چتو وزناچاەت سلوۆو "جاتاق" ي "سارت"؟ زناەم لي مى توچنوە زناچەنيە ەتيح سلوۆ؟ - دانيار بايدارالى 30.03.2022 30165 پري چتەني ترۋدوۆ پو يستوري كازاحستانا ينوگدا ۆسترەچايۋتسيا سلوۆا «جاتاق» ي «سارت». زناەم لي مى توچنوە زناچەنيە ەتيح سلوۆ؟ ۆەد ەتي سلوۆا راسكرىۆايۋت گلۋبوكۋيۋ يدەولوگيۋ ي ميروۆوززرەنيە ەۆرازيسكوي كوچەۆوي تسيۆيليزاتسي. چتو وزناچاەت سلوۆو «جاتاق»؟ ۆ ۋچەبنيكە يستوري دانو كراتكوە وپرەدەليە پونياتيا «جاتاكي» — وبەدنەۆشايا چاست كازاحسكوگو كوچەۆوگو وبششەستۆا، ۆىنۋجدەننو پەرەشەدشايا ك وسەدلومۋ وبرازۋ جيزني. تو ەست ياۆلەنيە «جاتاق» راسسماتريۆاەتسيا تولكو س ەكونوميچەسكوي توچكي زرەنيا. نو ەتو ياۆلەنيە يمەەت گورازدو بولەە شيروكوە زناچەنيە. كوچەۆىە نارودى ۆىسوكو تسەنيلي سۆويۋ سۆوبودۋ، ۆولنوست ي نەزاۆيسيموست. ۆ ەتوم سمىسلە وني بىلي ناستوياششيمي «كوچەۆىمي پاتريوتامي». تراديتسي پودۆيجنوي جيزني، موبيلنوە يمۋششەستۆو ي تەحنولوگي، كوچەۆايا ناتسيا س پريامىمي ۆىبورامي، وسوبوە ستەپنوە وبششەستۆو، ميروۆوززرەنيە، سوتسيالنوە ۋسترويستۆو، ناسەلەنيە ي پروچيە وسوبەننوستي وتليچالي يح وت وسەدلىح نارودوۆ. كوچەۆىە نارودى گورديليس سۆويم وسوبىم ستاتۋسوم. ناپريمەر، پو داننىم ەۆروپەيسكيح ي رۋسسكيح گەوگرافوۆ ي ەتنوگرافوۆ، كوچەۆىە كازاحي نە ۆوسپرينيمالي درۋگيە «نە-كوچەۆىە» نارودى، وني سچيتالي يح «بەزۋمنىمي»، ي س جالوستيۋ وتنوسيليس ك تاكيم «نەسچاستنىم بەدنياگام». س توچكي زرەنيا كوچەۆنيكا – سلەزت س لوشادي-ۆەربليۋدا، پوتەريات سكوت، پەرەبراتسيا يز يۋرتى ۆ زەمليانكۋ — زناچيت پوتەريات سۆوي سمىسل جيزني، ۋتراتيت چەلوۆەچەسكي وبراز. ەتو سچيتالوس ناستوياششەي ليچنوي تراگەديەي، كاتاستروفوي. پوەتومۋ سلوۆو «جاتاق» وزناچاەت يمەننو تاكۋيۋ سيتۋاتسيۋ — ۋتراتۋ كوچەۆوگو وبرازا جيزني، پوتەريۋ چەلوۆەچەسكوگو دوستوينستۆا - يلي بۋكۆالنو «لەچ، سلەچ». كوچەۆوي نارود — ەتو «پودۆيجنىي، سۆوبودنىي، ۆولنىي، نەزاۆيسيمىي» نارود. ا «لەجاششي» نارود — ەتو «ۆىروديۆشيەسيا، ۋپاۆشيە س لوشادي، وپۋستيۆشيەسيا دو حودبى پەشكوم» ليۋدي. يمەننو وتسيۋدا كازاحسكايا پوسلوۆيتسا «جاياۋعا كەز-كەلگەن جول الىس» (ليۋبوي پۋت سليشكوم دالەك دليا پەشەگو). چتو جە پرويسحوديلو س تەمي چاستيامي كوچەۆوگو نارودا، كوتورىە ستانوۆيليس «جاتاقامي»؟ كونەچنو، نەكوتورىە يز رەدكيح سچاستليۆچيكوۆ سنوۆا بوگاتەلي، پوكۋپالي سكوت، ساديليس نا لوشادەي، ي سنوۆا ستانوۆيليس «ليۋدمي». ەتو بىل سامىي بولشوي ۋسپەح دليا جاتاقا. نو تاكيح بىلو وچەن مالو. چاششە ۆسەگو جاتاقي «لوجيليس» ناۆسەگدا. كونەچنو، جاتاقي نە ۋميرالي وت گولودا. كاك بى تو ني بىلو، وني ناحوديلي سپوسوب ۆىجيت. وني موگلي زاراباتىۆات نا جيزن پوپروشاينيچەستۆوم، باتراچەستۆوم، يلي زەملەدەليەم. نو يح ستاتۋس نەوبراتيمو مەنيالسيا. چەرەز نەكوتوروە ۆرەميا پوتومكي جاتاقوۆ پريۆىكايۋت ك «لەجاچەمۋ» وبرازۋ جيزني. يح ميروۆوززرەنيە ۋجە نە «پودۆيجنوە، سۆوبودنوە، ستەپنوە» — ا «پريۆيازاننوە ك ودنومۋ مەستۋ». پونەمنوگۋ وني پريۆىكايۋت ك نوۆوي جيزني، وسۆايۆايۋت نوۆىە پروفەسسي ي ستانوۆياتسيا «پولنوستيۋ وسەدلىمي». ناكوپيۆ دەنەگ، پوكۋپالي زەمليۋ، سترويلي دوم، زاۆوديلي وگورود، يلي زانيماليس رەمەسلامي، يلي پوستۋپالي نا سلۋجبۋ ۆ وسەدلوم وبششەستۆە، يلي ۆوۆسە پەرەزجالي ۆ گورودا — تاك ۆچەراشنيە كوچەۆنيكي ستانوۆيليس «نوۆىمي وسەدلىمي». تاكيح «سوۆسەم وسەۆشيح» ليۋدەي نازىۆالي «سارتامي». كوگدا رۋسسكيە پريشلي ۆ سرەدنيۋيۋ ازيۋ، وني نە پونيالي توچنوگو زناچەنيا سلوۆا «سارت» ي دۋمالي، چتو «سارت» — ەتو «ناتسيونالنوست». ا ۆوت ۆ كازاحسكوم يازىكە سلوۆو «سارت» راۆنوزناچنو سلوۆۋ «وسەدلىي». پوەتومۋ يزۆەستنايا كازاحسكايا پوگوۆوركا «وزبەك – اعام، سارت – ساداعام» (ۋزبەك – موي برات، ا سارت – مويا جەرتۆا) وپيسىۆاەت يمەنو ەتۋ رازنيتسۋ – تو ەست ۋزبەكي، ۆىشەدشيە يز كوچەۆوي جيزني، ۆ تو ۆرەميا ەششە نە ستالي «سارتامي» – وني ەششە بىلي پولۋكوچەۆىم نارودوم. «قازاق پەن وزبەك ءبىر تۇعان» (كازاحي ي ۋزبەكي – ەدينوۋتروبنىە براتيا) - پوسلوۆيتسا توگو جە ۆرەمەني - پوتومۋ چتو كازاحي ي ۋزبەكي كوگدا-تو پرينادلەجالي ك ودنومۋ "گوسۋدارستۆۋ كوچەۆىح ۋزبەكوۆ", ي ليش پوتوم رازدەليليس نا «كوچەۆىمي كازاحوۆ» ي «وسەدلىح ۋزبەكوۆ». «وسەۆشيە» ۋزبەكي ەششە دولگو سوحرانيالي تراديتسي كوچەۆوگو نارودا، ۆ توم چيسلە ي وبششيە س كازاحامي پلەمەنا (دجالاير-جالايىر، قۇنگيرات-قوڭىرات، نايمان، كىپشاك، الچين-الشىن، قارلىق، قانگلى ي در.), زنالي سۆويح سەم پرەدكوۆ، يمەلي يۋرتى، زانيماليس جيۆوتنوۆودستۆوم ي ت.د. ليش چەرەز نەسكولكو پوكولەني وني ستالي سەگودنياشنيمي «سارت-ۋزبەكامي». تاكيم وبرازوم، چاست نارودا گوسۋدارستۆا كوچەۆىح ۋزبەكوۆ وتوشلا ك «سارتستۆۋ»، ا «كوچەۆوە» ناسەلەنيە وستالوس ۆ ۆەليكوي ستەپي، پرەۆراتيۆشيس سناچالا ۆ «كازاح-ۋزبەكوۆ»، ا زاتەم پروستو ۆ «كازاحوۆ». ۆ ۆەك كوچەۆىح كازاحوۆ سلوجيلاس تاكايا ديحوتوميا "سارت - كازاح" يلي "سارت - كوچەۆوي". تەرمين «ديحوتوميا» وزناچاەت رازدەلەنيە تسەلوگو نا دۆە چاستي، پريچەم كاجدايا چاست سۆيازانا ۆنۋتري سەبيا بولشە، چەم س درۋگوي چاستيۋ. س ودنوي ستورونى «ۆولنىي كوچەۆوي كازاح، جيۆۋششي ۆ ۆەليكوي ستەپي»، ا س درۋگوي — «لەجاششي، وسەدلىي، زاۆيسيمىي سارت». ك سوجالەنيۋ، نىنەشنيە كازاحي ۆ بولشينستۆە ۋجە توجە پرەۆراتيليس ۆ «سارتوۆ». بىۆشي سۆوبودنىي، ۆولنىي، سۆوبودنىي «كوچەۆوي كازاح» كاردينالنو وتليچاەتسيا وت سوۆرەمەننوگو «سارت-كازاحا»، جيۆۋششەگو ۆ گورودە يلي سەلە. كوچەۆىە كازاحي ۆلادەلي سوبستۆەننىم منوگوچيسلەننىم سكوتوم، يمەلي سامودوستاتوچنىي وبراز جيزني، جيلي پود زاششيتوي نارودنوگو ۆويسكا. ۆ كازاحسكوم يازىكە ۆووبششە نە سۋششەستۆوۆالو سلوۆ تيپا «كرەديت، زالوگ، يپوتەكا، اۆتوكرەديت، زارپلاتا»! كاكوي موجەت بىت "كرەديت" ۆ ۆەليكوي ستەپي؟ دو ناچالا ۋپادكا ەۆرازيسكوي كوچەۆوي تسيۆيليزاتسي ۆ 18-19 ۆەكاح، ۆ ۆەليكوي ستەپي نە بىلو بەدنياكوۆ. سامايا وبىچنايا كوچەۆايا سەميا يمەلا نەسكولكو ۆەربليۋدوۆ، 5-10 لوشادەي ي نەسكولكو سوتەن وۆەتس. ەسلي چەي-تو سكوت ۋميرال وت دجۋتا - ۆسيا سەميا "سوگرەۆالا" ەتوگو نەسچاستنوگو - سوبيرالا سكوت ي وبراتنو «ساجالا ەگو نا كونيا». «جاتاقي». پوياۆلياليس تولكو توگدا، كوگدا ۆسە ناسەلەنيە ستەپي ودنوۆرەمەننو پوپادالو ۆ بەدۋ ي سيلنو وسلابەۆالو. داست بوگ، ەششە ۆەرنۋتسيا ۆ ۆەليكۋيۋ ستەپ تە سۆوبودنىە، وبيلنىە ي بلاگوپولۋچنىە ۆرەمەنا. «لەجاۆشي» ۆ تەچەنيە نەسكولكيح ۆەكوۆ «سارت-كازاح» سنوۆا ستانەت «ۆولنىم كازاحوم». سۆوبودنىە كازاحي بۋدۋششەگو سنوۆا بۋدۋت پاستي منوگوميلليوننىە ستادا ي كوچەۆات پو سۆويم مارشرۋتام. دوسىتا كۋشات مياسو ي پيت قىمىز. بۋدەت ليش ودنو بولشوە وتليچيە وت پروشلوگو - ۋ بۋدۋششيح كوچەۆنيكوۆ ۆ راسپورياجەني بۋدۋت ۆسە سوۆرەمەننىە تەحنولوگي ي ۋدوبستۆا. دانيار بايدارالى ۇقساس جاڭالىقتار قول جۇگىرتكەنى ءۇشىن. پروكۋرور اكتەردى شارتتى جازامەن سوتتاۋدى سۇرادى ءتۇسىرىلىم الاڭىندا قول جۇگىرتكەن. اكتەر دەپاردەنىڭ سوتى باستالدى دەپاردە Facebook - پاراقشامىزعا جازىلىڭىز! YouTube - ارنامىزعا جازىلىڭىز! Instagram - پاراقشامىزعا جازىلىڭىز! VK - توبىمىزعا جازىلىڭىز! Telegram - ارنامىزعا جازىلىڭىز! OK - پاراقشامىزعا جازىلىڭىز! Twitter - پاراقشامىزعا جازىلىڭىز! LinkedIn - پاراقشامىزعا جازىلىڭىز! باسقالارمەن بولىسە وتىرىڭىز Facebook Twitter Google+ VKontakte WhatsApp Telegram ودنوكلاسسنيكي LinkedIn Email Copy link Print پىكىرلەر ءبولىسۋ ۇقساس جاڭالىقتار ءتۇسىرىلىم الاڭىندا قول جۇگىرتكەن. اكتەر دەپاردەنىڭ سوتى باستالدى قول جۇگىرتكەنى ءۇشىن. پروكۋرور اكتەردى شارتتى جازامەن سوتتاۋدى سۇرادى