بۇگىن حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى «الجير» مەموريالدى-مۋزەي كەشەنىندەازەربايجاندىق ساياسي رەپرەسسيا قۇرباندارىن ەسكە الۋعا ارنالعان ءىس-شارا ءوتتى.
تاعىلىمدى ءىس-شارا تۇركى ادەبيەتىنىڭ ءىرى وكىلى، ءازەربايجان ءانۇرانىنىڭ اۆتورى، اعارۋتشى، كورنەتى قوعام قايراتكەرى, احمەد دجاۆادتىڭ (دجاۆادا مۋحاممەدالي وگلۋ احۋندزادە) تۋعانىنا 130 جىل تولۋىنا وراي ۇيىمداستىرىلدى.
«ازاتتىق ۇرانشىسى» اتتى ەسكە الۋ جيىنىناحالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى دارحان قىدىرالى، ازەربايجاننىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىcىنىڭ كەڭەسشىسى روۆشانكازىموۆ، مەملەكەتتىك تاريح ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ەركىن ءابىل، ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۇۋ تۇركىتانۋ كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى، قر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت مۇشەسى امانتاي ءشارىپ، «الجير» مەموريالدى-مۇراجاي كەشەنى ديرەكتورى سامات تەرگەمباەۆ، قازاقستانجازۋشىلار وداعى نۇر-سۇلتان قالاسى فيليالىنىڭ ديرەكتورى داۋلەتكەرەي كاپۇلى،ازەربايجان دياسپوراسىنىڭ وكىلدەرى، سونىمەن قاتار ۇيىم باسشىلارى, زيالى قاۋىم وكىلدەرى مەن كورنەكتى عالىمدار قاتىستى.
تاعىلىمدى ءىس-شاراعا قاتىسۋشىلارى قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتىپ، ارنايى «ەسكە الۋ قابىرعاسىنا» گۇلشوقتارىن قويدى.
بۇدان كەيىن قاتىسۋشىلار، مۋزەي ەكسپوزيتسيالارارىمەن تانىسىپ, وسى ءىس-شارا اياسىندا جاسالعان «الجير» لاگەرىندە جازاسىن وتەگەن ازەربايجاندىقتار تۋرالى تاقىرىپتىق كورمەنى تاماشالادى. ولاردىڭ قاتارىندا ا. دجاۆادتىڭ 1938-1945 جىل ارالىعىندا قازاقستانعا جەر اۋدارىلعان جارى احۋند-زادەشۋكۋريا سۋلەيمانقىزىنا ارنالعان ەكسپوزيتسيا دا بار.
جيىندا ءسوز سويلەگەن اكادەميا باسشىسى د. قىدىرالى ا. دجاۆادتىڭ تۇركى الەمىندەگى ورنى تۋرالى بايانداپ بەردى.
«بۇگىنگى ءىس-شارانىڭ «الجير» مەموريالدى كەشەنىندە ءوتۋىنىڭ سيمۆوليكالىق ءمانى زور. احمەد دجاۆاد سانالى عۇمىرىن ازەربايجان حالقىنىڭ ازاتتىعىنا ارناعان ءارى سول جولدا قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعان قايراتكەر تۇلعا. ونىڭ اياۋلى جارى احۋند-زادە شۋكۋريا سۋلەيمانقىزى دا قازاقستانعا جەر اۋدارىلىپ, 1938-1945 جىلدارى «الجير» لاگەرىندە جازىقسىز 8 جىل وتىرعان. ا. دجاۆاد تەك ازەربايجان حالقىنىڭ عانا ەمەس، تۇركى الەمىنە ورتاق تۇلعا. ول احمەت بايتۇرسىنۇلى، مىرزا فاتالي احۋندزادە، گاسان بەك زاردابي، مۇستافا شوقاي، يشەنالى اراباەۆ سىندى تۇركىگە تۇتقا بولعان تۇعىرلى تۇلعالاردىڭ ءبىرى. ول 26-28 جاسىندا ازاتتىق ۇرانشىسى رەتىندە باۋىرلاس ازەربايجاننىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانىنىڭ سوزدەرىن ماڭگىگە تاڭبالادى. ونىڭ ومىرشەڭ شىعارمالارى تۇركىلىك سانا-سەزىمنىڭ قالىپتاسۋىنا زور ىقپال ەتتى. وسى كەزەڭدە ول ازەربايجاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە انادولى مەن تۇركىستان حالىقتارى ازاتتىعىنىڭ جارشىسىنا اينالعانى جالىندى جىرلارىندا كورىنىس تاپتى»، ̶ دەدى.
سونىمەن قاتار، قوناقتار نازارىنا كورنەكتى قايراتكەر ا. دجاۆادتىڭ ءومىربايانى مەن جارى احۋند-زادە شۋكۋريا سۋلەيمانقىزىنىڭ ەستەلىك سۇحباتى تۋرالى دەرەكتى فيلم ۇسىنىلدى.
جيىن سوڭىندا قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنىڭ رۋحىنا ارناپ قۇران باعىشتالدى.
ايتا كەتۋ كەرەك، بيىل ازەربايجان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى يلحام اليەۆ ا. دجاۆادتىڭ تۋعانىنا 130 جىل تولۋىن اتاپ ءوتۋ جونىندە جارلىققا قول قويدى. وسىعان وراي، حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى دا اتالعان مەرەيتويدى 2022 جىلدىڭ ايتۋلى داتالارىتىزىمىنە قوسىپ, بىرقاتار اۋقىمدى شارالار ۇيىمداستىرۋدا.
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
