- Qaıyrly kún Zaınýdın. Siz Aýǵanstannan Qazaqstanǵa kelgen qazaq azamaty ekensiz. Qazaqstanǵa qashan keldińiz? Azamattyq aldyńyz ba? Qazir qaıda ómir súrip jatyrsyz jáne nemen aınalysasyz?
- Qaıyrly kún. Meniń esimim Nazar Zaınýdın bolady. Aýǵanstannan kelgen qazaq azamatymyn. 1997 jyly Aýǵanstanda ómir esigin ashtym. 2019 jyldyń 28-qarashasynda Qazaqstanǵa keldim. "Vıd na jıtelstvo" aldym. Qazirgi ýaqytta Túrkistan oblysy, Túrkistan qalasynda týys ápkemniń úıine propıskaǵa turdym. Qoldan kelgenshe qara jumys jasap júrmin.
- Áýletterińiz Aýǵanstanǵa qashan qonys aýdarǵan? Qaı ýaqytta? Qazaq tilin Aýǵanstandaǵy jaqyndaryńyz qoldana ma?
- Bul qazaq ne kórmedi deısiz, bizdiń qazaqtyń naqty kósh tarıhymen tolyq tanys emespin, biraq bizdiń rý ókilderi 1900 jylǵa deıin ata qonystarynan aýa kóshkendigin estigenmin. Iaǵnı bizdiń Esentemir rýynan eki júzden asa úı Aýǵanstanǵa barǵandyǵy aıtylady. Meniń naqty biletinim atamyz Nazar úsh aǵaıyndy bolǵan, Nazar (Shoraq baba), Oraz jáne Sheraly. Sheralydan jıender taraǵan, búginde Qazaqstanda turady. Oraz atamyzdyń urpaqtary da Túrkistanda ónip-ósip jatyr. Endi Nazardan (Shoraq babadan) meniń ákem Mamadýlla. Bizder Qazaqtyń Kishi júzigiń ishindegi Baıuly-Esentemir rýynan bolamyz. Onyń ishinde Taǵashydan taraıtyn Ájimbetimiz. Naǵashym da Kishi júz, alty ata álim ishinde Ketelerden bolady. Kezinde ár túrli sebeptermen uly kóshten qalyp qoıǵanbyz. Ol kezde men jas bala edim. Odan keıin eseıgen soń týystarymdy izdeı bastadym. Aqyry Qazaqstanǵa qalaı bolǵanda da barý kerek dep sheshtim. Al tilge keletin bolsaq, úlken kisiler qazaqshany taza sóıleıdi, ári bizdi de qadaǵalap otyrady. Shyndyǵy kerek qazaqtyń kópshiligi kóship ketkesin aınaladaǵy kórshi-qolańnyń turmys-salty, tili de áserin qaldyrǵan. Ol jaǵy barshańyzǵa túsinikti bolar dep oılaımyn.
- Aýǵanstanda jaqyndaryńyz qaı óńirde turady?
- Aýǵanstanda jaqyndarym bar. Sheshem, ápkem, aǵa-inilerim jáne týǵan naǵashym turady. Olar Aýǵanstan memleketiniń, Mazarı-Sharıf aımaǵyndaǵy Saıdabat degen aýylda turyp jatyr. Aǵam Nazaruly Abdýlqadir, Inim Nazaruly Jumahan, Inim Nazaruly Amıdýlla, Apkem Nazarqyzy Sıma, Anam Shahzadaqyzy Rozagúl, Naǵashym Shahzadauly Abdýlshúkir jáne basqa týystarym sol aımaqta. Naǵashym Kete rýynan, onyń ishinde Nurymbetsary.
- Aýǵanstandy “Talıban» sodyrlary tolyq jaýlap aldy. Qazir jaqyndaryńyzdyń jaǵdaıy qandaı? Qazaqstanǵa kóship kelýdi oılaıdy ma?
- Durys aıtasyz, saıasattyń túbine jetken kim bar. Ol jaqta qalǵan týystarym úshin qatty ýaıymdap júrmin. Aýǵanstannyń jalpy jaǵdaıy belgili. Qatty qınalyp qalǵandaryn sezemin. Kúndelikti tirshilikteri shektelip qalǵandyǵy anyq. Barlyq keleńsiz jaılardy kútýge bolady. Negizinde meniń óz elime kelgendegi maqsatym januıamyzdy tutas kóshirip alý úshin múmkindikter qarastyrý bolatyn. Ókinishke qaraı meniń elge kelgendegi jyldarym tutas qujat alýǵa saryp bolǵan eken. Sonyń ózinde azamattyq emes (azamattyqqa tapsyryp edim) yqtııar hatpen shektelip otyrmyn. Meniń dertim óz ishimde. Eger 2019 jyldarda bireý menen «týystaryńdy Qazaqstanǵa aldyrýǵa ne kedergi? Úkimet arqyly aldyrtyp, bereıik!» degende mundaı sumdyq kúnderge dýshar bolmas edik. Ózim jergilikti jaýaptylarǵa qalyp qoıǵan týystarym týraly tilim jetkenshe aıtyp kórdim, biraq ne isteý kerektigin bilmegesin be, túsindire almadym dep oılaımyn, eshqandaı jaýap ala almadym. Tipti bir retinde "Otandastar" degen qorǵa habarlasyp, jan syrymdy aıtyp, týystarym týraly habarlaǵym keldi, ókinishke qaraı tyńdar qulaq tabylmady. Iıa, Qazaqstanǵa kóship kelip, týystarynyń arasynda bolýǵa ne jetsin árıne. Sondyqtan kóshtiń sáti tússe, kóshýdi oılap, býynyp-túıinip otyr.
- Elimizdiń syrtqy ister mınıstrliginen qandaı kómek kútesiz?
- Mınıstrlik ókilderinen týystarymnyń Qazaqstanǵa kóshýine kómek qolyn sozsa dep ótinemin. Aýǵanstandaǵy jaǵdaıdy kórip, bilip otyrsyzdar. Erteńgi kúnge degen senim joq. Ár kún úreımen atyp, ár tún alańdaýmen ótip jatyr. Oq pen ottyń arasynda qalǵan jaqyndarymdy oılaımyn. Tarıhı otanymyzǵa qaıtyp kelýine járdemdesýlerińizdi suraımyn.
Suhbattasqan Ashat QASENǴALI,
"Adyrna" ulttyq portaly
