Tulǵalar taǵylymy. Qazaqta Jubanovtaı ustaz ótken (Vıdeo)

3641
Adyrna.kz Telegram

Osydan týra 121 jyl buryn, ıaǵnı, 1899 jyly 19 jeltoqsanda qazaq tili biliminiń negizin qalaýshylardyń biri, túrkitanýshy, pedagog-aǵartýshy, professor Qudaıbergen Qýanuly Jubanov dúnıege keldi. Aqtóbe oblysy Temir aýdanynda týǵan. Ataýly kúnge oraı "Adyrna" ulttyq portaly ult qaıratkeriniń ómiri týraly shaǵyn derekter usynady.

Elektegi (Orynbor oblysy) eki klastyq orys ýchılıesin, Orynbordaǵy «Hýsaınııa» medresesin, Sankt-Peterbýrg Shyǵystaný ınstıtýtynyń tolyq kýrsyn, KSRO Ǵylym akademııasy Til bilimi ınstıtýty aspırantýrasyn bitirgen.

Temir qalasyndaǵy ýezdik oqý bóliminiń, Aqtóbe gýbernııalyq oqý bóliminde nusqaýshy-ádisker jáne pedtehnıkýmynyń oqytýshysy, Qazaq KSR Oqý halyq komıssarıatynyń ǵylymı jáne oqý-ádisteme keńesiniń tóraǵasy, Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýty qazaq tili jáne ádebıeti kafedrasynyń meńgerýshisi, KSRO Ǵylym akademııasynyń Qazaqstan bólimshesiniń sektor meńgerýshisi, memlekettik Termınkom tóraǵasy qyzmetterin atqarǵan. Jubanovtyń til bilimi boıynsha jazǵan eńbekteri qazaq álipbıi men orfografııasy máselelerine arnalǵan.

«Kómekshi etistikter men kúrdeli etistikter», «Qazaq tilindegi birikken sózderdiń jasalýy», «Qazaq tiliniń ǵylymı grammatıkasynyń materıaldary», «Fonetıka», «Qazaq tiliniń ǵylymı kýrsy jóninen lekııalar», «Qazaq tili fonetıkasynyń tarıhyn zertteýge kirispe», «Qazaq sóılemindegi sózderdiń oryn tártibi», «Jańa grammatıkanyń jańalyqtary jaıynan», «Býyn jigin qalaı ajyratýǵa bolady», t.b. eńbekteri - qazaq til bilimi teorııasyn jasaý jáne ony damytýǵa qosylǵan úlken úles. Latyn álipbıine negizdelgen qazaq orfografııasyn jasaýǵa qatysty. «Termın sózderdiń ózindik erekshelikteri», «Qazaq ádebı til termınologııasynyń máseleleri» atty eńbekter jazdy.

Respýblıka halyq aǵartý komıssarıatynyń kollegııa múshesi, KSRO ǴA Qazaqstan bólimshesi tóralqasynyń, birneshe ǵylymı keńester men qoǵamdardyń múshesi bolǵan. Halyq aǵartý isindegi eńbegi úshin «Qazaqstannyń 15 jyldyǵy» belgisimen marapattalǵan.

1938 jyly «halyq jaýy» degen jalamen atylyp, 1957 jyly KSRO Joǵarǵy Soty Soǵys kollegııasynyń úkimimen aqtaldy.

 

Pikirler