Ańǵaryp zerdelegen adamǵa bul jerde kóptegen keseneler men kúmbezder bolǵanyn bilýge bolady. Ókinishke qaraı, sol tarıhı eskertkishter jaıylymdaǵy jylqynyń qorasyna aınalǵan. Olardyń arasynda Bolǵan ana mazary da tur. Bul mazar jáne onda rýhy máńgi saıa tapqan ana týraly naqty derek te, ańyz da kóp aıtylǵan, jazylǵan.
Orys saıahatshysy Nıkolaı Rychkovtyń 1771 jyly jazýynsha, odan keıin Shoqan Ýálıhanovtyń, Aqseleý Seıdimbekovtiń, Baqtııar Ábdildaulynyń derekteri men arheolog-ǵalym E.Báıtenovtiń zertteýinshe, bul orta ǵasyrdan qalǵan tarıhı jádiger. Bolǵan ana Shyńǵys hannyń nemeresi, Joshynyń úlken qyzy.
Shyńǵys Uly Dalany bıleýdi aldyna maqsat etkende bul óńirde qazaq ulystarynyń yqpaly kúshti bolatyn. Qazaqtan shyqqan tuńǵysh tarıhshy Jamal Qarshıdyń jazyp qaldyrǵan deregi boıynsha olar Jetisýdaǵy eń myqty ulys bolyp, Almalyq qalasyna bıligin júrgizgen. Alǵash Almalyqtyń ulysbegi Ozar men onyń balasy Sunaq-tegin Qarluq elimen birlesip, Balasaǵundy qorǵaıdy. Alaıda surapyl qýatty kúshke qarsy tura almaıdy. Sondyqtan da Almalyq qalasymen birge bıligindegi ózge de qalalar men qamaldardy erikti túrde Shyńǵys hanǵa qosylýǵa shaqyrady. Buǵan rıza bolǵan Shyńǵys han Sunaq-teginge Joshynyń úlken qyzy Bolǵan bıkeni qosady. Qazaq ulystarynyń bekterine kóp-kóp syılyqtar berip, olardy Shaǵataı ulysynda eń qurmettilerdiń qatarynda birinshi orynǵa shyǵarady. Al kúıeý balalaryn tárbıelegen, atalyǵy bolǵan oıshyl Jamal Qarshı barlyq salyqtan bosatylyp, ulysta erkin júrip-turýyna ruqsat beretin jarlyqqa ıe bolady.
Bizdiń aıtpaǵymyz tarıh emes, osyndaı tarıhı máni bar jádigerdiń qaraýsyz qalǵany. Tarıhshylar osy jerge Shyńǵys hannyń ekinshi áıeli Qulan qatynnyń, Bolǵan ananyń kúıeýiniń, taǵy da basqalardyń jerlengenin, basyna bıik kesene ornatylǵanyn da aıtady. Bolǵan ananyń kesenesi erekshe, ıaǵnı kirpishterdi qıǵash qalaý ádisimen salynǵanyn, syrty appaq bolǵan degen derek bar. Naqtyraq aıtqanda, Joshy hannyń kesenesinen júz shaqyrymdaı qashyqtyqta máńgi rýhtary saıa tapqandar týraly zertteý jumysy jetkiliksiz ekenin de aıta ketý kerek sııaqty. HIII ǵasyrdyń tarıhı jádigeri Bolǵan ana kesenesiniń búgingi keıpi óte aıanyshty. Umyt qalǵan. Tarıhı máni bolsa da aıtyla bermeıdi. Kezinde ananyń Jambyl, Almaty, Ońtústik Qazaqstan oblystaryndaǵy urpaqtary keseneniń uzaq ýaqyt saqtalýyna baǵyttalǵan jumystardy qolǵa almaq bolǵan. Biraq olar kólemi 56h50 metr bolatyn, tóbesi túsip qalǵan, tórt qabyrǵasynan basqa eshnárse qalmaǵan keseneniń basyna baryp, duǵa baǵyshtaýdan, kók tas qoıýdan asa almady. Sebebi kesene tas joldan jyraqtaý, jol joq. Sondyqtan da olar «Mádenı mura» aıasynda jóndeletin shyǵar dep oılaǵan. Qazir rýhymyzdy jańǵyrtý baǵytynda serpindi isterdi qolǵa alǵan elimiz, onyń ishinde, Qaraǵandy oblysynyń mádenıet basqarmasy Bolǵan ana kesenesiniń kóz aldymyzda qıraýyna jol bermes degen senim bar.
Maqulbek RYSDÁÝLET, Qazaqstannyń mádenıet qaıratkeri,
TARAZ
Sýretti túsirgen Nurqýat Báıterek,
https://egemen.kz/article/160387-qoragha-aynalghan-mazar
