1945-inshi jyly AQSh pen KSRO Japonııadan táýelsizdik alǵan Koreıa memleketin 38-inshi parallel boıynsha ekige bóledi. Sol jyldary Soltústik Koreıa óndirisi damyǵan, Ońtústik Koreıa aýylsharýashylyqpen aınalysatyn artta qalǵan el edi.
Biz biletin Samsýng kompanııasy eń alǵash qurylǵanda jumysyn un satýmen bastaǵan. Qazir aınalymy trıllıon dollarǵa jaqyndap, tek telefonnan túsken tabysymen Taılandtyń halqyn asyraı alady eken. Sodan soń olarda soǵys boldy. 1960-ynshy jyldary Ońtústik Koreıa álemdegi eń kedeı elderdiń biri edi. Jan basyna shaqqandaǵy ónim jylyna 80 $ bolyp, Lıberııa men Gvatemala elderinen de tómen boldy. Afrıkanyń kóp elderinen artta qalǵan edi. Mysaly úshin sol jyldary Ganada JIÓ 180 dollar bolsa, Túrkııada 360 dollar edi. JIÓ-imi 1960-ynshy jyly 2.3 mıllıard bolsa, 1988-inshi jyly 197 mıllıard, 2017-inshi jyly 1,5 trıllıon dollarmen álemdegi 11-inshi úlken ekonomıkaǵa aınaldy. Batys elderiniń ǵasyrlar boıy damýyn Ońtústik Koreıa 30 jylda ornatyp aldy. Jerin qazsań bir tamshy munaı shyqpaıtyn Ońtústik Koreıa qalaı damyp ketti degen suraq týyndaıdy. Birinshi sebep Vetnam soǵysynda qaza tapqan 58 000 Amerıkandyq soldatpen birge 5100 Ońtústik Koreıalyq soldattar boldy.
Áli kúnge deıin Ońtústik Koreıada 30 000 daı Amerıkandyq áskerler bar. Iaǵnı Amerıkanyń jaqsy seriktes memleketi bolǵanynyń paıdasy tıdi. Ekinshi dúnıejúzilik soǵysta jeńgen bizdi nemister nege bizden baı turady degen suraq ár qazaqty mazalaıdy. Nemis halqynyń genetıkasy solaı endi. Sol sııaqty kárister de japondar sııaqty genetıkasy eńbekqor ult.
Sosyn Koreıa kóp óndiris oryndaryn jeke fırmalarǵa berdi. Ómirde eki tıp adamdar bolady eken. Bireýleri ómirdegi sátsizdikterin ózinen izdese, ekinshileri ony aınalasynan, memleketten, qoǵamnan izdeıdi. Koreıada birinshi sanattaǵy adamdar kóbirek eken. 1998 Shyǵys Azııa elderi krızısinde Koreıalyq áıelderdiń altyn júzikterin memleketke ótkizip, memleketke járdem bergenin de aıta ketý kerek. Ózderi de ǵylym men bilimge kóńil bóldi. Álemniń myqty ınjenerlerin ákeldi. Tehnologııany olardan úırenip qana qoımaı, tehnologııany damyta aldy. Bir prezıdentke jabysyp qalmady. Kóp prezıdentterin jemqorlyq isi boıynsha sottady.
Sábıt RYSBAEV,
"Adyrna" ulttyq portaly
