Jastar – elimizdiń keleshegi. Olardyń bilimdi jáne básekege qabiletti bolyp ósýi – bolashaqtyń kepili. Al, «Jas Otan» jastar qanaty belsendilikti arttyryp, qoǵamdyq jumystarǵa tartatyn uıym retinde belgili. Tótenshe jaǵdaı kezinde de jasotandyq eriktiler elmen birge bolyp, qaýipsizdik talaptaryn saqtaýǵa shaqyryp, muqtaj otbasylarǵa qýanysh syılady. Osy oraıda jastardy tolǵandyratyn máseleler, eriktilerdiń eńbegi jáne olardy qoldaý sharalary jaıynda «Jas Otan» Jastar qanatynyń tóraǵasy – Nurjan Arǵynulynan suhbat alǵan bolatynbyz.
- «Jas Otan» jastar qanatyna tóraǵa bolyp taǵaıyndalǵan ýaqyttan beri biraz óńirlerdi aralap, jastarmen kezdesýler uıymdastyryp júrsiz. Shyny kerek, elimizdegi jastardyń saıası belsendiligi tómen. Olar saıasatkerlerden góri, óner juldyzdaryn jaqsyraq tanıdy. Bılikke emes, blogerlerge senedi. Qalaı oılaısyz, elimizde «Jas Otan» degen jastar uıymynyń baryn bilmeıtinderdiń sany qansha?
- Qaıyrly kún! Jas Otan jetekshisi bolǵanyma 7 aı boldy, biraq jasotandyq bolǵanyma 10 jyldan asty. Osy ýaqyt aralyǵynda aramyzdan kóptegen jastar ósip, túrli salada qyzmet etip jatyr. Óz tájirıbeme senetin bolsam, jastardyń saıası mádenıeti, belsendiligi tómen dep aıta almaımyn. Sebebi, Jas Otannyń ózi 100 myńnan astam belsendilerdi biriktiredi. Odan bólek qańtar aıynda ótken Parlament Májilisi men máslıhat depýtattarynyń saılaýyn mysalǵa alaıyq. «Nur Otan» partııasy frakııasynyń 40%-i áıelder men 35 jasqa deıingi jastar, al máslıhattardaǵy jastardyń úlesi 7-den 23%-ke ósti.
Blogerlerge keler bolsaq, olardyń ishinde tek shoý-bıznes ókilderi emes, saıasattanýshy, áleýmettanýshy myqty mamandar bar, qazirgi saıasatkerler de óz blogtaryn júrgizip, óz pikirlerimen belsendi túrde bólisip jatyr. Sondyqtan blogerler saıasattan alshaq dep de aıta almaımyz.
Uıymymyzdyń tanymaldyǵyna keler bolsaq, jasotandyqtar – qazaqstandyq jas elektorat arasynda Nur Otan partııasynyń bedelin arttyrýdy kózdeıtin jastar. Qazaqstandyq jastar bizdiń jobalarymyz ben is-sharalarymyzǵa tikeleı qatyspasa da, bizdiń uıym týraly habardar. Sebebi, bizdiń ózge jastar uıymdarynan ereksheligimiz – jas elektoratty qalyptastyrýshy, Nur Otan-nyń saıasatyn, ıdeologııasyn nasıhattaýshy uıymbyz.
- Sonymen búginde «Jas Otan» jastar qanaty jastarǵa ne berip jatyr? «Jas Otan» belsendileri naqty nemen aınalysady?
- Uıym qurylǵan sátten búgingi kúnge deıin jastardyń máselesin sheshý jolynda qyzmet atqaryp keledi. Búgingi kúnde «Jas Otan» - jastar úshin áleýmettik lıftke aınaldy. 20 jyl ishinde biz jastardyń problemalaryn sheship qana qoımaı, olardyń memlekettik saıasatty iske asyrý men basqarýǵa atsalysqysy keletin jastar úshin tramplınge aınaldyq. Qatarymyzdan shyqqan birqatar jastar búginde memleket ıgili úshin qyzmet etip keledi. Mysaly, Májilis depýtattary Elnur Beısenbaev, Mádı Ahmetov, Jambyl oblysy ákiminiń orynbasary Dáýlet Káribek, BQO ákiminiń orynbasary Baqytjan Narymbetov.
Odan bólek jastarǵa baǵyttalǵan birneshe jobalarymyzda atap ótýge bolady. Jastardy jumysqa ornalastyrý maqsatynda «Sátti qadam» jáne «Jastar kadrlyq rezervi», jas ǵalymdardy qoldaýǵa baǵyttalǵan «Nurintech», aýyl oqýshylaryna aǵylshyn tilin tegin oqytý maqsatynda «English for Jastar» jobasyn iske asyrdyq.
Bazarda, qara jumysta eńbektenip jatqan jastarymyz da az emes, olarǵa qoldaý kórsetip, mazalaıtyn suraqtaryna jaýap berý maqsatynda barlyq aımaqtarda Keńes ortalyqtarymyz jumys jasap jatyr. Bilim salasyndaǵy sybaılas jemqorlyqpen kúreste stýdentter arasynda anonımdi saýalnama, dáris ótkizý arqyly «Taza sessııa» akııasy turaqty túrde ótkizilip turady. Odan basqa, jastardy qoldaý maqsatyna baǵyttalǵan 2025 jylǵa deıin «Jastar – Otanǵa!» baǵdarlamasy ázirlenip, qabyldandy.
Elbasy Nursultan Ábishulynyń bastamasymen júzege asqan «Biz Birgemiz!» jalpyulttyq akııasyna 5 myń jasotandyq volonter atsalysty. Olar 320 myń muqtaj otbasyǵa azyq-túlik sebetterin jetkizdi. 100 myń otbasyǵa 5 mıllıon dana medıınalyq maska taratty. Túrkistan oblysy Maqtaaral aýdanyndaǵy tótenshe jaǵdaı kezinde 500 volonter «Birgemiz, Maqtaaral!» volonterlar shtabyn quryp, evakýaııalyq jáne gýmanıtarlyq kómekti taratýǵa atsalysty. Bul jasotandyqtar iske asyrǵan jobalardyń kishkentaı bólshegi ǵana, aldaǵy ýaqytta da osy qalpymyzdan taımaı, qoǵam ıgiligi úshin qyzmet etetin bolamyz.
- Nurjan Arǵynuly, bıyl elimiz úshin erekshe jyl. Táýelsizdiktiń 30-jyldyq mereıtoıy aıasynda «Jas Otan» jastar qanaty qandaı bastamalardy qolǵa alyp jatyr? Jobalaryńyz, aldaǵy josparlaryńyz jaıly bólise otyrsańyz?
- Táýelsizdik ár qazaqstandyq úshin baǵa jetpes qundylyq. Sol qundylyqty dáripteý, jastar arasynda bedelin arttyryp, egemendigimiz ben eldigimizdi baǵalaıtyn patrıot jastar tárbıeleý bizdiń birden bir maqsatymyz. 30 jyl ishinde jastar saıasatyn júıeli júrgizý máselesi árdaıym partııanyń da, memlekettik saıasattyn da basty nazarynda boldy.
30-jyldyq qarsańynda ótken jyldyń jeltoqsan aıynda Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń qatysýymen ótken Jas Otannyń sezinde aldaǵy 2025 jylǵa deıingi «Jastar-Otanǵa!» baǵdarlamasyn qabyldadyq. Baǵdarlamada naqty 5 baǵyt aıqyndalyp, jastardy qoldaýǵa baǵyttalǵan 100 naqty is-shara belgilendi.
Atalǵan baǵdarlamany sapaly, ýaqytyly júzege asyrý úshin Respýblıkalyq jáne 216 aımaqtyq jol kartasy ázirlenip, bekitildi. Barlyq jol kartalary ortalyq jáne jergilikti memlekettik organdardyń basshylarymen maquldandy jáne birge júzege asyrylyp keledi. Osylaısha, jastardyń azamattyq belsendiligi, sapaly bilimi, laıyqty jalaqysy bar jumysy, qoljetimdi baspanasy jáne bos ýaqytyn tıimdi uıymdastyrý máseleleri bizdiń nazarymyzda.
- Qazaqstanda statıstıka boıynsha shamamen 4 mıllıon jas bar. 4 mıllıon jastyń 90%-y baspana izdep seńdelip júrgender. Jastarǵa úı berý jaǵynan jeńildikter ıakı qandaı da bir baǵdarlamalar qarastyrylǵan ba? Jastardyń áleýmettik jaǵdaıyn sheshý úshin ózińiz qandaı baǵdarlama oılap tabar edińiz?
- Jastardyń óz potenıaldaryn tolyqqandy paıdalanýy úshin sapaly bilimi, tabys kózi, turǵylyqty jeri bolýy shart. Men ózim otbasyn qurǵan, bala tárbıelep otyrǵan jas bolǵandyqtan, bul qajettilikterdi jaqsy túsinemin.
Joǵaryda aıtyp ótken 2025 jylǵa deıingi «Jastar-Otanǵa!» baǵdarlamasynyń maqsattarynyń biri – jas otbasylar úshin qolaıly jaǵdaılar jasaý. Osy oraıda jas otbasylaryn baspana bólý baıqaýynda basymdyq beriletin qatysýshylar qataryna qosý, ár aımaqta jastardy baspanamen qamtamasyz etý baǵdarlamasyn qabyldaýdy mindetteý, elimizdiń barlyq aımaqtarynda jumys isteıtin jastar úshin ýaqytsha jaldamaly turǵyn úı qurylysyn qamtamasyz etýge yqpal etý sharalary qarastyrylǵan. Osy baǵytta qazir qarqyndy jumys júrip jatyr.
- Aýyldyq eldi mekenderge jas mamandardy tartýǵa baǵyttalǵan «Dıplommen aýylǵa» baǵdarlamasy ózin aqtady deýge kele me? Sizdiń oıyńyzsha, baǵdarlamany jetildire túsý úshin naqty ne istelinýi tıis?
- Sońǵy ýaqytta ýrbanızaııa úrdisiniń kúsheıip ketkenin bárimiz bilemiz. Aýyldarymyzdy saqtap qalý, olardyń gúldenýi úshin jaǵdaı jasaý ár qazaqstandyqtyń paryzy dep esepteımin. «Dıplommen aýylǵa» baǵdarlamasy sol máseleni sheshýdiń jaqsy quraly. Bul baǵdarlama sátti júzege asyrylyp, jastarǵa ózderiniń týǵan jerinde jumys istep, halqyna qyzmet etýge jáne baspanaly bolyp, otbasyn qurýǵa úlken múmkindik berdi.
Mysaly, «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy aıasynda «100 jańa esim» jobasynyń jeńimpazy - Valentın Alıfanovty alaıyq, jas maman «Dıplommen aýylǵa» memlekettik baǵdarlamasynyń arqasynda laıyqty baspanaǵa ıe bolǵan. Valentın ınnovaııalyq – pedagogıkalyq ıdeıalardyń respýblıkalyq festıvalinde teatr tehnologııalaryn qoldana otyryp, balalardyń daryndylyǵyn damytý boıynsha avtorlyq baǵdarlamany ázirlep, búgingi tańda ShQO Ýst-Talovka kentiniń balalar óner mektebinde qyzmet etip keledi.
- Memleket tarapynan jastardy qoldaý úshin jasalyp otyrǵan «Jasyl el», «Jastar kadrlyq rezervi», «Jastar tájirıbesi», «Serpin2050» jáne taǵy da basqa baǵdarlamalar bar. Biraq buǵan qaramastan, bizdiń zertteýlerge sáıkes jumysqa turý jastardy alańdatyp otyrǵan nómir birinshi másele bolyp tur. Memleket tarapynan jalyndy jastarǵa naqty qandaı qoldaý bar?
- Búginde qas-qaǵymda ózgeriske ushyraıtyn jahandyq ózgeristerge beıimdelý, jańa daǵdyny qalyptastyrý – zaman talaby. Pandemııa saldarynan álemdi jumyssyzdyq jaılady.
Jastar arasyndaǵy jumyssyzdyqty azaıtý, jastardyń jumysqa ornalasýyna jaǵdaı jasaý, jastardyń kásip ashýy úshin múmkindikter jasaý máseleleri de bizdiń 2025 jylǵa deıingi baǵdarlamamyzda kórinis tapqan.
Mysaly, áleýmettik faktiler jetik zerdelenip jastardy eńbekpen áleýmettendirýdi qamtamasyz etý maqsatynda 5 jylda 25 myń jasty qamtıtyn «Alǵashqy jumys orny» jobasy júzege asyrylmaq. Jańa bıznes-ıdeıalardy iske asyrý, jas kásipkerlerge jyl saıyn 10 myń grant berý jáne «Jasyl el» jobasy aıasynda 30 myń jasty jumyspen qamtý kózdelip otyr.
- Shaǵyn jáne orta bıznesti damytýda jastardyń úlesi kóńil kónshitedi me? Elimizdiń jastary kásip ashýǵa belsendi me, olardy yntalandyrý úshin qandaı jobalar oryndalyp jatyr?
- Qazirgi jastardyń aǵa býynnan ereksheligi – basym kópshiligi óz kásipterin ashýǵa umtylady jáne bul salada jetistikke jetip jatqandary az emes. Memleket tarapynan da jastardyń bul umtylystaryn yntalandyrý saıasaty jaqsy júzege asyp keledi. Mysaly, kásipkerlikke baýlıtyn «Bastaý Bıznes» jobasy. Joba aıasynda kásipkerlik negizderi oqytylyp, bıznespen aınalysqysy keletinderge grant nemese shaǵyn kredıt berý arqyly alǵashqy kapıtalyn alýǵa kómektesedi.
- Qazir bizdiń aldymyzda bilimdi, ulttyq qundylyqtardy saqtaǵan, rýhanı dúnıesi baı urpaq tárbıeleý mindeti qoıylyp otyr. Osy rette, elimizde básekege qabiletti jastardy tárbıeleýde nege basymdyq bergen jón?
- «Tárbıesiz berilgen bilim — adamzattyń qas jaýy» dep Ál-Farabı atamyz aıtyp ótkendeı, ata-babalarymyz tárbıeni erekshe orynǵa qoıǵan. Birinshi kezekte halqynyń ótkenin biletin, ulttyq jáne rýhanı baılyqtardy baǵalaıtyn, keleshegine jaýapkershilik sezine biletin jastardy tárbıeleý mańyzdy.
Elimizde bilimdi urpaq qalyptastyrý úshin barlyq jaǵdaı jasalǵan, al sol bilimdi durys paıdalana alatyn, el ıgiligi úshin qyzmet etetin adam tárbıeleý, onyń boıyna ata-baba qanymen sińgen qundylyqtardy qalyptastyrý jekelegen ata-analardyń da, jalpy qoǵamnyń da mindeti.
- Jastar arasyndaǵy memlekettik tildiń qoldanys aıasy, ulttyq ónerdiń nasıhattalý deńgeıi, rýhanııat máselesi týraly pikirińizdi bilgimiz keledi.
- Tilimiz, ónerimiz, salt-dástúrimiz bizdiń aınamyz desek qatelespeımin dep oılaımyn. Olardy saqtaý, qorǵaý, nasıhattaý, janashyry bolý ár qazaqstandyqtyń paryzy. Biz de óz tarapymyzdan olardy nasıhattaýǵa barynsha úles qosýǵa tyrysyp kelemiz. Qazaq tilin nasıhattap, jastardyń saıası saýattylyǵyna yqpal etip kele jatqan «Jaıdarman» oıyndaryn jetinshi jyl qatarynan qoldap kelemiz, osy tamyz aıynda aqyndar múshaırasyn ótkizemiz dep josparlap otyrmyz. Atalyp ótken baǵa jetpes baılyqtarymyzda saqtap qalý, keler urpaqqa jetkizý óz qolymyzda.
- Nurjan Arǵynuly, altyn ýaqytyńyzdy bólip, óreli suhbat bergenińiz úshin raqmet. Jas oqyrmandarǵa qandaı tilek-nıetińiz bar?
- Jastar – elimizdiń bolashaǵy ǵana emes, búgingi básekege qabilettiligimizdiń negizgi qozǵaýshy kúshi. Memleketimizdiń tarıhı damýynyń qaı kezeńin almaıyq barlyǵynda derlik óz «qaharmandary» boldy. Olardyń barlyǵy derlik jastar. Búgingi kúnniń qaharmany – bilimi men biligi qatar júrgen, oı órisi keń, ulttyq qundylyqtaryn saqtaýmen qatar birneshe til meńgergen, qoǵamyna jany ashıtyn, bolashaǵyna senimmen qaraıtyn jastar. Ár qazaqstandyq jasqa ózderin jetildirýdi toqtatpaı, ýaqytyn baǵalap bilimin arttyrýǵa, jaqynyna janashyr bolyp ózgege qol ushyn sozýǵa, álemdegi ozyq tájirıbelerdi zerttep, týǵan elin gúldendirýge umtylsyn degim keledi.
– Cuhbatyńyzǵa raqmet. Halyqtyń senimin arqalap júrgen eńbegińiz tabysty bolsyn!
Suhbattasqan: Zarına ÁShIRBEK,
«Adyrna» ulttyq portaly
