“توي ليۋبوي تسەنوي” ءفيلمى مەن كۇتكەندەي بولىپ شىقتى
“توي ليۋبوي تسەنويدىڭ” ستسەناريىن جازىپ بولعان سوڭ، ونى فوكۋس-گرۋپپاما وقىتىپ الدىم. مەنىڭ ەڭ ءبىرىنشى فوكۋس-گرۋپپام – تۋعان اپكەم اڭساعان مۇستافا. بارلىق فيلمدەرىمنىڭ ستسەناريىن ءبىرىنشى سول كىسى قارايدى. ول ءبىراز ۇسىنىستارىن ەنگىزدى. باسقا دا رەجيسسەر دوستارىما، ارىپتەستەرىمە، ستسەناريستەرگە وقىتتىق. سەبەبى كينودا ەڭ باستىسى – ستسەناري. ەگەر ول دۇرىس بولماسا، ەشقانداي رەجيسسەر دە، اكتەرلەر دە كومەكتەسە المايدى. ستسەناريىمىزدىڭ دۇرىس ەكەنىنە ءوزىمىز 100% سەنىمدى بولعان كەزدە ءتۇسىرىلىمدى باستادىق.
نەگىزى كينوستسەناري ءار رەجيسسەردىڭ ويىندا ءتۇسىرىلىپ بىتكەن كينو سياقتى بولىپ تۇرادى. سەبەبى ونىڭ نە تۋرالى ەكەنىن، كىمدەر وينايتىنىن بىلەسىڭ جانە قانداي كينو بولىپ شىعاتىنىن الدىن الا كورەسىڭ.
بۇل ءفيلمنىڭ ەكى رەجيسسەرى بار. ەكىنشىسى مەنىڭ دوسىم، ارىپتەسىم – ايدىن ساحامان. ول ەكەۋىمىز بۇرىندا “قارا شاڭىراق” دەگەن سەريالدى بىرگە تۇسىرگەنبىز. ەكەۋىمىز ءاربىر ساحنانى اقىلداسىپ، ۇلكەن دايىندىق جۇرگىزدىك. سونىڭ ارقاسىندا ءفيلمدى قالاي ەلەستەتسەك، سونداي بولىپ شىقتى.
ءفيلمنىڭ يدەيا اۆتورى – ءوزىم. وسىدان 5-6 جىل بۇرىن “ەل ارنا” تەلەارناسىنا وسىعان ۇقسايتىن جوبا ۇسىنعانبىز. جاڭا جىل قارساڭىندا شىعۋى كەرەك ەدى، بىراق بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرمەن جۇزەگە اسپاي، قالىپ قويدى. كەيىن ونى التى رەت وڭدەدىك. قىدىر اتا سىندى جاڭا كەيىپكەرلەردى قوستىق. سوڭعى نۇسقاسىن وزدەرىڭىز كينوتەاترلاردان كورىپ جاتىرسىزدار.
ءتۇسىرىلىم كەزىندەگى قىزىقتى وقيعالار
ءتۇسىرىلىم كەزىندە قىزىقتى وقيعالار كوپ بولدى. وسى جوبادا وزىمە ءبىر جاڭالىق اشتىم: قايرات نۇرتاستىڭ 18 “ەگىزى” بار ەكەن. ءتىپتى سولارعا ارنالعان بايقاۋ دا بولىپتى. بۇعان دەيىن مۇنى بىلگەن جوقپىن. ينتەرنەتتەن “قايرات نۇرتاستىڭ ەگىزدەرى” دەپ ىزدەسەم، كو-ءو-ءوپ ادام شىقتى. ىشىنەن بىرەۋىن تاڭداپ الدىق. ءبىر تاڭ قالعانىم، ول ومىردە دە ءوزىن قايرات سياقتى ۇستاپ، وزىنشە بولىپ جۇرەدى ەكەن. قايراتتىڭ “ەگىزىنىڭ” ءوزى “جۇلدىز” (كۇلىپ). ءتۇسىرىلىم الاڭىنا كەلگەندە “شاي قايدا؟ اناۋ قايدا؟ مىناۋ قايدا؟” دەپ ەسىمىزدى شىعاردى. سونداي دا قىزىق بولادى ەكەن.
اكتەرلەرىمىز كوپ دۋبل جاساتقان جوق. ولاردىڭ ءبارى – ءوز ىستەرىنىڭ كاسىبي شەبەرلەرى.
ءتۇسىرىلىم قيىندىقسىز بولعان جوق. قىز ۇزاتۋ تويىنىڭ ساحناسىن ەكى اپتا تۇسىردىك. وندا “ماسسوۆكامەن” جۇمىس ىستەۋ قيىن بولدى. سەبەبى بۇگىن كەلگەن ادام ەرتەڭىندە كەلمەي قالادى. سوسىن كينوداعى قاتەلىك، ياعني “كينولياپ” بولىپ شىعادى. ونىڭ ءبارىن ستسەناري اۆتورلارىنىڭ ءبىرى، ءتۇسىرىلىم كەزىندەگى سكريپت-سۋپەرۆايزەرىمىز جانات قاسابەكوۆ قاراپ وتىردى. ءار وتىرعان ادامدى فوتوعا ءتۇسىرىپ، كومپيۋتەرگە سالىپ، ماعان كورسەتەدى. “كەشە مىنا جەردە قىزىل جەيدە كيگەن ايەل ادام وتىرعان. بۇگىن جوق”،-دەيدى. ىزدەسەك، اۋىرىپ قالعان بولىپ شىعادى. سوسىن ونىڭ ورنىنا سوعان ۇقسايتىن ايەلدى تاۋىپ، قىزىل كيىم كيگىزىپ، وتىرعىزامىز.
كينو دەگەن – كىشكەنتاي دەتالداردان قۇرالاتىن نارسە.
مىسالى، بۇگىنگى تۇسىرىلىمدە كادردا بولعان سارى شار ەرتەڭگە تۇسىرىلىمدە دە سول جەردە جاتۋى كەرەك. ءبارى مۇقيات بولۋدى تالاپ ەتەدى. سول جاعىنان قيىن. ويتكەنى ءتۇسىرىلىم ەكى اپتا بولعاندىقتان، ەكى اپتا بويى بارلىق دەكوراتسيا، رەكۆيزيتتەر سول قالپىندا بولۋى ءتيىس. ۇستەلدىڭ ۇستىندەگى تاماقتار مەن ستاقانداعى سۋسىنداردىڭ مولشەرى دە وزگەرمەۋى كەرەك. ونىڭ ءبارى ۇلكەن ەكراننان كورىنىپ تۇرادى.
ءتۇسىرىلىم كەزىندە پالاۋ الدىرتتىق. قوناق بولىپ كەلگەن “ماسسوۆكالارمىز” قايتا-قايتا جەپ قويا بەردى. ءبىرىنشى كۇنى جەۋگە بولمايتىنىن ءتۇسىندىرىپ ايتتىق، بىراق جۇرت تىڭدامادى. سوسىن امالسىزدان تاماقتىڭ بەتىنە سابىندى سۋ سەۋىپ تاستادىق. ولاي ىستەمەسەك، ەكى اپتالىق تۇسىرىلىمگە قانشاما توننا پالاۋ قاجەت بولاتىن ەدى (جىميىپ). بۇل تاجىريبەدە بار نارسە. ەگەر ول تاعام ءبىر كۇندىك تۇسىرىلىمگە عانا قاجەت بولسا، جەي بەرۋگە رۇقسات بەرەتىن ەدىك. كينودا ونى “يسحودياششي رەكۆيزيت” دەپ اتايدى.
اكتەرلەرگە كاستينگ جاسامايمىن
سوڭعى ءۇش-ءتورت كارتينامدا اكتەرلەرگە كاستينگ جاسامادىم. ولارمەن ءوزىم سويلەسىپ، بۇرىنعى جۇمىستارىن كورەمىن. وسى جوبامدا شارىپ سەرىك پەن ايىم سەيىتمەتوۆامەن ءبىرىنشى رەت جۇمىس ىستەدىم. ستسەناريدى جازعان كەزدە سولاردىڭ اكتەرلىك شەبەرلىگىن ەلەستەتە وتىرىپ، جازدىق. تاڭداۋىمىز دۇرىس بولىپ شىققانىنا نىق سەنىمدىمىز.
كورەرمەندەرىمىز اقبوتا سەيىتماعانبەتتىڭ ويىنىنا سىني پىكىرلەرىن ءبىلدىرىپ جاتىر ەكەن. ايتا بەرسىن، ويتكەنى ول باستى كەيىپكەر ەمەس. باستى كەيىپكەر – ءشارىپ. فيلم ءشارىپتىڭ قارىنداسىنىڭ ۇزاتۋ تويىنا قاجەتتى قاراجاتتى جوعالتىپ الىپ، سول جاعدايدان شىعۋى تۋرالى. كارتينادا ولاردان باسقا قانشاما كەيىپكەرلەر بار. ءبارىن اشا بەرەتىن بولساڭ، سەريال بولىپ كەتەدى. تۇسىرگەنىمىزدىڭ ءوزى مونتاج كەزىندە 2,5 ساعات بولىپ شىقتى. ءبىر جارىم ساعاتقا قىسقارتۋ كەرەك بولعان سوڭ، بىردەن باس جاعىنداعى 45 مينۋتىن كەسىپ تاستادىق. سول كەزدە اقبوتانىڭ ءبىر-ەكى ساحناسى كەتىپ قالدى.
قازىر كورەرمەندەردىڭ فيلم تۋرالى پىكىرلەرىن وقىپ وتىرسام، “سول باياعى اكتەرلەر” دەگەن ويلارىن جازىپ جاتىر. ءبىزدىڭ “توي ليۋبوي تسەنويعا” تۇسكەن قاي اكتەر قايتالاندى؟ ءشارىپ سونشاما كوپ كينوعا تۇسكەن جوق. “رايونى” فيلمىندە ەكىنشى پلانداعى اكتەر بولدى. ايىم سەيىتمەتوۆانىكى تولىق مەترلى كينوداعى دەبيۋت. ءبىزدىڭ جۇرتقا ايتەۋىر سىناۋ كەرەك. وندايلاردى “ديۆان سىنشىسى” دەيدى. سول سەبەپتى ونداي پىكىرلەرمەن كەلىسپەيمىن.
قازاقستاندىق اكتەرلەردىڭ شەبەرلىگىنە وتە جوعارى باعا بەرەمىن. شىنىمەن كاسىبي ماماندار بار. ولاردىڭ بارلىعىمەن بولماسا دا، 80%-مەن جۇمىس ىستەپ كورگەن شىعارمىن. بەرىك ايتجانوۆپەن ءالى جۇمىس ىستەيتىنىمە سەنىمدىمىن. اسىلحان مەن ارتۋر تولەپوۆ، ولجاس ءالجانوۆ سىندى ءوسىپ كەلە جاتقان تالانتتى جاستار بار. سول اكتەرلەردەن بىردەڭە شىعادى. بولاشاق سولاردىكى دەپ ويلايمىن.
فيلمدەرىمدە ارزان ازىلگە ورىن جوق
ءار كارتيناما ءبىر يدەولوگيانى ارقاۋ ەتەمىن. مىسالى، “16 قىزدا” بەلقۇدا ءداستۇرىن كورسەتتىك. Nickelodeon ارناسىن كورىپ وسكەن 13-14 جاسار جاسوسپىرىمدەر كينوتەاتردان ءبىزدىڭ ءفيلمدى كورىپ، بەلقۇدانىڭ نە ەكەنىن ءبىلىپ قايتسا، ماقساتىمىز ورىندالدى دەگەن ءسوز. “توي ليۋبوي تسەنوي” قىز ۇزاتۋ، قىدىر اتا، ناۋرىز مەيرامى تۋرالى. مەنىڭ ويىمشا، وسى دۇرىس. مۇمكىندىك بولسا، سالت-داستۇرلەرىمىزدى وسىلايشا ادەمى قىلىپ، كاسىبي تۇردە كورسەتە بەرۋ كەرەك.
فيلمدەرىمدە ارزان ازىلگە ەشقاشان جول بەرمەيمىن. قازاعىمىزدى قورلاپ، “اۋىلدان كەلگەن”، “ارتتا قالعان” قىلىپ كورسەتپەيمىن. سەبەبى كينو ونداي بولماۋى كەرەك.
تۇسىرىلىمگە ءىشىپ كەلەتىن اكتەرلەرمەن جۇمىس ىستەمەيمىن
قاتال رەجيسسەر ەمەسپىن، بىراق ءتۇسىرىلىم الاڭىندا ءتارتىپ بولعانىن تالاپ ەتەمىن. اكتەرلەرگە، ءتۇسىرىلىم توبىنداعىلارعا الكوگول ىشۋگە تىيىم سالامىن. ەگەر ءتۇسىرىلىم ۋاقىتىندا بىرەۋىنەن ىشىمدىكتىڭ ءيىسى شىعىپ تۇراتىن بولسا، ەشقانداي ەسكەرتۋ جوق، شىعارىپ جىبەرەمىن. سوسىن ول كىسىمەن ەشقاشان جۇمىس ىستەمەيمىن. ءتۇسىرىلىم باستالعانشا نەمەسە اياقتالعان سوڭ ءىشسىن، بىراق ءتۇسىرىلىم كۇندەرى وندايعا جول جوق.
مۇنداي جاعداي بولعان. سەريال ءتۇسىرىپ جاتقان كەزدە ءبىر اكتەرىمىز ءىشىپ كەلىپ، سوزدەرىن ۇمىتىپ قالعان. سوسىن ونى سەريالدان شىعارىپ جىبەردىم دە، كەيىپكەرىن جۋىپ-شايۋ ءۇشىن، تۇركياعا كەتكەن قىلىپ جىبەردىم. سودان بەرى وسىنداي تالاپ قويامىن.
“توي ليۋبوي تسەنويعا” قازاقشا دۋبلياج جاسالادى
الداعى ۋاقىتتا وسى كارتينامىزدى 100% قازاقشالاپ، اتىن وزگەرتەمىز. سوسىن تەلەانالارعا بەرەمىز. ەگەر ونى ارنالار ءار جىل سايىن ناۋرىز مەيرامىندا قايتالاپ بەرەتىن بولسا، ماقساتىمىز ورىندالادى. مىسالى، “يرونيا سۋدبى، يلي س ليوگكيم پاروم!” دەگەن فيلمدەردى ءار جاڭا جىل سايىن كورسەتەدى عوي.
سول سياقتى، ءبىزدىڭ فيلم تاريحتا قالاتىن بولسا، ۇلكەن جەتىستىك – سول.
“16 قىز” ءفيلمى شىعىنىن اقتاسا، جالعاسىن تۇسىرەمىز دەگەنبىز. اقتادى! جالعاسىن ءتۇسىرىپ، مونتاجىن جاساپ، دايىنداپ قويدىق. وسى ءساۋىر ايىندا جارىققا شىعۋى كەرەك بولعان، بىراق كۇزگە قالاتىن سياقتى. كارتينا “ەڭ سۇلۋ” دەپ اتالادى.
“قاجىمۇقان” ءفيلمىنىڭ ستسەناريى دايىن تۇر
“توي ليۋبوي تسەنوي”، “16 قىز” كارتينالارىنان كەيىن كوبى مەنى كومەديا جانرىنا جاقىن رەجيسسەر دەپ ويلايدى. ولاي ەمەس. مەن ءار جانردا جۇمىس ىستەي الامىن. بۇيىرتسا، قاجىمۇقان بابامىز تۋرالى فيلم تۇسىرگىم كەلىپ ءجۇر. ول – مەنىڭ ۇلكەن ارمانىم. وعان دايىندالىپ جۇرگەنىمە ون جىلداي ۋاقىت بولدى. ءبىر نۇسقاسىن جازامىن، ءبىر جىلدان كەيىن وقىسام، ۇناماي قالادى. وسىلايشا، 5-6 نۇسقاسىن جاساپ كوردىم. قازىر ستسەناريىنىڭ 80%-ءى دايىن. نەگىزگى جەلىسى بار، تەك كىشكەنتاي-كىشكەنتاي دەتالدارى عانا قالىپ تۇر. قاجىمۇقان رولىنە داۋلەت ابجىعاپپاروۆتى ءتۇسىرۋدى ويلاپ ءجۇرمىن. ماسەلە وندا ەمەس. بۇل ۇلكەن تۋىندى. وعان كولەمدى قاراجات كەرەك. ويتكەنى 1930 جىلعى كيىمدەر قاجەت، شاپيتو تسيركىن، ەسكى ەۋروپانى، ءپاريجدى گرافيكامەن جاساۋىمىز كەرەك. ول پاريجگە بارىپ تۇسىرگەننەن ارزانىراق بولادى. سول ءۇشىن جاسىل فونعا تۇسىرەمىز. وعان ۇلكەن پاۆيلون قاجەت.
وسىدان ءتورت جىل بۇرىن ءبىر دەمەۋشىلەر بولعان. ءدال كەلىسىم-شارتقا قول قوياتىن كەزدە مەنەن “قاجىمۇقاننىڭ رۋى كىم؟” دەپ سۇرادى. سۇراعىنان مۇنىڭ جاي سىلتاۋ ەكەنىن ءتۇسىندىم. رۋى قىپشاق بولعانىن ايتىپ ەدىم، “جو-جوق، وندا كەرەك ەمەس”،-دەدى. ۇلكەن كىسى، ەسىمىن ايتپاي-اق قويايىن. اشۋىم كەلىپ: “مەن ءوزىم كىشى ءجۇزبىن، رۋىم – تانا. ماعان ەشقانداي قاتىسى جوق. ول – قازاقتىڭ باتىرى، مىڭ جىلدا ءبىر رەت تۋاتىن تۇلعا، اڭىز ادام. بۇل سۇراعىڭىز ورىنسىز. بۇلاي دەۋگە ۇيالمايسىز با؟” – دەپ، ەسىگىن تارس جاۋىپ شىعىپ كەتتىم.
ونەرگە ترايباليزم جۇرمەيدى.
“امىرە” فيلمىنە اكتەرلەر دۇرىس تاڭدالماعان
ءفيلمدى ءالى كورمەدىم، بىراق ارىپتەس-دوستارىمنان سانجار ماديەۆ دۇرىس ويناي الماعان، قازاقتىڭ ءيىسى جوق دەپ ەستىپ جاتىرمىن. ونى گولليۆۋد رەجيسسەرى تۇسىرگەننەن كەيىن، ارينە، قازاقتىڭ ءيىسى بولمايدى. كەيبىرەۋلەر ونى باتىسقا ارنالىپ، اعىلشىن تىلىندە تۇسىرىلگەننەن كەيىن، سولاي شىققانىن ايتىپ جاتىر. بىراق كينونى باتىستا كورسەتۋگە ارنالعان، قازاقستاندا كورسەتىلەتىن دەپ بولۋگە بولمايدى. ءبىز گوليۆۋدتىڭ كينولارىن كورەمىز عوي.
“امىرە” ءفيلمىن الاتىن بولساق، باستى رولگە سانجاردى بەكىتكەنىن دۇرىس ەمەس دەپ ەسەپتەيمىن. ويتكەنى ول – قالادا وسكەن جىگىت. قازاقتىڭ جانىن بىلمەيدى، بويىندا قازاقتىڭ رۋحى، نامىسى جوق. ءفيلمنىڭ ترەيلەرىن كورگەندە-اق، سانجاردىڭ دومبىرادا ءان ايتقانىن كورىپ، كۇلگەنمىن. ەركەبۇلان دايىروۆ پەن سانجاردى اۋىستىرۋ كەرەك ەدى. سانجارعا مۇستافا شوقايدىڭ ءرولىن بەرىپ، ەركەبۇلاندى امىرە قىلسا، باسقاشا شىعار ەدى. ەركەبۇلان دەگەن ناعىز قازاق قوي. سول سەبەپتى بۇل ءفيلمنىڭ كاستينگى دۇرىس جۇرگىزىلمەگەن دەپ ايتا الامىن.
baribar.kz
