رەسەي ەكونوميكاسى: قوش كەلدىڭ، 1995 جىل!

3639
Adyrna.kz Telegram

رەسەيدىڭ ۋكرايناعا باسىپ كىرگەنىنە ءبىر ايدان استى. رەسەي باسقىنشىلىعىنا بايلانىستى الەم ەلدەرى جويقىن سانكتسيالار سالۋ ۇستىندە. العاش رەت 2022 جىلدىڭ 22-اقپانىندا سانكتسيالار سالعان بولاتىن. ول ءپۋتيننىڭ لۋگانسك جانە دونەتسك وبلىستارىن دەربەس مەملەكەت دەپ مويىنداۋىمەن تىعىز بايلانىستى ەدى. ارتىنشا 24-اقپاندا رەسەي اسكەرى ۋكرايناعا باسىپ كىردى. بۇل باتىس تاراپىنان اسا جويقىن سانكتسيالار سالۋعا سەبەپكەر بولدى. رەسەي 2014 جىلدان بەرى سانكتسيا سالىنۋ جاعىنان ءتىپتى يران مەن سولتۇستىك كورەيانى دا ارتتا قالدىردى. 

حالىقارالىق ەكونوميكانى انىقتاۋشى Fitch رەيتينگىنە سەنەتىن بولساق، رەسەيدىڭ جاعدايىن "دەفولت الدىنداعى ەل" دەپ باعالاپتى. ءدال وسىعان ۇقساس بولجامدى Morgan Stanley رەيتينگ انىقتاۋ جۇيەسى دە جاسادى. ولار رەسەي ەكونوميكاسى ءۇشىن ەڭ جاقىن جاعداي، ول دەفولت دەپ ءبىر اۋىز سوزبەن تۇيىندەپتى. بۇل بولجامداردى كۇن سايىن رەسەيدەن كەتىپ جاتقان كومپانيالار مەن جۇمىسىن توقتاتىپ جاتقان ونەركاسىپ كەشەندەرى دە قۋاتتاپ تۇر.

ماماندار سان ءتۇرلى پىكىر بىلدىرۋدە. مىسالى ەكونوميست تاتيانا ميحايلوۆا بىلاي دەيدى: "قاراپايىم حالىق ازىرگە سانكتسيالاردىڭ قالاي اسەر ەتەتىنىن تۇسىنە قويعان جوق. شىن مانىندە ءبىزدى كۇيرەگەن ەكونوميكا مەن 30 جىلعا ارتقا كەتۋ كۇتىپ تۇر. ادامدار ءالى ونى تۇسىنە قويعان جوق. مەنىڭ ويىمشا ءبىز 1995 جىلعا بىراق شەگىنۋىمىز مۇمكىن. ال ەگەر مۇنايعا قاتىستى، ەمبارگو شەشىمى تولىق قاراستىرىلسا شە؟ ءبىزدىڭ بيۋدجەتىمىزدىڭ 30% دان استامى مۇنايدىڭ قاراجاتىنان تولتىرىلىپ كەلەدى. رەسەي مۇنايىنا قاتىستى شەشىم شىعارىلاتىن بولسا، وندا ول ناعىز اپات بولادى دەسەم قاتەلەسپەيمىن". 

بۇعان دەيىن رەسەي مۇنايى مەن گازىن ەۋروپا مەن اقش، كانادا ەلدەرى ساتىپ الماۋ نەمەسە كولەمىن ازايتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداعان بولاتىن. ەۋروپالىق قاۋىمداستىق ەلدەرى رەسەي مۇنايى مەن گازىنان ەكى جىلدىڭ ىشىندە تولىق باس تارتۋ مۇمكىندىگى تۋاتىنىن ايتادى. ول ءۇشىن ەۋروپا كاتار، ءتىپتى سانكتسيا استىندا جاتقان يرانمەن كەلىسىم جاساۋعا تالپىنىپ جاتىر.

رەسەي ەكونوميكاسى 15-ساۋىردە دەفولتقا ۇشىرايدى دەگەن بولجام بار. ونداي بولجامدى Morgan Stanley جۇيەسى جاسادى. نەگە 15-ءساۋىر؟ جاۋاپ تىم قاراپايىم. سەبەبى "سول كۇنى رەسەيدىڭ سىرتقى قارىزدى تولەۋ ۋاقىتى اياقتالادى. ال رەسەي 300 ملرد دوللار بۇعاتتالعان التىن رەزەرۆى مەن ملردتاعان دوللار اكتيۆتەرى، سانكتسيا سالىنعان بانكتەرىنىڭ كەسىرىنەن ولاردى وتەۋ قابىلەتىنەن دە، مۇمكىندىگىنەن دە ايىرىلادى" دەيدى ولار.

رەسەي ەكونوميكاسىن قۇتقارۋ ءۇشىن "گازدى ەۋروپا ەلدەرى رۋبلمەن تولەۋ كەرەكتىگىن" ايتتى. الايدا ەۋروپا بۇل شارتتا جازىلعان تالاپتارعا ساي ەمەس دەپ وتىر. سوندىقتان دا ولار بۇرىنعى شارتقا ساي دوللارمەن تولەيتىنىن مالىمدەدى. ءپۋتيننىڭ بۇل مالىمدەمەسىنەن كەيىن رۋبل ءبىرشاما كوتەرىلدى، الايدا "ول ۋاقىتشا قۇبىلىس" دەيدى ماماندار.

رەسەي ەكونوميكاسىنا قىتاي تاراپىنان قانداي دا ءبىر كومەك كورسەتىلۋى مۇمكىن. الايدا اقش بۇل تۇرعىدان قىتايعا ەسكەرتۋ جاساپ، سانكتسيالار بەيجىڭگە دە باعىتتالۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتتى. "بەيجىڭنىڭ ەۋروپامەن ساۋدا قاتىناسى جالپى تابىسىنىڭ 40 پايىزىنا تەڭ ەكەنىن ەسكەرسەك، قىتاي ونداي قادامعا بارمايدى" دەيدى ماماندار. قىتاي رەسمي مالىمدەمە جاساپ ۇلگەردى. ء"بىز كەز كەلگەن قاقتىعىستا كەلىسسوز ارقىلى شەشۋگە شاقىرامىز جانە قانداي دا ءبىر تاراپتى قولدامايمىز" دەدى. وسىنىڭ ءوزى "رەسەيگە كومەكتەسپەيمىز" دەگەن ناقتى دالەل.

رەسەي سوعىستى دەرەۋ ارادا توقتاتسا، وندا ەكونوميكاسىن تولىق تالقاندالۋىنان ساقتاپ قالۋى مۇمكىن. سەبەبى باتىس رەسەي ۋكراينا جەرىنەن اسكەرىن اكەتسە، بىرقاتار سانكتسيالاردى جەڭىلدەتەتىنىن ايتتى. دەگەنمەن ماسكەۋ ول قادامعا بارمايتىن سياقتى. سوندىقتان ءبىز ءۇشىن دۇكەندە ۇزىنسونار كەزەكتە تۇرعان رەسەي حالقىن كورۋ جاقىن ۋاقىتتا ۇيرەنشىكتى كورىنىسكە اينالاتىن سياقتى. 

"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى

 

پىكىرلەر