MIFTIK SANANYŃ EKPINI MEN TEKPINI
Áleýmettik jelidegi jurttyń qyzý pikirtalasy men talas-tartysyn týǵyzǵan "JIGITTIŃ JAQSYSY - TÚRMEDE, ATTYŃ JAQSYSY- KERMEDE" degen taqyryppen jazylǵan, atyraýlyq belsendi Maks Boqaev jáne Saratovtyń týmasy Aron Atabek jónindegi maqalamdy óshirip tastaýǵa májbúr boldym.
Maks pen Aronnyń shynaıy bolmysyna úńilmeı, olardan kıeli put jasap, kózsiz tabynyp ketken rýshyl traıbalıstik jáne aımaqshyl separatıstik sezimge berilgen bir qaýym jurt maǵan dúrse qoıa berdi. Máseleniń mazmuny Maks Boqaevtyń oppozıııashyl kúreskerlik áleýeti jóninde bolsa da, sol taqyrypty salıqaly talqylaýdyń ornyna olar meni eki táýlik boıy aıaýsyz tildedi, ar-namysymdy qorlaıtyn sózderdi qarsha boratty. Tipti, olar meni týǵan jerim Atyraýǵa keltirmeýge beıil, «aıaǵyńdy syndyramyz», «túp-tuqııanyńmen qosa qurtamyz» degen jaýlyq sóz de aıtyldy. Traıbalıster men ásire separatıster týǵan-týysymdy, quda-jekjatymdy maǵan qarsy aıdap saldy. Telefonyma eki táýlik boıy bir mınýt tynyshtyq bermedi. Olardyń qoıǵan bir ǵana talaby – Maks pen Aron jóninde jazylǵan maqalany óshirý.
Rýshyl traıbalıster men aımaqshyl separatısterdiń kesirinen 4 jylǵa sottalyp, onyń 3 jylyn túrmede ótkizgen men talaı azapty kúnderdi basymnan ótkerdim. Áli sol ádiletsizdiktiń zardabyn tartyp júrmin: esepshot asha almaımyn, kelisimshart jasaı almaımyn, múlik satýǵa nemese satyp alýǵa qaqym joq, bireýge senimhat bere almaımyn – «ekstremısterdiń máńgi tiziminde» turmyn. Qazaqstandyq adam quqyqtaryn qorǵaý uıymdary arqyly ózimniń azamattyq quqyǵymdy qalpyna keltirý maqsatymen BUU-na shaǵymdaný úshin qujat jınaǵam. «Jigittiń jaqsysy – túrmede...» atty maqalamnan keıin meniń atyraýlyq «jerlesterim» sol qujattardyń BUU-na jiberý proesine kedergi jasap, buǵattap tastaýǵa kúsh saldy. Taǵdyrdyń tálkegine túsken meniń boljaýsyz taǵdyrymdy túbegeıli kúltalqan qylatyn mundaı soqqyny bılikten kútsem de, «jerlesterimnen» kútpegen edim, amalym qalmady, maqalany Feısbýktegi paraqshamnan óshirip tastýaǵa májbúr boldym.
Desem de, men ózimniń kózqarasymnan aınymaımyn: saıası sanany ırraıonalızmnen aryltý kerek, oıdy shyrmaǵan ezoterıkany sylyp alyp tastaý qajet, rýdyń emes,ULTTYŃ, aımaqtyń emes, ELDIŃ múddesin kúıttegen jón. Jalań nasıhat pen ýaǵyz arqyly bolymsyz bir adamnan «kıeli tulǵa», «altyn adam», «qaısar batyr» jasap alyp, sony put tutyp, aınalshyqtap tabynyp júretin quldyq qaýymshyldyqtan, tozyǵy jetken kollektıvtik sanadan qashan arylamyz?! Aqıqatynda, qazirgi zamanǵy saıası kúres taktıkasy áldeqashan ózgerip ketti. Saıası kúres jolyndaǵy árbir azamatty tulǵa dep tanýymyz qajet. TULǴA bireý emes, qaıta myń-mıllıon bolsa ǵana, qazirgideı aıaq basqan saıynǵy qatelikke urynbaımyz, tezdetip jeńiske jetýge dańǵyl jol ashylady.
Keıbir «kıeli tulǵalar» oppozıııa lıderleriniń basyn biriktirip, tutas maıdan shebin qurý týraly dańǵaza bastama kóterip júr. Ras, birlik bar jerde tirlik bar. Jeńistiń kilti – birlikte. Biraq bizdiń jaǵdaıymyzda birlik ázirge múmkin emes. Sebebi, ózderi qoldan jasap alǵan «kıeli tulǵanyń» aınalasyndaǵy rýshyldyq pen aımaqshyldyq sezimi jeteginde ketken tobyr basqalarmen ulttyq deńgeıde birigýge eshqashan jol bermeıdi. Árqaısysy ózderiniń putyn aınalshyqtap qyzyqtap júre berýge múddeli. Ay bolsa da, aıtaıyn, shyndyq - osyndaı. Qaýymshyldyqtan arylyp, myń-mıllıon TULǴA paıda bolǵanda ǵana halyqty bir ıdeıaǵa biriktirip, bir sharýǵa jumyldyrýǵa bolady.
Rýshyl tobyrlyq sananyń asqynǵanyn búgingi jaǵdaıdan taǵy kórip otyrmyz. Atyraýlyq belsendi Maks Boqaev málimdemesi syn tezine shydas bermeıtin bolsa da, ony essiz qoldap, naǵyz strategke balap jatyr. Mysaly, Boqaevtyń búgingi málimdemesindegi jańa Konstıtýııa qabyldaý jónindegi usynys-talaby orynsyz, qate oı.
Birinshiden, Konstıtýııany ózgerý ıdeıasyn alǵash bolyp kótergen – Nazarbaev, jáne ol onyń birneshe etapyn júzege asyrdy. Qazirgi rejımiń kúnin sozý úshin taǵy da konstıtýııalyq ózgeris jasaýǵa Toqaev ta beıil otyr. Sonda qalaı bolǵany, Boqaev rejımniń «dıirmenine sý quımaqshy» ma? Aqıqatynda,1993 jylǵy, prınıpshil Serikbolsyn Ábdildın tusyndaǵy qabyldanǵan Konstıtýııaǵa qaıtyp oralý qajet. Sol Konstıtýııa bılik tarmaqtarnyń ózara teńgerimin de, baqylaý fýnkııasyn da júzege asyrǵan zańdyq qujat bolatyn.
Maks Boqaev málimdemesinde aıtylǵan «ultyq ymyra», «ulttyq dıalog» ıdeıasy da jańalyq emes. Bılik «ulttyq dıalaog» ıdeıasynyń neshe túrin oılap taýyp, ony júzege asyryp jatyr emes pe?! «Qazaqstan halyqtar assambleıasyn» aıtpaǵannyń ózinde, oblystyq deńgeıdegi «qoǵamdyq keńester» men respýblıkalyq «ulttyq keńester» quryldy. Tipti, QR Prezıdenti janynan qurylǵan ulttyq keńes kúni búgin jumysyn jalǵastyryp jatyr. Sol keńesterden paıda boldy ma, saıası-ekonomıkalyq-áleýmettik reformalar jasaýǵa, qoǵamnyń jańǵyrýyna kómektesti me??? Árıne joq. Boqaev málimdeme jasamas buryn osy suraqqa jaýap izdep, azdap oılanyp alý kerek edi. Álde, bul onyń ózin put sanaıtyn kózsiz tobyrda bir márte qozdyryp, «qoldaımyz, qoldaımyz» dep shýyldatý úshin, haıp úshin aıta salǵan sózi me?!
Maks Boqaevtyń eń basty qateligin aıtsam, rýshyl tobyr meni aıyptap taǵy da shýyldaıdy. Biraq, men de, olar da shyndyqtan eshqashan qashyp qutyla almaıdy. Maks Boqaevtyń prezıdent Toqaevqa talap qoıyp, «ulttyq dıalogty» Atyraýǵa kelip ótkizý jónindegi usynysy tipti orynsyz. Eger tutas bir eldiń máselesin talqylaıtyn dıalogqa «ulttyq» statýs berilse, ol shara memleket astanasy "Astana(Nur-Sultan)" qalasynda nemese qoǵamdyq uıymdar shoǵyrlanǵan Almatyda emes, nege qıyrdaǵy Atyraýda ótkizilýi tıis?! Boqaevtyń bul sózine qandaı saıası baǵa beremiz? Bul saıası bastama rýshyl traıbalızmniń jáne aımaqtyq separatızmniń ishki terbelesinen týyndap jatyr ma? Álde, Maks Boqaevtyń «ańdamaı sóılep, aýyrmaı óletin» kezekti «saıası avarııasy» ma? Qalaı desek te, bul - jaqsylyqtyń nyshany emes.
Demos QB tóraǵasy
Qusaıynov Turarbek,
"Adyrna" ulttyq portaly
