Üş kün būryn ǧana qazaq qoǧamyn dür sılkıntıp, narazylyǧyn oiatqan reseilık şeneunık V.Nikonovtan keiın onyŋ ärıptesı, Resei dumasynyŋ taǧy bır deputaty Evgenii Fedorov «Qazaqstandy qaitaryŋdar» dep sūhbat berdı. Būl turaly ol Iýtubtaǧy BELRUSİNFO arnasynda aitty dep jazady «Adyrna» ūlttyq portaly.
Tılşınıŋ Nikonovtyŋ Qazaqstan jerıne qatysty aitqanyna qatysty pıkırın sūraǧanda, Fedorovtyŋ bergen jauaby: «Nikonov anau aitqan jaŋa närse turaly aitpady ǧoi. Būl turaly osyǧan deiın Putin de talai ret aityp jürdı. Tek Putin Qazaqstan dep atyn atap körsetpegen edı. Belgılı bır elderge jer syilyq retınde berılgenın subektı retınde aitqan bolatyn. Bıraq bır qazaqstandyq şeneunık «Putin būl jerde Ukrainany aitqysy keldı» degen. Nege qazaqstandyq äldebır şeneunıktıŋ Putinnıŋ nenı aitqysy kelgenın tüsındırgenın tüsınbedım. Qazaqstannyŋ Nikonov aitqan sözge qatysty reaksiiasyn ärine, tüsınemın. Alaida sız özıŋız oilaŋyzşy, jaqyn tanysyŋyzǧa kölık beresız de, bır jyldan soŋ kelıp: «Menıŋ syilyǧym qalai, Vasia?» dep sūraisyz. Al sızdıŋ dosyŋyz Vasia «qandai syilyq? Būl syilyq emes, būl kölıktı men özım senen tartyp aldym» dese, sız būl dosyŋyzǧa ne aitar edıŋız?
Ärine, sız būl dosyŋyzdyŋ laqtyrbai ekenın, jaqsy adam emesın tüsınesız ǧoi, solai ma? Jaqsy adam mūndai syilyqqa «köp raqmet, keremet kölık eken, būl jaqsylyǧyŋ esımde jäne onyŋ qaitarymyn mındettı türde jasaimyn, mümkındıgım bolǧan kezde» deidı. Mıne, būl jaqsy adamnyŋ äreketı. Al Qazaqstannyŋ resmi ökılı «eşqandai syilyq alǧanymyz esımızde joq. Būl syilyq emes, bız ony senderden tartyp aldyq» deidı, ärine ol kezde basqaşa söilesuge tura keledı emes pe. Sondyqtan bergen syilyqty baǧalamai, basqaşa söilesse, qazaqstandyqtar, sızdermen basqa tılde söilesuge tura keledı. Syilyqty alyp, alǧys aitu bar, syilyqty alyp, dostyqqa tükıru bar.
Jomart orys halqy jasaǧan syilyqqa QR SIM-nıŋ qarsy jasaǧan äreketıne qarai 1991 jyly jerdıŋ aimaqtyq bölınısıne qatysty zaŋsyz şeşımdı qaita qaraudy talap etuımızge bolady. Būl talapty jasauymyzǧa tek moraldyq tūrǧydan ǧana kedergı boluy mümkın. Qanşa degenmen, dostarymyz, onyŋ üstıne körşımız bolǧandyqtan arazdyqqa barudy jön körmeimız. Al eger sender dostaryŋ jasaǧan syilyqty baǧalamai, Syrtqy ıster ministrlıgı älgındei äreketke barsa, onda Resei tarapy mūny talap etuge tiıs. Aqyry orystar bergen syilyqty baǧalamasaŋdar, onda kerı qaitaryŋdar dep talap etuımız kerek. Sebebı ol jerlerdı qazaqtar zaŋsyz alǧan.
Nege zaŋsyz? 1990 jylǧy zaŋda KSRO qūramynan Qazaqstannyŋ şyǧuyna bailanysty zaŋ bar. Sol zaŋda orystyŋ tüsınıktı tılınde «qandai da bır el KSRO qūramynan şyǧatyn bolsa, onda ol el odaq qūramyna kırgenge deiıngı paidalanǧan jerın qaitaryp beredı» dep anyq jazylǧan. Mysaly, sız üiıŋızdı jalǧa berseŋız, päterşıge ony tegın bere salmaisyz ǧoi? Däl sol sekıldı Qazaqstan da kezınde jerdı KSRO-dan jalǧa alǧan bolatyn. Demek, jerdı jalǧa beruşı «bosatyp, ket» dese, Nazarbaevy bar, Toqaevy bar, bärı qazırgı tūryp jatqan Almaty-Vernyi qalasynan bastap, bıraz jerdı bosatyp beruı kerek. «Bız qaida baramyz?» deuı mümkın. «Qaida baratyndaryŋda bızdıŋ şaruamyz joq. Sender kezınde būl jerdı jalǧa alǧansyŋdar, qaida ketseŋder onda ketıŋder, joǧalyŋdar!» deuımız kerek. Ärine, bız halyqty eşqaida qumaimyz. Būl jerde osyǧan jetkızgen bilıkke qatysty aityp otyrmyn. «Qazaqstannyŋ territoriiasyn qaitaryŋdar da, Qazaqstandaryŋdy Amerikada salyŋdar, joǧalyŋdar!» deu kerek".
P.S Būl ne sandyraq? Resei tarapynyŋ būl äreketınıŋ astarynda ne jatyr? Arandatu ma, älde adasu ma? Būl sūraqtarǧa resmi ökılder jauap beredı dep kütemız. Alaida ata-babasynan qalǧan jerdı Qazaq qasyq qany qalǧanşa qorǧaitynyn basqalar esten şyǧarmaǧany jön. Qazaqty atqa qondyratyn eŋ bırınşı närse - jer ekenın de körşılerımız eskeruge tiıs.
Meruert HUSAİNOVA,
"Adyrna" ūlttyq portaly.
Foto aşyq derekközden alyndy.
https://www.youtube.com/watch?v=dBUshWFMO1EŪqsas jaŋalyqtar
