توعىز جىلدان كەيىن قاڭتار وقيعاسىنان سوڭ قىزمەتىنەن بوساتىلعان بۇرىنعى ەنەرگەتيكا ءمينيسترى 2007-2013 جىلدار ارالىعىندا التى جىل جۇمىس ىستەگەن «قازمۇنايگاز»-عا قايتا ورالدى. بۇل جولى كومپانيا باسشىسى قىزمەتىن اتقارماق.
14 ساۋىردە ماعزۇم ميرزاعاليەۆ ەلىمىزدەگى باس مۇناي ءوندىرۋشى كومپانيانىڭ باسقارما توراعاسى بولىپ تاعايىندالدى. وعان «قازمۇنايگاز»-دىڭ ەسىگى تاعى دا ايقارا اشىلادى. ەكس-ءمينيستردىڭ مانسابىنىڭ قالاي وربىگەنىن Orda.kz رەداكتسياسى ايتىپ بەردى، دەپ جازادى kznews.kz سايتى.
مانساپ جولى
1999 جىلى «تۇران» ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن جاڭادان شىققان ەكونوميست ەڭبەك جولىن وسىدان ەكى جىل بۇرىن «جارتاس» جشس-دە مەنەدجەر بولىپ باستاعان. جۇمىسقا ورنالاسۋ كەزىندە بولاشاق ەنەرگەتيكا ءمينيسترى جانە پرەزيدەنتتىڭ كەڭەسشىسى 19 جاستا بولاتىن.
1997 جىلى تىركەلگەن «جارتاس» جشس كومپانياسى الماتى وبلىسىنداعى ءىرى تاۋ-كەن كاسىپورىندارىنىڭ ءبىرى بولاتىن. كاسىپورىننىڭ ءوزى سوناۋ 1967 جىلى ءشىلباستاۋ جول-قۇرىلىس كومبيناتى نەگىزىندە جول-قۇرىلىس ماتەريالدارىن ءوندىرۋشى رەتىندە قۇرىلعان. 2015 جىلدان بەرى كاسىپورىن بيۋدجەتكە 112 ملن تەڭگە سالىق تولەگەن.
جشس-ءنىڭ جالعىز قۇرىلتايشىسى جانە ءبىرىنشى باسشىسى 1945 جىلى تۋعان بولاشاق مينيستر مارات مىرزاعاليۇلىنىڭ اكەسى.
2000 جىلداردىڭ باسىندا ماعزۇم ميرزاعاليەۆ اقمولا وبلىسى اكىمدىگىنە ورمان شارۋاشىلىعى جانە بيورەسۋرستار ءبولىمىنىڭ مامانى بولىپ جۇمىسقا ورنالاسىپ، ءبىر جىل جۇمىس ىستەگەننەن كەيىن ونى تاستاپ كەتەدى. 2001 جىلى 23 جاستاعى ماعزۇم ءوزىنىڭ ەڭبەك جولىن ەڭ ءىرى مۇناي كاسىپشىلىگى سەرۆيستىك Schlumberger كومپانياسىندا باستادى. كومپانيانىڭ شتاب-پاتەرى حيۋستون مەن پاريجدە ورنالاسقان. كومپانيانىڭ ءوزى، اشىق دەرەككوزدەردەن الىنعان مالىمەتتەرگە سايكەس، نيدەرلاند انتيلدەرىندەگى وففشورلىق ايماقتا تىركەلگەن.
2007 جىلى 29 جاسىندا ول 15 جىلدان كەيىن باسقاراتىن «قازمۇنايگازعا» جۇمىسقا ورنالاسادى، ول ءۇش جىل ەكولوگيا ءمينيسترى، ءبىر جىل ەنەرگەتيكا ءمينيسترى جانە بىرنەشە اي كەڭەسشى قىزمەتتەرىن اتقاردى. بولاشاق مينيستر 2010 جىلعا دەيىن باس مەملەكەتتىك مۇناي كورپوراتسياسىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن «تەڭىزسەرۆيس» جشس-ءىن باسقاردى.
2021 جىلى ول ەنەرگەتيكا ءمينيسترى بولىپ، بۇل قىزمەتتە ول 2022 جىلدىڭ قاڭتارىنا دەيىن جۇمىس ىستەيدى. مينيستر قىزمەتىنەن بوساتىلعاننان كەيىن ول پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ اكىمشىلىگىندە كەڭەسشى بولىپ تاعى ءۇش اي جۇمىس ىستەدى، ال ساۋىردە «قازمۇنايگاز» اق باسقارما توراعاسى بولىپ تاعايىندالدى.
ماعزۇم مىرزاعاليەۆتىڭ ۇكىمەت قۇرامىنداعى باسقارۋشىلىق مانسابىنىڭ شىڭى قازاقستاننىڭ جاڭا تاريحىنداعى ەڭ قايعىلى وقيعاعا تاپ بولدى. توقاەۆ سۇيىتىلعان گاز باعاسىنىڭ كوتەرىلۋىنە ماڭعىستاۋ وبلىسىندا، ودان كەيىن بۇكىل ەلدە ميتينگىلەر بولىپ، وڭتۇستىك وبلىستاردا، اسىرەسە الماتىدا جاپپاي تارتىپسىزدىككە ۇلاسىپ كەتكەنىنە سول كەزدەگى ماعزۇم مىرزاعاليەۆ باسقارعان ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىن ايىپتادى.
ەكس-ءمينيستردىڭ توعىز جىلدان كەيىن «قازمۇنايگازعا» ورالۋى كەيبىر ساراپشىلاردى تاڭ قالدىرا قويمادى. ماسەلەن، مۇناي-گاز سالاسىنىڭ ساراپشىسى ارتۋر شاحنازارياننىڭ ايتۋىنشا، ول مينيستر قىزمەتىنەن بوساتىلعاننان كەيىن پرەزيدەنتتىڭ زاپاستاعى كەڭەسشىسى سياقتى قىزمەتتەرگە تاعايىندالۋىن. كۇتىپ جۇرگەن.
«ءبىزدىڭ ۇلتتىق مۇناي كومپانيامىز مۇناي وندىرۋدەن تابىس تابادى، قازىر باستى ماسەلە – رەسۋرستاردىڭ تاۋسىلۋى. اكتسيالار ازايىپ بارادى، كومپانيا ءۇشىن بۇل باستى نازاردا بولۋى كەرەك. ال كادرلىق شەشىم وسى ءساتتى ەسكەرۋ كەرەك ەدى. مۇنداي ماسەلەنى مۇناي-گاز مامانى شەشۋى كەرەك، ال ول «سەرۆيسشى». ال ناتيجەسىن كۇتەمىز، كورەمىز»، – دەيدى ارتۋر شاحنازاريان.
ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، ەلدىڭ نەگىزگى اسىراۋشىسى «قازمۇنايگازدىڭ» ۇلكەن قارىزى بار. سونىمەن قاتار، كومپانيا بانكروتتىقتان قۇتىلدى، 2015 جىلى ەلدەگى دەۆالۆاتسيا ونىڭ قارىزدارىنا بايلانىستى بولدى، ءتىپتى ونى بۇكىل ەل بىرگە تولەدى. ونىڭ ۇستىنە اۆتوگاز داعدارىسى مەن رەسۋرستاردىڭ تاۋسىلۋى سياقتى ماسەلەلەر قوسىلدى. سونىمەن قاتار، مۇنداي ۇلتتىق مۇناي كومپانيالارى بىرنەشە اسپەكتىلەرمەن اينالىسادى: گەولوگيا، مۇناي ءوندىرۋ، تاسىمالداۋ، وڭدەۋ جانە ساتۋ. ال قازىر جاعداي ۋكرايناداعى سوعىسقا تىكەلەي قاتىستى.
«بۇل جەردە ستاندارتتى ەمەس شەشىمدەر قاجەت. رەسەي ارقىلى وتەتىن كولىك جولدارى جابىلسا، مۇنايدى قايدا جىبەرەمىز، ءوندىرىستى قىسقارتۋ كەرەك پە؟ قازىر ءبارى ىشكى فاكتورلارعا ەمەس، سىرتقى فاكتورلارعا بايلانىستى. ونى ءتىپتى ەل ۇكىمەتى دە باقىلاي المايدى. قازىر قيىندىقتار وتە كوپ. جاڭا باسشىلىق جاعدايعا قالاي بەيىمدەلەتىنى بەلگىسىز»، — دەپ سۇرايدى ارتۋر شاحنازاريان.
ساراپشىنىڭ پىكىرىنشە، تاعايىنداۋ كومپانيا ىشىندە ايتارلىقتاي ۇلكەن جانجال تۋعىزادى: باسقارما مۇشەلەرىنىڭ بارلىعى دا توراعا تاڭداۋىنا كوڭىلى تولمايدى. ەندى ءبارى ماعزۇم مىرزاعاليەۆتىڭ ارىپتەستەرىمەن قارىم-قاتىناسىن قالاي جاقسارتاتىنىنا بايلانىستى.
بۇعان قوسا، ارتۋر شاحنازاريان قاڭتار وقيعاسىنا تۇرتكى بولعان سۇيىتىلعان گاز باعاسىنا ەكس-ءمينيستردىڭ كىناسى جوق دەيدى. اۆتوگازعا ارنالعان ەلەكتروندى اۋكتسيوندار تۋرالى شەشىمدەر ەكى جىل بۇرىن – ەنەرگەتيكا ءمينيسترى قىزمەتىنە تاعايىندالعانعا دەيىن قابىلدانعان.
دەگەنمەن، ماعزۇم ميرزاعاليەۆتىڭ ەسىمى قاڭتار وقيعاسىمەن عانا ەمەس، اتىشۋلى «روپ وپەراتور» جشس-مەن دە ەستە قالدى. 11 قاڭتاردا قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ روپ وپەراتورىن قالدىقتاردى جيناۋدى جۇزەگە اسىرۋعا مونوپوليالىق قۇقىعىنان ايىرۋدى بۇيىردى. پرەزيدەنت قايتا وڭدەۋ اقىسىن شەت ەلدەردەگىدەي مەملەكەتتىك ۇيىم اينالىسۋى كەرەكتىگىن اتاپ ءوتتى. وكىلەتتىكتەر «روپ وپەراتور» جشس-نەن «جاسىل دامۋ» اق-نا بەرىلدى.
ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگى باسقارۋ فۋنكتسياسى بەرىلگەن «جاسىل دامۋ» مكك تولىقتاي مەملەكەت مەنشىگىندە ەكەنىن حابارلادى.
«ROP وپەراتورى» اۆتوكولىكتەردى كادەگە جاراتۋعا جاۋاپتى بولدى، ونىڭ شوتىنا مەملەكەت قاراجاتى ءتۇسىپ وتىردى. بۇل كومپانيا ءبىرىنشى پرەزيدەنتتىڭ قىزى ءاليا نازارباەۆامەن بايلانىستى ەدى. ماعزۇم ميرزاعاليەۆ 2019 جىلدىڭ ماۋسىمىنان 2021 جىلدىڭ قىركۇيەگىنە دەيىن ەكولوگيا، گەولوگيا جانە مينەرالدىق رەسۋرستار مينيسترلىگىن باسقارعان، ونىڭ قۇزىرىنا قالدىقتاردى جينايتىن كومپانيا كىرەتىن.
قاندى قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن، 26 قاڭتاردا انتيكور «جەمقورلىق قىلمىس جاسادى» دەگەن كۇدىكپەن «وپەراتور ROP» جشس باسقارماسىنىڭ توراعاسى مەدەت قۇمارعاليەۆ پەن ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار ۆيتسە-ءمينيسترى احمەتجان پىرىمقۇلوۆتى ۇستادى.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
