Men ekonomıst retinde nesıe alýǵa keńes bermeımin, birinshi kezekte tutynýshylyq nesıege jolamańyzdar. Onyń bólip tóleý quraldaryn ǵana qoldansańyzdar bolady.
Deı turǵanmen, zattardy paıyzsyz bólip tóleýge beretin jerlerde bank kelisimsharty eki jylǵa bólip tóleýdi kórsetse de, keste eki jarym jylǵa jasalatyn kezder bar.
Ol qandaı jaǵdaıda deseńiz, egerde siz bir aılarda tólemdi eki-úsh kúnge keshiktirseńiz, birden eki jarym jylǵa sozyp jiberedi. Al ol sizge qosymsha ústeme, qosymsha paıyzdardy qosady. Bul turǵyda «Onyń barlyǵy neden?» degen zańdy suraq týady.
Bizde ókinishke qaraı azamattar kelisimshartpen tolyq tanyspaıdy.
Halyq arasynda «kórinbeıtin paıyzdar», «bankter qosyp jiberedi» degen sózder kóp. Biraq, ol – kórinetin paıyzdar. Kelisimshartta barlyǵy jazylady.
Eger de tólemdi keshiktirseńiz, qansha qosatyny, qaı kezde qosylatyny týraly barlyǵy kórsetiledi. Paıyzdarǵa asa mán bergen durys. Qarjy menedjeri nesıeler 10%-ben beriledi deýi múmkin. Tipti, odan da az paıyzdar aıtýy yqtımal.
Degenmen jyldyq tıimdik paıyzdyq mólsherleme degendi de umytpańyzdar! Ol qazaqsha «JTMS-jyldyq tıimdi mólsherleme syıaqysy» dep qysqartylyp jazylady ári 27%, 33%-dan bastalady dep kórsetiledi. Desek te, ol sol paıyzdardan bastalady. Onyń shegi qaı sanǵa deıin baratyny belgisiz. Zań boıynsha, shegi 56%-ǵa deıin dep aıtylady.
Demek, kez kelgen bank jyldyq paıyzdyq mólsherlemesin 56%-ǵa deıin kóterýge quqyly jáne oǵan eshkim sógis jarııalamaıdy. Máselen, nesıe alýǵa bardyńyz, qarjy menedjerimen sóılesý barysynda sizge jylyna 40% nemese 50%-ben nesıe rásimdep qoıýy múmkin. Al ony bilmeýińiz de yqtımal.
Sondyqtan da qarjy menedjerimen sóılesip jatqan kezde «Sizderdiń jyldyq tıimdi paıyzdyq mólsherlemelerińiz qansha?» dep surasańyz, ol sizdiń belgili bir dárejede qarjylyq saýatty ekendigińizdi biledi. Sonda ǵana paıyzdar qosý máselesi oryn almaıdy.
Maqsat HALYQ,
"Adyrna" ulttyq portaly
