىز ءۇشىن ماڭىزدىلىعى وتە ۇلكەن.
ارينە، تۇسىنگەن ادامعا!
الەمنىڭ اقش، گەرمانيا، رەسەي، وزبەكستان سەكىلدى بىرنەشە ەلدەردىڭ عالىمدارىنىڭ باسىن قوسىپ، ولاردىڭ ءىV-ءشى وندىرىستىك داۋىرگە ارناعان جوبالارىن تانىستىرۋىنا، ول ءوندىرىس تۇرلەرى مەن زەرتتەۋلەرىن ءوزىمىزدىڭ عالىمدار مەن ءوندىرۋشى كاسىپكەرلەرىمىزدىڭ باسىن توعىستىرۋىنىڭ ءمانى، جوعارىدا كەلتىرگەنىمدەي تەرەڭ تۇيسىكتەن تۋعان ماقسات ەكەنىن تۇسىنۋلەرىڭىزگە بولادى.
بۇل كونفەرەنتسيا سونىسىمەن قۇندى.
سونىسىمەن ءماندى.
قۇرمەتتى رابيعا حانىم!
وسىنداي ەلىمىزگە، عىلىمعا قوسىپ جاتقان ەڭبەگىڭىزدىڭ جەمىسىن ەل كورەرىنە سەنىمدىمىن.
دەنىڭىزگە ساۋلىق بەرسىن!
رۇستەم اشەتاەۆ
