شىمكەنتتە 23 ناۋرىز كۇنى «ناۋرىز كوكتەم – شىمقالا» اتتى رەسپۋبليكالىق اقىندار ايتىسى ءوتتى. الايدا بيىل 12-ءشى رەت ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان ءداستۇرلى ايتىسقا قاراپايىم حالىق قىزىعۋشىلىق تانىتپاعان كورىنەدى. مۇنىڭ سەبەبىن سارا توقتامىسوۆا «ايتىستىڭ جارناماسى از بولعان سوڭ، حالىق از جينالدى» دەپ تۇسىندىرگەن ەكەن. شىن مانىسىندە ايتىسقا كوپشىلىكتىڭ قىزىقپاۋىنىڭ استارىندا ءوزارا داۋ جاتسا كەرەك. ويتكەنى بۇعان دەيىن ايتىستىڭ نەگىزىن قالاعان ءجۇرسىن ەرمان «ايتىستا راديكال اقىندار پايدا بولدى» دەپ سۇحبات بەرگەن بولاتىن.
ءبىر قىزىعى، شىمكەنتتە وتكەن ايتىسقا جۇكەڭنەن ءبولىنىپ كەتكەن «راديكال اقىندار» قاتىسقان. ءبىز ايتىستىڭ اينالاسىندا بولىپ جاتقان داۋ-دامايعا بايلانىستى ءجۇرسىن ەرمان مەن ايبەك قاليەۆتەن سۇحبات العىمىز كەلگەن. الايدا نەگە ەكەنى بەلگىسىز، پرەزيدەنتكە دات ايتقان اقىن ءبىزدىڭ سۇراقتارعا جاۋاپ بەرگىسى كەلمەدى. سوندىقتان ماتريتسا.kz اقىن ءجۇرسىن ەرمانمەن بولعان سۇحباتتى نازارلارىڭىزعا ۇسىنادى.
– شىمكەنتتە وتكەن ايتىسقا قاراپايىم حالىق از جينالعانىن باق-تان وقىپ، ءبىلىپ وتىرمىز. بۇل ايتىستىڭ بەدەلىنىڭ ءتۇسىپ كەتكەنىنىڭ بەلگىسى مە، جوق الدە مۇنىڭ باسقا دا ءبىر سەبەبى بار ما؟
– ءوزىم ۇيىمداستىرعان اتىراۋ، تاراز، قىزىلوردا، قىزىلجاردا وتكەن ايتىستا حالىق زالدا لىق تولىپ وتىردى. ال شىمكەنتتە جىل سايىن سيراقتان بۇيرەك شىعارىپ وزدەرى ايتىس ۇيىمداستىرىپ جاتادى. ونىڭ ۇستىنە، ول ايتىستىڭ جۇلدەسى جوق جانە تانىمال اقىنداردىڭ ءبىر دە بىرەۋى قاتىسپاعان دەپ ەستىدىم.
وسىنداي بولعاننان كەيىن حالىق قايدان ايتىسقا بارىپ، كورەرمەن بولادى؟ ءبىر قىزىعى، كەيبىرەۋلەر ايتىس ۇيىمداستىرۋ وڭاي دەپ ويلايدى. «شىمشىق سويسا دا، قاساپشىسى سويسىن» دەگەن قازاقتىڭ ادەمى ءسوزى بار. سىرتتاي جەڭىل كورىنگەنىمەن، ايتىس ۇيىمداستىرۋ وڭاي شارۋا ەمەس.
نەگىزى ادىلەت مينيسترلىگىنەن رەسمي تىركەۋدەن وتكەن ايتىس اقىندارىنىڭ وداعى بار. اتالعان وداق بيىلعى جىلدان باستاپ ەلىمىزدىڭ ءار ايماعىندا ءتورت ايتىس ۇيىمداستىردى.
الداعى ۋاقىتتا استانانىڭ 20 جىلدىعىنا وراي اقتوبەگە، ەلباسىنىڭ بەس الەۋمەتتىك باستامالارىنا بايلانىستى استانادا ايتىس ۇيىمداستىرۋعا شاقىرىپ وتىر. سونداي-اق، «قازاقمىس» كورپوراتسياسىنىڭ 90 جىلدىعىنا وراي جەزقازعاندا جانە تۇركىستان قالاسىندا ايتىس وتەدى دەپ جوسپارلانۋدا.
وسىنداي جوسپارلى تۇردە جۇمىس جۇرگىزىپ جاتقان وداقتىڭ قىزمەتىنە كولدەنەڭنەن الدەكىمدەردىڭ نە سەبەپتى ارالاساتىنىن تۇسىنبەيمىن. جۇمىسىن جۇرگىزە الماي وتىرعان مادەنيەت باسقارماسىنىڭ وكىلدەرى ايتىس وتكىزىپ، ابىروي جيناعىسى كەلەتىن ءتارىزدى.
قازىرگى تاڭدا، قۇدايعا شۇكىر، ايتىسكەرلەر تەلەارناعا شىعىپ، ءوز ونەرىن كوپشىلىككە ۇسىنىپ جاتىر. مىسالى «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسى 6 ايعا سوزىلاتىن «ءجۇرسىننىڭ جۇيرىكتەرى» جوباسىن حالىققا كورسەتۋدە.
– ءوزىڭىز باق-قا بەرگەن سۇحباتىڭىزدا ايتىسكەرلەردىڭ ىشىندە راديكال اقىندار بار دەپ اشىق ايتتىڭىز. ءسىزدىڭ راديكال اقىندار دەپ وتىرعان اقىندارىڭىز سالافيزم يدەلوگياسىنا شارپىلعان ايتىسكەرلەر ەكەنىن كوپشىلىك جاقسى بىلەدى. ءبىر قىزىعى، سالافيتتىك باعىت ۇستاناتىن ارىپتەستەرى تۋرالى اقىندار نەگە ساحنادا ايتپايدى؟
– بىرىنشىدەن، ءبىز، سالافيت اقىنداردى ايتىسقا قاتىستىرمايمىز. ەكىنشىدەن، بۇل ماسەلە ايتىستىڭ توڭىرەگىندەگى عانا ماسەلە ەمەس. سالافيزم – قازاق قوعامىنداعى ەڭ قاتەرلى قۇبىلىس. وكىنىشكە قاراي، اتالعان يدەولوگيا قازاق قوعامىن ەكىگە ءبولىپ وتىر.
ەگەر اقىندار ءسالافيزمدى ايىپتايمىز دەسە، قاي ايتىسكەردىڭ اۋزىن بايلاپ وتىرمىز؟ قوعام قانداي بولسا، ايتىس تا سونداي. بىراق تا ءسالافيزمنىڭ جەتەگىندە كوپ اقىن كەتىپ قالعان جوق قوي. ولاردىڭ اراسىندا ارى كەتسە، ميى اينالىپ قالعان 5-6 اقىن عانا ءجۇر.
ەسىن جيعاندارى ارامىزعا قايتا ورالىپ، اتىراۋدا وتكەن ايتىسقا قاتىسامىز دەپ جاتىر. رايدان قايتىپ، ءتۇزۋ جولعا تۇسكەن اقىنداردى ماڭدايىنان شەرتىپ جاتقانىمىز جوق. كەرىسىنشە، ارقاسىنان قاعىپ، حالىقتىڭ الدىنا شىعارىپ جاتىرمىز.
ءبىزدىڭ كوپ اقىندار ساحنادا حالىققا كوسەمسىپ اقىل ايتۋعا شەبەر. وكىنىشكە قاراي، ولاردىڭ بويىندا كۇرەسكەرلىك رۋح جوق. وزدەرىنىڭ پوزيتسياسىن وزدەرى قورعاي المايدى. ساحناعا شىعىپ، بيلىككە تيىسكەن سىڭاي تانىتىپ، حالىققا جاقسى اتتى بولعىسى كەلەدى.
شىن مانىسىندە ءوز ارالارىندا بولىپ جاتقان ناقتى ماسەلەنى كوتەرىپ، نەگە سونى ايتىستا ايتپايدى؟ بىزدە ماسىل اقىندار وتە كوپ. ساحنادا ءتاتتى ءسوزدى ايتقانىمەن، بويىندا كۇرەسكەرلىك رۋح جوق، ونداي اقىندارعا ءوزىمنىڭ دە قارنىم اشادى.
بىلتىر ءبىز ەلباسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا ەلىمىزدىڭ 16 ايماعىندا ايتىس وتكىزدىك. اتالعان ايتىستا جەڭىمپاز بولعان اقىندار «التىن دومبىرا» دوداسىنا قاتىسىپ، ءوز ونەرلەرىن ورتاعا سالۋى كەرەك بولاتىن.
الايدا مينيستر بۇيرەكتەن سيراق شىعارىپ، بىردە ءبىر ايتىسقا قاتىسپاعان اقىنداردى جيناپ، «التىن دومبىرانى» ۇيىمداستىردى. ءسويتىپ، وزدەرى جاساعان ەرەجەنى وزدەرى بۇزدى. ال مينيستر «جىل بويى ۇيىمداستىرىلعان ايتىستىڭ جەڭىمپازدارىنىڭ اراسىندا اقتوبەدە «التىن دومىرا» وتكىزدىك» دەپ وتىرىك ايتىپ وتىر. بالىق باسىنان ءشىريدى دەگەن وسى ەمەس پە؟
سودان كەيىن مينيستر ءوزى حابارلاسىپ، ايتىسكەرلەر وداعىمەن بىرلەسىپ جۇمىس جاسايمىز دەپ ۋادە بەرگەن بولاتىن. الايدا ول جوسپاردىڭ قاشان جۇزەگە اساتىنىن ءبىر قۇداي بىلەدى. ازىرگە وداق ءوز كۇنىن ءوزى كورىپ، جۇمىس جۇرگىزىپ كەلە جاتىر.
– اقتوبەدە وتكەن «التىن دومبىرا» بايقاۋىنا بارار كەزدە ءبىر توپ اقىندى مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى قابىلداپ، ءشاي بەرگەن ەكەن. كەيبىر اقىندار «مينيستر ايتىسكەر اقىنداردى ءبىرىنشى رەت قابىلدادى» دەپ اعىنان جارىلعانىن الەۋمەتتىك جەلىدەن بايقادىق. ەگەر ءبىر اقىن «ايتىستىڭ نەگىزىن قالاعان ءجۇرسىن اعامىز بولاتىن. سوندىقتان دا ءجۇرسىنسىز ايتىسقا قاتىسپايمىن» دەگەندە، كوپشىلىك حالىق ولارعا ريزا بولاتىن ەدى. الايدا ءوزىڭىز تاربيەلەگەن ايتىسكەرلەر ءمينيستردىڭ ءبىر كەسە شايى ءۇشىن ءسىزدى ساتىپ كەتكەن ءتارىزدى. جالپى ايتىسكەر اقىندار نەگە ءبولىنىپ كەتتى؟
– قازىرگى كەزدە بالعىنبەك پەن جانداربەك سىندى اقىنداردى ايتىسقا شاقىرىپ كەلتىرە المايتىن بولدىق. ءتىپتى جانداربەكتى ارنايى ۇيگە شاقىرىپ، «شىراعىم، تالانتىڭ تاسىپ تۇرعان شاقتا ءوز ونەرىڭدى ورتاعا سالمايسىڭ با؟» دەپ ايتتىم. نە سەبەپتەن ونىڭ بىزدەن تەرىس اينالعانىن تۇسىنبەيمىن.
بىلتىر قاراعاندىدا قازىبەك ءبيدىڭ 300 جىلدىعىنا وراي وتكەن ايتىستا سارا توقتامىسوۆا قازىلار القاسىنىڭ شەشىمى بويىنشا جۇلدەگە ىلىنبەي قالدى. قازىلار دا ءسوز تانيتىن قازاقتىڭ مارقاسقا ازاماتتارى عوي، بالكىم ايتىسى تومەن بولعاننان كەيىن وزىنە ساي باعاسىن بەرگەن شىعار.
سول كەزدە «اينالايىن، ۇنەمى جۇلدەگە يە بولۋ مۇمكىن ەمەس قوي. ونىڭ ۇستىنە قازىرگى كەزدە «سەن تۇر مەن اتايىن دەيتىن» نەبىر مىقتى ايتىس اقىندارى شىعىپ جاتىر. الداعى ۋاقىتتا قىزىلوردادا وتەتىن ايتىسقا كەلشى» دەپ ايتتىم.
الايدا ول «مەن ءسىزدىڭ ايتىستا جۇلدەگە ىلىنە المايدى ەكەنمىن» دەدى دە، راديكالدارعا قوسىلىپ كەتتى. وسىنداي دا بولا ما؟ كەيدە اقىنداردىڭ ارەكەتىنە قاراپ وتىرىپ، قارنىڭ اشادى. بىراق ولارعا قاراپ قالعان قازاقتىڭ ايتىسى جوق.
قازىرگى تاڭدا كاسىبي ايتىسكەرلەر وداعىنان 200-گە جۋىق اقىن مۇشە بولىپ وتىر. جۋىردا اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 90-جىلدىعىنا وراي وتكەن ستۋدەنتتەردىڭ رەسپۋبليكالىق ايتىسىنا 54 اقىن قاتىستى.
ايتىستان كەيىنگى قورىتىندى سوزىمدە «وسىندا كەلىپ وتىرعان 40 اقىندى ۇلكەن ايتىسقا شاقىرۋعا بولادى» دەپ ايتتىم. ءبىر قۋانتارلىعى، جاۋىننان كەيىنگى ساڭىراۋقۇلاقتاي نەبىر مىقتى جاس اقىندار ءوسىپ كەلە جاتىر.
– سۇحباتىڭىزعا راحمەت.
سۇحباتتاسقان سەرىك قوجاگەلدى
matritca.k
