"Aq jol" partııasynyń depýtaty A.Ábildaev QR Premer-Mınıstriniń orynbasary
R. V. Sklıarǵa depýtattyq saýal joldady. Saýaldyń máni tómendegideı.
"Bıyl mal sharýashylyǵy salasyna ońaı bolmady: qary az qys, jaz aılaryndaǵy aptap ystyqpen qatar jaýyn-shashynnyń az mólsheri (birqatar óńirlerde jaýyn múlde jaýmady) jaıylym jerlerdiń jaǵdaıyna teris áser etti. Basqasha aıtqanda, ótken jyldarmen salystyrǵanda bıyl shóp shyǵymy az bolyp, ýaqytynan buryn qýrap ketti.
Jaıylym jerlerdegi jem-shóptiń jetkiliksizdigi men jem-shóp daıyndaý kóleminiń qysqarýy jaıylymda júrgen maldyń jaı-kúıine keri yqpal etti, jem-shóp baǵasynyń qambattanýyna ákep soqty, sonyń saldarynan mal basynyń kemýi bastaldy.
Búginde tiri malǵa satyp alý baǵasynyń tómendegeni baıqalady. Bordaqylaý alańdary men et óńdeý keshenderine satyp alý quny tiri salmaqtyń 1 kılogrammyna 670-800 teńge, orta eseppen baǵa 10-15%-ǵa tómendegen. Sebebi, analyq bas ustaıtyn jáne buqalardy bordaqylaýǵa ótkizetin fermer jem-shóptiń qymbattaýy saldarynan maldy qysqy ýaqytta ustaý tıimsiz ekenin túsinedi. Sondyqtan, sharýashylyqtar shyǵynǵa batpas úshin mal basyn bordaqylaýǵa jáne et óńdeý keshenderine ótkizip jatyr.
Osy rette, mal bordaqylaý alańdarynda maldyń kúndik azyǵy qymbattap barady. Bordaqylaý alańdarynda maldy jem-shóptiń qatty túrlerimen qosa, untaqtalǵan dándi daqyldarmen qorektendiredi, olardyń baǵasy ótken jylmen salystyrǵanda ortasha eseppen 60-90%-ǵa kóterilgen. Dızel otynyna baǵanyń ósýi ettiń ózindik qunynyń qymbattaýyna úlken áser etti. Mysalyǵa, qyrkúıektiń sońynda 1 lıtrine 289 teńge, kóptegen óńirde 1 lıtrine 240-245 teńgeni quraǵan, al arzandatylǵan dızel otynyna baǵa 2020 jyly shamamen 1 lıtrine 165 teńge bolatyn.
Eger osylaı jaǵdaıda jalǵasa berse, onda mal basynyń ósýi baıaýlaıdy, kúrdeli ahýal Qazaqstandy et óndirý qarqyny boıynsha birneshe jylǵa artqa tastaıdy.
Mundaıda biz analyq bastyń jalpy kemip ketýine jáne fermerler malyn satyp alý baǵasynyń odan ári quldyraýyna jol bermeýimiz kerek. Óıtkeni baǵa tómendep ketse, saladan qatysýshylardyń basym bóligi shyǵyp ketýi yqtımal (qazirgi kezde 28 myńǵa jýyq fermerlik qojalyq jumys isteıdi).
Qazirgi kezde Qazaqstan Respýblıkasynyń aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi negizdi, kórsetkishti jumystar jáne halyqqa áleýmettik kómek kórsetýmen aınalysyp jatyr dep sanaımyz. Olar azamattardy halyqqa kómektesýge shaqyrady, eriktilerge úmit artady, qyzmetkerler eńbekaqysyn qorǵa aýdarady. Osylaısha QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi azamattarǵa kómek kórsetýde úkimettiń dármensiz ekenin kórsetedi. Bizdiń oıymyzsha, buǵan jol berilmeýi kerek.
Osyǵan deıin málimdelgen sharalardy zerdelep faktilerge kóz júgirtip shyqsaq. QR aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi qýańshylyq saldarymen kúreste fermerlerdi qoldaý sharalary týraly habarlady. Bizdiń pikirimizshe, bul sharalar jetkiliksiz.
«Úkimet rezervinen Qyzylorda jáne Mańǵystaý oblystaryna, satyp alynatyn jem-shóp qunyn arzandatý maqsatynda 3,6 mlrd teńge bólindi (Qyzylorda oblysyna – 1,7 mlrd teńge, Mańǵystaý oblysyna – 1,9 mlrd teńge). Azyq-túlik kelisimshart korporaııasynyń jem-shóp qorynan Mańǵystaý jáne Qyzylorda oblystaryna naryqtyq baǵadan 17%-ǵa tómen baǵamen 1,7 myń tonna arpa bólindi», – dedi mınıstrlik.
Jem-shóp satyp alýdy sýbsıdııalaý tańdaýly túrde uıymdastyrylǵan. Máselen, Qaraǵandy oblysynda – nebári eki aýdan qamtyldy, al ShQO-ǵa osy maqsatqa nebári 130 mln teńge bólingen.
Qoldaýdyń súbeli úlesi eki oblysqa baǵyttalǵany aıdan anyq kórinip tur. Bul óńirlerde eldegi barlyq mal basynyń 4-7%-y ǵana shoǵyrlanǵan. Anyqtamalarǵa súıensek: elde jalpy iri qara mal basynyń sany 8849 myń bas bolsa, onyń 407 myń basy nemese 4,5%-y eki oblysqa tıesili. Qoı-eshkiniń jalpy sany 24 144,8 myń bas, sonyń ishinde eki oblysta 1 253 myń bas nemese eshki-qoıdyń jalpy sanynan 5%-y bar. Jylqy boıynsha respýblıkamyzda jalpy mal sany 3 471,6 myń bas, eki oblysta 271,9 myń bas bar nemese jalpy jylqy sanynan 7,8%.
Qoldaý tańdaýly tártipte júrgiziledi, al analyq bas kún saıyn soıylyp, etke ketip jatyr. Qoldaý sharalary búkil respýblıkaǵa jappaı qajet!
Fermerler jem-shóp qymbattap turǵan shaqta maldy ustaýǵa qaýqarsyz, bordaqylaý alańdary malǵa baǵany kótere almaıdy, óıtkeni bordaqylaý quny ósip ketti. Al halyqtyń satyp alý qabiletiniń tómendigi jáne áleýmettik shıelenistiń joǵary bolýyna baılanysty et baǵasyn kóterý qıyn.
Osy rette baǵa belgileýge yqpal etýdiń naryqtyq emes ári tıimdiligi az quraldardy (tyıym salý, ákimshilik qysym) qoldana otyryp, baǵanyń ósýine jol bermeý týraly áńgimeler únemi júrgiziledi. Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi nesıelerdi qaıta qurylymdaý týraly málemdeme jasaıdy, biraq osy qoldaýdy alýdyń joly da túsiniksiz.
Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi aýyl sharýashylyǵy taýaryn óndirýshilerdiń nesıeleri boıynsha merzimin uzartý jáne qaıta qurylymdaý týraly sheshim qabyldanǵanyn jáne ótinimderdi qabyldaý bastalǵanyn habarlady. BAQ kózderinde «Agrarlyq nesıe korporaııasy» AQ tamyzdyń ortasyna qaraı 10 ótinim qabyldaǵany týraly esep berdi. Nebári 10 ótinim ǵana. Usynylǵan qoldaý sharalary týraly suralǵanda «Agrarlyq nesıe korporaııasy» AQ óziniń standartty nesıe ónimderin tizip, nesıeler merzimin keıinge shegerý boıynsha ótinimder jekeleı tártipte qaralatynyn jetkizdi. Ótinim ýákiletti memlekettik organdardyń fors-majorlyq jaǵdaılardyń týyndaýyn rastaıtyn jazbasha aktileri nemee ózge de qujattar bolǵan jaǵdaıda maquldanýy múmkin. Bul qandaı qujat, ony qalaı alýǵa bolatynyna qatysty suraq jaýapsyz qaldy. Bizdiń pikirimizshe, bul sıtýaııa syıbaılas jemqorlyq táýekelderin túzedi, qoldaý zardap shekken qaryz alýshylardyń kópshiligine qoljetimsiz. Alaıda BAQ kózderine qoldaý sharasy iske asyp jatyr dep dúrkiretip aıtylýdy.
Joǵaryda aıtylǵandardy túıindeı kele bizdiń usynystarymyz:
- fermerlerge eshbir qosymsha anyqtama qujattaryn talap etpeı ońaılatylǵan ári túsinikti shema boıynsha nesıeler merzimin uzartý nemese qaıta qurylymdaý. Fermer qandaı jaǵdaıda nesıe boıynsha tólemderdi keıinge qaldyrýǵa, jedel ótinim berýge, sondaı-aq nesıege maquldaý alýǵa bolatynyn túsinýi tıis. Bul memleketke eshbir qosymsha qarajat shyǵynyn keltirmeıdi. Agrarlyq nesıe berý korporaııasy árbir aryz bergen sharýanyń neıesin tańdaýly túrde emes, jappaı sozý kerek.
- aýyl sharýashylyǵy janýarlaryn birdeılendirýde (ISJ- ıdentıfıkaııa selskohozıaıstvennyh jıvotnyh) turǵan árbir basqa memleket kóktemde jem shópke dep beretin sýbsıdııany qýańshylyqqa baılanysty eki esege kóterý. Memleket úshin bul bolmashy qarajat.
- sharýalardyń analyq basty satyp alǵanda beriletin sýbsıdııany qarasha aıyna deıin jetkizbeı tólep berý. Bul bıýdjette negizdelgen memlekettiń sharýalar aldyndaǵy qaryzdary.
- analyq basty satyp alýǵa jeńildikpen nesıe berý. Bul shara jem-shópti daıyndaý nemese satyp alýǵa jaǵdaıy joq sharýalardan analyq basty satyp alýǵa múmkindik. Osy rette nesıeler boıynsha tıimdi qarjylyq sharttarmen týyndaǵan joǵary suranys analyq mal basy men jalpy malǵa baǵany ustap turady;
Onymen qosa, mynadaı suraqtarǵa jaýap alǵymyz keledi:
1. Mal basynyń jappaı kemýi jáne saladan fermerlerdiń ketýin aldyn alý úshin qoldaýdyń naqty sharalary qashan qabyldanady?
2. Analyq bas alýǵa jeńildikti nesıeler, qoldanystaǵy mindettemeler boıynsha keıinge shegerý túrinde qoldaý sharalary berile me?
3. Jem-shópti sýbsıdııalaý qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵan fermerlerdiń keń aýqymyn qashan qamtıdy?
4. Mal sharýashylyǵynda saqtandyrýdy ilgeriletý boıynsha jumys qashan (bastapqy kezeńderde 80%-ǵa deıin saqtandyrý syıaqysyn sýbsıdııalaý) kúsheıtiledi?
5. Memleket baǵanyń ósýine qarsy kúreste ákimshilik kedergilerdi qosýdy toqtatyp, halyqtyń osal toptaryna tıisti áleýmettik kómek kórsetý máselesin qashan pysyqtaıdy?
Qurmetti Roman Vasılevıch, der kezinde mal basyn saqtap qalý úshin fermerlerge qol úshin bermesek, onda mal basynyń ósýi baıaýlap, Qazaqstannyń et óndirý qarqyny birneshe jylǵa artta qalyp, ony qalpyna keltirý ońaıǵa soqpaıdy. Sondyqtan da bizdiń kótergen máselelerimizge qulaq asyp, sheshýge kómek berýińizdi suraımyz.
Qurmetpen, «Aq jol» frakııasynyń depýtattary
"Adyrna" ulttyq portaly
