Benzın baǵasynyń qymbattaýy tek avtokólik júrgizýshilerin ǵana emes, barsha qazaqstandyqtardy da alańdatyp otyr, óıtkeni sońǵy ónim qunynyń ortasha eseppen 5-7%-y jeńil janarmaı bolyp tabylady. Otyn-energetıka kesheniniń tıimdi jumys isteýi jáne baǵa saıasaty álem elderiniń ekonomıkasyna aıtarlyqtaı áser eteri sózsiz.
2021 jyldyń jeltoqsanynda oktan kórsetkishi 95 bolatyn benzınniń ortasha baǵasy Qazaqstanda orta eseppen 210 teńge shamasynda bolsa, álemdik ortasha kórsetkish lıtrine 528 teńgeni qurady. Barlyq eldiń halyqaralyq naryqtardaǵy birdeı munaı baǵasyna qol jetkizý múmkindigi bar, biraq ártúrli elderde benzın baǵasynyń belgilenýi sýbsıdııalaý saıasatymen, salyq salýmen jáne jeńildetilgen baǵamen shıkizatqa qol jetkizý týraly kelisimderge de baılanysty. Álemdegi eń arzan benzın baǵasy Venesýela, Iran, Sırııa, Angola, Aljır, Kýveıt jáne Nıgerııa sııaqty elderde. Al postkeńestik elder arasynda Túrkimenstan benzıni eń arzan on eldiń qataryna kiredi. Qazaqstan da shet qalyp turǵan joq. Salalyq retteý saıasaty álemdegi eń arzan otyny bar elderdiń arasynda 9-orynǵa shyǵýǵa múmkindik berip tur.
Qazaqstanda daıyn óńdelgen ónimniń baǵasy shamamen shıkizattyń naryqtyq baǵasyna teń bolatyn jaǵdaı qalyptasqan. Qarasha aıynyń sońynda Qazaqstanda bir barrel benzınniń ortasha baǵasy 71,8 AQSh dollaryn qurasa, osy kezeńde Brent markaly munaıdyń bir barreliniń baǵasy 71,4 AQSh dollaryn qurady. (1 jáne 2-sýretti qarańyz).
Janarmaı quıý stansalaryna baǵanyń mundaı deńgeıi, eń aldymen, birqatar munaı óndirýshi kompanııalardyń ishki naryqqa óndirilgen jalpy kólemniń 65%-ǵa deıingi shıkizatty jeńildetilgen baǵamen jetkizý boıynsha sharttyq mindettemelerine baılanysty múmkin bolyp otyr. Bul jergilikti munaı óńdeý zaýyttaryn aıyrbas qunynan orta eseppen 45%-ǵa deıin arzan shıkizatpen qamtamasyz etýge múmkindik beredi.
Eger osy retteýden bir jaǵynan tutyný naryǵy tómen baǵalar esebinen eleýli paıda alatyn bolsa, ekinshi jaǵynan, bul salanyń tómen ınvestıııalyq tartymdylyǵyna, tehnologııalyq damý úshin kapıtaldy qalyptastyrý boıynsha múmkindikterdiń qysqarýyna, jańa ken oryndaryn ıgerýge jáne naryqtardyń keńeıýine ákeledi.
Benzın baǵasynyń qalyptasýyna áser etken ekinshi mańyzdy faktor – otandyq munaı óńdeý zaýyttaryn jańǵyrtý, bul ishki naryqtyń qajettilikterin qanaǵattandyrýǵa jáne salystyrmaly túrde qymbat ımporttalatyn benzın esebinen tapshylyqty jabýdan bas tartýǵa múmkindik berdi. Ártúrli sarapshylardyń baǵalaýy boıynsha aldaǵy 5-7 jylǵa otandyq otynnyń jańa tapshylyǵy jáne negizgi munaı óńdeý zaýyttarynyń maksımaldy óndiristik qýatyna jetý boljanýda. Bul rette munaı óńdeý zaýytyn jańǵyrtý shetel valıýtasyndaǵy qaryz qarajaty esebinen júrgizilgenin túsiný qajet, bul mindettemeler kólemi men túpkilikti baǵanyń valıýta baǵamynyń qubylmalylyǵyna táýeldiligin týdyrady. Oktan kúsheıtkishterdiń otandyq óndirisiniń jolǵa qoıylýy saladaǵy shaǵyn úlestiń baǵalanýyna yqpal etedi.
Sonymen qatar, salystyrmaly túrde tómen baǵalar qazirgi eksporttyq shekteýlerge qaramastan, janarmaıdyń Reseı, Qyrǵyzstan jáne Ózbekstan sııaqty kórshiles elderge «sur» eksportyn týdyrdy. Bul teńgerimsizdik otynnyń maýsymdyq tapshylyǵynan kórinedi.
Dúnıejúzilik jáne aımaqtyq ıntegraııalyq úderister jalpy naryqtyq baǵalarǵa sáıkes kelýge de aıtarlyqtaı áser etedi. Sonymen, 2025 jylǵa qaraı Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq elderi munaı men munaı ónimderiniń biryńǵaı naryǵyna kóshedi, bul óz kezeginde qazaqstandyq janarmaı quıý stanııalarynyń baǵa belgilerine áser etedi.
