O, Týǵan Jer,
Sensiz kimmin men?
Sorlap bir júrgen sumdaımyn.
Sondyqtan,
aqyl aıtqysh jurttan góri, qýarǵan qýraıyńdy tyńdaımyn.
Shóńgeńdi oılaı qalsam da,
bal tatı ketedi
kókiregim túbine tunǵan ýdaı muń.
Adastyrmas úshin jol burań,
Aqylym ishine qyranyńnyń shańqyly
men
arlanyńnyń yrylyn da aldyram.
Aǵyl-tegil kúı sherte bastasam Sen jáıli,
arqaryńa aınala ketkisi keledi qoıishekti dombyram.
Taý-tasyń, ózen-toǵaıyń – kóktekti Qambarym.
Jadyma qýat ústeıdi – jabaıy bulttaryńa arbalý.
Kúıinip júrsem de, kúrsinbeýge tyrysam,
kúńirene jónelmesi úshin kúnshilik jerdegi balbalyń.
Baıqaýsyzda, kesirtkeńniń quıryǵyn basyp ótsem de,
taba almaı qalam keýdemdegi jannan mán.
Tıtimdeı osyraq qońyzyń úshin de – Oısyl Qaradaı táýbam bar.
O, Týǵan Jer,
Men
bir ýys topyraǵyńdy qunarlandyrýǵa jararlyq
nájis bolýdan da arlanban.
Jýsanyńnyń tynysynan jaratylǵan-dy – júregimdegi taqsyr-Ar.
Aman-saýlyǵyńdy sońyra súıegime de tapsyram.
O Týǵan Jer,
Ózińdi ańsaǵandaǵy Oılarym –
– masalaryńnyń yzyńynan da samala toqı alatyn baqsylar...
***
MEN KIMMIN?
Men kimmin?
Ata Tilin dúbára urpaǵy jaıalyq etken - bir ultpyn.
Qursaǵynda bolashaqtyń qaıyrly Kúni kúshengen - Ymyrtpyn.
Qońyr minezimdegi qońyr tózimmen -
qojalanǵan barsha arsyz qonaǵymnyń da keledi
meıirimin tiriltkim.
Men kimmin?
Jer-Anasyn bógde saýdagerler kúń etken bir elmin.
Arystarymdy ardaqtatqan ajalmen - túgelmin.
Kóz jasymnyń kósegeli tamshylaryn alaqanymda jaıqaltyp,
aıdaı álemniń de amandyǵyn tilermin.
Men kimmin?
Kádimgi bir qazaqpyn.
Muń izdep qaıtem, Qazaq tirliginiń ózi-aq - muń.
Ol muń Táńirige birde yńyldaı qalsa,
topyraǵy da gúldep ketedi Tozaqtyń...
* * *
O-oo, Týǵan Jer,
najaǵaıly bulttaryń – taýlaryńnyń kókpary...
Mańyraǵyńnyń qumalaǵyna deıin pák – bári.
Meni de jupar Aqyn etken kúsh –
– perishte-gúlderińnen hat taný!
Shalshyǵyńdy da óppek erinim, sezerim –
– saıyńdaǵy sasyryńa da yntyq kóz-erin.
Kókiregim arqyly aǵady árbir ózeniń.
Men úshin,
qaqaǵan qysta
sheńgelińdi de alaqanyma alyp jylyta almaýymnyń ózi – ólim.
Saǵan bararda,
qashanda,
ózimdi uıatpen talaı órtep em.
Ár jándigiń – mártebem.
Bireýge bir aýyz jaman sóz aıta qalsam,
janartaý bolyp atqylaýy da múmkin ár tóbeń!
Qanymmen birtekti – qoıny-qonyshyńdaǵy qyzyl alsha-óleń.
Sensiń – Kúnnen keıingi eń sheber.
Eger,
Ózińe ókpelegendegi kóz jasym da ólshener bolsa,
Kóktemińniń shýaǵymen ǵana ólshener!
Ótinem, eshkimniń aldynda kishirme!
Baqytymdy nusqap turady – baqańdaǵy badyraq pishin de...
Aıaýly Atamekenim,
Meni Seni
O Dúnıede de kórermin túsimde!
* * *
Tynyshtyq.
Tún. Qala.
Ýaqyt joq.
Muń ǵana.
Samuraq-tańnyń ústinde – jasylshashty erkek Kún-Bala!..
Jan men tán.
Kók pen Jer.
Sý men nan.
Ot pen jel...
Bu Dúnıe – ǵumyrdyń kóz jasy kepkenshe.
Ómir ne?
Men kimmin?
Aqyl joq.
Eńkil-muń.
Aıdahar-ińir ústinde – kúlginshashty Kempir-Kún...
* * *
Ómir ıisi burqyraǵan Kóktem!
Jelep-jebeıtin pir sonda!
Adamdyq Ar ańqıdy jýsan da!
Mendik mı da kóktemdik qoshynan aıyrylmas,
qaıran sheshemdi qańtar muzynda jalańaıaq joqtap tursam da!
Kún jaryqtyq jupar samalasyn tókkende,
ár tamyrynan gúl ıisin bólip shyǵarady ókpem de!
Men, tipti, juldyzǵa ketsem de aınalyp,
báribir,
Jer betine kelip ómir súrer em Kóktemde!
Masaıǵan kezimde kóńildiń ańqyǵan býly maıynan,
haıýan bolǵym da keledi, shalǵynǵa oısha jaıyla!..
Kóktemde,
ǵashyq jigittiń kózindegi jupar alaý da
mańdaıly bala bitiredi áýlıe qyzdyń boıyna!..
* * *
Kórkem minezsiz qoǵam – qapas tar.
Kóktemde jaýǵan myna qar da – oǵash qar.
Dál ózim sekildi jylarman kúıde,
kóz kórmeske kóship ketkisi kelgen aǵashtar.
Kún jaryǵy da – tońǵaq nur.
Kók pen Jerdi dir-dir jalǵap tur.
Úmit shyrynyn tamsasam, shirkin, tańdaımen!
Bu Dúnıedegi eń tátti!..
Sińip-aq ketse ed út qanǵa.
Temir de – totyǵymen búrlenedi, uqqanǵa.
Bult jasyny jarq-jurq tutanar,
sý sáýleleri topyraqtan qaýlap shyqqanda!
Aýada da sansyz búrshik bar.
Ár móldiri úıretedi shymshyqqa án.
Qý súıektiń de gúldep ketkisi keledi,
qulpytas astynda tunshyqqan...
* * *
Jolda kelem.
Týǵanymnan joldamyn.
Joldasym joq.
Jalǵyz ózim.
Ol da – muń.
Qulaǵyna quıa almadym jyrymdy,
arab sózin qudaı kórgen moldanyń.
Puthanaǵa kirdim jolaı túsimde.
«Muńym – sharap.
Quıyp berem.
Ishińder!..»
Qarady da qoıdy maǵan,
mólıe
músinderge jalbarynǵan músinder.
Shirkeý bardym.
Meńireıgen qula mań.
Túrtkilengen túlenderi din aman.
Qoıý muńymnyń seze qoıyp juparyn,
qońyraýy ǵana... óksip-óksip jylaǵan.
Menim úshin eshteńe joq quny kem.
Ańdap kórsem, ózime ózim pir ekem.
Qaıda baryp, qandaı jolǵa tússem de,
Kıiz Úıdiń ishin sharlap júr ekem.
Oınaı bersin jasyl jańbyr, kók boran.
Qaıran kóńil – Jaratýshy Haqqa alań.
Búkil álem jaınap jatqan ishinde
Kıiz Úıim –
– meniń ǵıba...dathanam!
Maǵan báribir – altyn ba, álde, qola ma.
Pendelershe tirlik etsem, sol – obal.
Bir bilgenim –
– budúnıelik joldardyń
bári baryp toǵysady molada.
Jadym ǵana – máńgi ólmeıtin márt ulyq.
Ár sózinen qulpyrady ár qylyq...
Syqyrlaýyqtan tán shyqqanda,
Shańyraqtan
Jan jaryqtyq Kúnge keter tartylyp!..
* * *
Qazaqtyń tekti Topyraǵynan jaralǵan,
Qazaqtyń meıirli Kúninen nár alǵan,
Qazaqtyń qaıyrly Sýyn iship, qasıetti Aýasymen dem alǵan,
beý, raqmetsiz bezbúırek Qalalarym meniń,
Qazaqqa kekireıa alarǵan!..
Turǵyndaryń - kókala aqsha qýyp shúldirlegen kil pende.
Men – Túz ulymyn.
Memlekettik asyl Til - mende.
Beý, bezbúırek Qalalarym-aı,
qona jatarlyq taza jer de taba almaımyn,
jyn shamdary etekterińdi túrgende!
Senderge degen aıanyshym Sanamdy ótkirler!
Kókiregimde jupar kek búrler!
Beý, raqmetsiz bezbúırek Qalalarym meniń,
bir kúni táýbalaryńa túsiredi kók pirler!
Qurt-qumyrsqasynan Qydyryna deıin,
párýánasynan Perishtesine deıin emin-erkin taza ómir súretin
altynshańyraqty, kúmisýyqty Kıiz Úıimnen sadaǵa ketkirler!
***
BABAMNAN QALǴAN BIR AŃYZ
Men – adamnyń syrttany em.
Jaý titiretken jaraqty jurttan em!
Qaıratym – jasyn oınatqan bultty álem!..
Kúndizgi syrlasym – dana Kún.
Túńgi syrlasym – balań Aı.
Serigim –
– qasqyr syrttanyn da qan qaqsatqan alabaı.
Júrgen bir shaǵym – han qyzyna da qaramaı!..
... Alaman-báıge.
Alty aı baptaǵanym – «Aldakel».
Júz júırigin qosty Qazaqpen bástes Qalmaq-el.
Shart boıynsha,
«Aldakelim» kelse birinshi,
qońtaıshy qyzyn almaq em.
Ulan-asyr toı!
Kóldeı sapyrylǵan qymyz!
Bóz, bulǵyn...
Aqyn men ánshi!.. ataqty sheshen!..
Sóz – qyrǵyn!..
Qyz kórdim sonda, shaqyrǵan meni kúreske!
Periniń qyzy-aý!..
Aıbaty – sumdyq, kóz – kúlgin!..
Shap berip ustap belimnen!..
Qımyly uqsas bımen de!..
Qalmaǵan syndy qarsylasyp baǵar kúı mende!..
Alaıda, birden ǵaıyp bop ketti ol, aýadaı,
bóksesine qolym tıgende!..
Tań qaldym, shoshyp!..
Aqsham ba, álde, áıbát tań?..
Tatyp ta úlgerdim be gúl sútindegi qaımaqtan!..
Kerneıler úni ýaqyttyń da jelin toqtatyp,
kórine ketti kómbege elire shapqan báıge attar!..
Alaman-báıge!
Alýan uran salmaq el!..
Jalǵyzdan-jalǵyz qara úzip keldi «Aldakel»!
Men, biraq, sonda Aspanǵa bórkim atsam da,
peri qyzymen ketip qalmaq em...
Periniń qyzy!..
Olaısha meni kim synar?
Kózime kóringen kókiregimdegi muń shyǵar?..
Báıgeden keıin jar etip aldym ǵumyrlyq,
qońtaıshy qyzyn, syńsyǵan.
Desem de Táńirim jol ońdar,
Áli kúnge deıin áldenege kóńilim alańdar.
Bilmeımin qalaı,
Beldese ketken sol toıda
sol peri qyzyna tartqan balam bar!..
***
YRYM
«Taǵy da bir muńly kún ótti» deıdi kúntizbe.
Qaıdan paıda bolady muń bizde?
Qaıdan paıda bolýshy ed,
súıisýge mashyq bolǵanymyzben,
bir-birimizge ǵashyq bola almaı júrmiz de!
Sábıdiń syqylyǵyndaı qasıetti – ár uǵym.
Kóktemde balǵyn nur tógedi kári Kún.
Qolyńnan kelse, jaýyńnyń da Janyn nurlandyr.
Saǵan da túser Jaryǵy!
Tabıǵat zańy da – sol, qaraǵym,
Úıińdegi zat ekesh zat ta – qudaıy qonaǵyń!
Al, jamandardyń baıraǵy – jaqsylardyń balaǵy...».
Kúnde tańerteń osylaısha kúbirlep ózime,
ýaqyttyń japyraǵyndaı kórip súıemin kúntizbeniń kezekti bir paraǵyn.
***
ÁZÁZIL
Aı, osy minezim-aı!..
Tolǵaq qysqandaı yshqyna tolǵanyp otyrǵanymda,
Kenetten,
sanam ishinde aıaǵy aýyr Oı Perishtesi bosanyp!..
burqyraı jóneledi áýlıege tán qosh anyq!..
Ǵaıyptan,
Jaz japyraqtary da jaıqalta shuǵyla toqysyp Kún asty,
Umaı qazdary alty qubylaǵa kórkem sermelep qulashty!..
Zamatta,
shamdary da adasyp júrgen Túnge enem!..
Aı erninen de súıgen jyn kórem!..
Áldeqaıda alyp ushyp ózimdi, ajalǵa da kónbeıtin muńly Óleń,
Kúzge de ótip úlgerem!..
Top ete túsem, topyraq pen aıaz qyzyl uıyqqan Qysqa da!
Aınalyp ta ketem,
kómeıinen Kóktem tynystaǵan alyp Qusqa da!
Kóńilge jarq-jurq elestep táńirlik Maýsym da Besinshi!..
Gúlder de juparyna deıin sheshinsin!..
So kezde...
Qudaıdy da tyńdaı qalam, ne sóz aıtar eken dep!
Saıtanyma da ymdaı qalam, qaıter eken dep...
Solaısha yshqyna tolǵanyp otyrǵanymda,
Kenetten,
Sanam ishinde ýdaı máı iship,
qoınynan alma alyp bere qoıǵysy keledi maǵan,
Jaınańkóz bir qyz, maıysyp...
* * *
Búgin taǵy qar jaýdy.
Eń tıimdi tásili ol – Kóktem minezin boljaýdyń.
Sondaı-aq,
Qysty qımaı, azdap qamyǵý.
Áppaq, jaryq ý!..
Aýa – sap-salqyn.
Oılarymdy oıatpaqshy aqjarqyn.
Sondaı-aq,
Kóktemge asyq úmit ushqyny da – ushqyr tym...
Ýaqyt dámi – qyshqyltym...
Kelse de Dúnıeni jasylǵa boıaǵym,
Ys basqan qala tirligi, baıaǵy...
Sondaı-aq,
Aǵashtar – tiri eskertkish.
Qııalym ǵana – dúnıeni ózgertkish.
Dúr-dúr silkinip te alam, muzdan jaratylǵan jyndydaı.
Jaq júni úrpıgen Kún-Qudaı.
Sondaı-aq,
Kózi atyzdaı Kóńil, qorlanǵysh!
Kókirek ishinde typyrlaǵan arman-qus...
Taıaýda, Qys pen Kóktem keıpinde,
Súıise de ketedi shal men qyz!..
* * *
Ińirdi súıem.
Qyzylyn.
O-daǵy – tiri túzilim.
Quddy bir ertek... úzindi.
Qubyltar salqyn júzińdi.
Ińirdi súıem, jyn kóshken.
Jynyna muńym mingesken.
Kúndizgi tirlik – kóleńke.
Sybyrlap sulý óleńge...
Ińirdi súıem aıkózdi.
Men ǵana shyǵar oıkezdi.
Balalyq shaǵym kúrsinip,
Qas-qaǵym bir sát – kúnshilik...
Ińirdi súıem.
Kúlgen sham.
Úreıim – jáı bir úrgen shar.
Jazmyshym – shóptiń tarıhy.
Sanama qonaq – sary uıqy.
Ińirdi súıem...
Juldyzyn...
Qudaıdyń ańdap túngi izin..
Ǵumyrdan tym az tattym bal.
Kúnmenen birge ketkim bar?..
* * *
Tájsinip shekpen bitken...
Túńildim óktemdikten.
Aqpan, ol – abyrjýly.
Bizdiń hál – kóktem kútken.
Eh, shirkin, aıhaı-jańbyr!..
Jasyndaı marqaısam bir!..
Sonsoń, jaýqazyn ıiskeı sala,
Jazdy ańsaımyn!..
Ár sezim – bir sát, yntyq.
Kóńildiń – tumsa bulty...
Kózdi ashyp-jumǵanyńsha,
Kúz saǵyntyp...
Jan – sary, boıamaı-aq.
Kórmegen qoǵam aıap.
Qozǵan Aı qarǵa aýnaıdy,
Jalańbut, jalańaıaq.
Ótersiń qaı paryzdy,
Bu Jalǵan – saıtan izgi...
O-oo, mańyranǵan sorly tirlik,
Aınalma qoı tárizdi...
Basqa Baq qonsa taǵy,
Bastalar sor shataǵy...
Qaıta oralsa eken qaıran balalyǵym,
Meıli, qaıǵyly bolsa-daǵy.
* * *
Aqpan aýasynyń dámi jaýqazyn tatyp tańdaıǵa,
Erteńniń buldyr elesin Kún nury darytyp mańdaıǵa...
Ázirshe, osyndaı bir Qys kúreń.
Qarap turmyn Semeıime.
Ústinen.
6500 jastaǵy balamyn.
Kóńildiń kókshil iship sharabyn,
qarap qoıamyn ótken ǵasyrǵa da burylyp.
Shyńǵystaý jaqtan – jylylyq.
Jadym ishinde – jánnát qymyzynan urttaǵan murtty balbaldar tur áli.
Qaltamnan qońyraýlatqan – shaıtannyń izgi quraly.
Jurttyń bári – saýdager.
Bolashaqta edim, keshiktim...
Kerneı etkim keledi munarasyn meshittiń!..
HHI-ǵasyr.
Úı tóbesinde qorqorshy murja qonjıyp...
Qala shaljıyp...
Ómir ózgeredi degen jyn da óldi.
Batystan shyǵarsam qaıtedi Kúndi endi?..
Áıteýir, ózgeris kerek bir kerim!
Bilinbeı býlana, ýlanyp jatyr kúıki ómir.
Aýyzdan atylyp shyǵyp ketkisi bar,
erkin sóıleýge qushtar múshe–til.
Qalǵyǵan qart báıterek basynda jalǵyzkózdi qus otyr!..
Degenmen, meıirimdene qar jylap,
Súıise ketedi móldir tamshylar.
Endi, sóıleý kerek qyshyrlaǵan tispen de,
osylaısha, ǵaryshtan Jerge túskende...
