Äleumettık jelıde türlı qyzyqty jazbalar qaldyryp, qyzu pıkırtalas tudyratyn belsendı Kenjegül Tergembaeva keşe taǧy bır taqyrypty ortaǧa saldy. Būl jolǧy onyŋ kötergen mäselesı tastandy balaǧa qatysty boldy dep jazady «Adyrna» ūlttyq portaly avtordyŋ jazbasyna sılteme jasap.
Öz jazbasyn jastarǧa sabaq bolsyn, säbidı asyrap alatyn otbasy oilansyn, mäsele jurnalisterdıŋ nazarynda degen eskertpemen bastaǧan Kenjegül Tergembaeva Almaty oblysynda bolǧan jaǧdai turaly aqparatpen bölıstı. Avtordyŋ aituynşa, Almaty oblysynyŋ 19 jasar qyzy jıgıtınen aiaǧy auyrlap qalyp, bosanǧan kezde aralarynda janjal tuyndaidy da, jıgıt almaimyn dep, qyz oǧan eregesıp, stress jaǧdaiynda baladan bas tartyp, perzenthanaǧa tastap ketedı.
«Keiın, ekı tarap tatulasqan soŋ, esterın jiyp, jaŋa jyldyŋ bırınşı künınen bastap balany ızdeuge kırısken. Näreste Taldyqorǧan qalasy säbiler üiıne ötkızılgenın, ol jaqtan bır otbasy säbidı asyrap alǧanyn anyqtaǧan. Oblystyq Bılım basqarmasyna jügıngen, Prokuraturaǧa şaǧymdanǧan. Äzırşe nätije bolmai tūr» dep jazady K.Tergembaeva. Mäselenıŋ aqyry balaǧa talasuǧa ūlasqan. Kezınde tastap ketken şeşesı qaitarǧysy keledı. Al asyrap alǧan anasy bergısı kelmeidı. Tuǧan anasy ıstegen ısıne qatty ökınıp otyr, eŋıregende etegı jasqa tolady. Al asyrap alǧan äiel balany beruden bas tartyp otyrǧan körınedı. Asyrap alu boiynşa qūjattar zaŋdy türde räsımdelmegen. Iаǧni, qūzyrly mekeme mūndai jaǧdaida säbidı tuǧan anasyna dereu qaitaruǧa tiıs!» deidı jazba avtory.
Avtordyŋ osy jazbasyna qatysty pıkır bıldıruşılerdıŋ bır legı qoldau bıldırse, endı bırı qarsylyq tanytuda. Jastyqpen aqymaqtyq etıp, balasynan bas tartqan qyzdy qorǧap, asyrap alǧan äieldıŋ säbidı qaitaruyn sūraǧandar meilınşe adamgerşılıkke, imandylyqqa jügınuge şaqyrady. Al bır ai būryn säbidı bauyryna basqan kısıler sol säbidıŋ endıgı ata-anasy bolady, bala tastap kete beretın zat emes degen pıkırler älı de tolastar emes.
Jalpy, bızdıŋ qoǧamda mūndai jaǧdai öte jiı bolyp tūrady. Äsırese, auyldarda tuysynyŋ balasyn bauyrǧa basu oqiǧalarynyŋ soŋy osyndai jaisyz aiaqtalyp jatatyny jasyryn emes. «Zaŋdy tūrǧyda säbiınen bas tartqan äielge belgılı bır merzımge deiın uaqyt berıletın būryn. Ūmytpasam, 2017 jyldan berı däl osy Almaty oblysynda jaŋa tuǧan säbidı asyrap aluǧa niettı otbasylarǧa bırden tabystau turaly täjıribe ıske qosylǧan edı. Zaŋ boiynşa anasy perzenthanada bas tartqan balalar, bır ai boiy därıgerlerdıŋ baqylauynda boluǧa tiıs. Keiın olar jetımder üiıne jıberılıp, ärmen qarai olar turaly aqparat arnaiy bazaǧa engızıledı. Dese de, mūndai ūzaq räsımdı jeŋıldetudıŋ Talǧar audanynyŋ prokurorlary qolǧa alyp, bırer jyl būryn balaly boludyŋ jolyn jeŋıldetken. Osyny eskersek, ärine, asyrap alǧan otbasy tastandy säbidıŋ endıgı ata-anasy sanaluǧa tiıs. Alaida öz äreketıne ökınış bıldırıp, säbiın qaitarǧysy keletın äieldıŋ de qūqyǧy būl jerde eskerusız qalmaityny taǧy bar. Jalpy, öte dauly mäsele der edım»,- deidı zaŋger Arman Tūrdaly.
Al mäselege dıni tūrǧydan pıkır bıldırgen naib-imam Mūhit Baqytūly: «Būl jaǧdaiǧa Allanyŋ ämırı dep qaraǧan dūrys dep sanaimyn. Bala bır künde düniege kelmeidı. Toǧyz ai anasynyŋ qūrsaǧynda jatady. Osy uaqyt aralyǧynda jüregı qatar soqqan säbiıne meiırımı aşylmaǧan äiel ǧana säbidı tastau äreketıne baruy mümkın. Allanyŋ bergen osynau nyǧmetınen äldebır aşu üstınde bas tartu mūsylmanǧa tän qasiet pe? Bügın bas tartyp, erteŋ qaitara salatyn zat emes qoi! Tırı adam ol! Senıŋ bauyr etıŋ, balaŋ! Arada bıraz uaqyt ötkende, balany bauyr basqan otbasydan kerı qaitaru dūrys dep sanamaimyn. Tastandy balany bauyryna basqan otbasynyŋ nietı naǧyz mūsylmanǧa tän der edım. Öitkenı qasiettı Qūranda da jetımnıŋ basynan sipau turaly, jetımdı jylatpau turaly aitylady. Olai bolsa, kezınde kereksız etıp, tastap ketken balany endı daulau adami tūrǧydan qatelık dep sanaimyn»,-deidı. Adami tūrǧydan demekşı, kezınde ata-anasy bas tartyp, būl künde basqa otbasyda tärbielenıp ösken Marjan Tūrlybek (aty-jönı özgertıldı-red.) säbidıŋ tuǧan äke-şeşesıne renışın bıldırdı. «Menı de ata-anam 7 ailyǧymda tastap ketıptı. Jasym 4-ke tolǧanda biologiialyq äkemnıŋ ar-ūiaty oianǧan ba, joq älde basqa jaǧdai boldy ma, menı kerı qaitarmaq bolǧan eken. Ökınışke qarai, eşkımge, eşteŋege baǧyna qoimaityn mınezımnıŋ arqasynda öz otbasyma qaityppyn. Şyŋǧyryp jylap, būzyq äreketter jasap äkemdı äbden äbıgerge salyppyn. Sodan amal joq, qaitarǧan eken. Menıŋşe, esı dūrys adam balasyn eşbır sebepsız bır saǧatqa da tastap ketpeidı. Al bır ai, būl kädımgıdei uaqyt emes pe?! Bır aidyŋ är saǧatynda tastandy säbidıŋ qasynda kım boldy? Onyŋ ışı auyrsa, qolyna alyp, auyruyn jeŋıldetken, tünde qarny aşyp oiansa, tamaǧyn bergen, astyn qūrǧatyp, jaily jaǧdai jasaǧan kım? Mıne, bala sol adamdykı! Bır ai būryn jıgıtımen ūrsyp qalyp, tırı balasyn tastap kete barǧan äiel, künı erteŋ mysaly, küieuı ajyrasuǧa aryz berse, qaitedı? Taǧy da balasyn tastap jönele me? Balanyŋ aldyndaǧy jauapkerşılık äieldıŋ boiyna şarana bıtken sätten bastap qalyptasuǧa tiıs. Sol uaqytta qalyptaspaǧan jauapkerşılık säbi düniege kelgen soŋ qalyptasary ekıtalai. Eger, būl dauda törelık aituǧa qūzıret berılse, säbidı asyrap alǧan otbasyda qaldyruǧa ükım şyǧarar edım. Amal qanşa, bızdıŋ elde ädıletsızdıkke üstemdık berıletın jaittar jiı kezdesedı ǧoi...»- deidı.P.S Säbidı tuǧan şeşesı qaraşa aiynda tastap ketken eken. Odan berı ekı aiǧa juyq uaqyt ötken. Şarasyz şaranany bauyryna ekı aidan astam uaqyt basqan otbasynyŋ jaǧdaiy qalai bolmaq? Ekı ai balasynan bezıp, bas qaiǧysymen jürgen 19 jasar jas ana aldaǧy uaqytta taǧy da balasyn tastap ketpesıne kepıldık bar ma? Sūraq köp. Osy jaǧdaiǧa bailanysty sız ne deisız, qūrmettı oqyrman?
Mūqaş MŪRATŪLY,
«Adyrna» ūlttyq portaly.
Ūqsas jaŋalyqtar
