ءۇش كۇن بۇرىن عانا قازاق قوعامىن ءدۇر سىلكىنتىپ، نارازىلىعىن وياتقان رەسەيلىك شەنەۋنىك ۆ.نيكونوۆتان كەيىن ونىڭ ارىپتەسى، رەسەي دۋماسىنىڭ تاعى ءبىر دەپۋتاتى ەۆگەني فەدوروۆ «قازاقستاندى قايتارىڭدار» دەپ سۇحبات بەردى. بۇل تۋرالى ول يۋتۋبتاعى بەلرۋسينفو ارناسىندا ايتتى دەپ جازادى «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
ءتىلشىنىڭ نيكونوۆتىڭ قازاقستان جەرىنە قاتىستى ايتقانىنا قاتىستى پىكىرىن سۇراعاندا، فەدوروۆتىڭ بەرگەن جاۋابى: «نيكونوۆ اناۋ ايتقان جاڭا نارسە تۋرالى ايتپادى عوي. بۇل تۋرالى وسىعان دەيىن پۋتين دە تالاي رەت ايتىپ ءجۇردى. تەك پۋتين قازاقستان دەپ اتىن اتاپ كورسەتپەگەن ەدى. بەلگىلى ءبىر ەلدەرگە جەر سىيلىق رەتىندە بەرىلگەنىن سۋبەكتى رەتىندە ايتقان بولاتىن. بىراق ءبىر قازاقستاندىق شەنەۋنىك «پۋتين بۇل جەردە ۋكراينانى ايتقىسى كەلدى» دەگەن. نەگە قازاقستاندىق الدەبىر شەنەۋنىكتىڭ ءپۋتيننىڭ نەنى ايتقىسى كەلگەنىن تۇسىندىرگەنىن تۇسىنبەدىم. قازاقستاننىڭ نيكونوۆ ايتقان سوزگە قاتىستى رەاكتسياسىن ارينە، تۇسىنەمىن. الايدا ءسىز ءوزىڭىز ويلاڭىزشى، جاقىن تانىسىڭىزعا كولىك بەرەسىز دە، ءبىر جىلدان سوڭ كەلىپ: «مەنىڭ سىيلىعىم قالاي، ۆاسيا؟» دەپ سۇرايسىز. ال ءسىزدىڭ دوسىڭىز ۆاسيا «قانداي سىيلىق؟ بۇل سىيلىق ەمەس، بۇل كولىكتى مەن ءوزىم سەنەن تارتىپ الدىم» دەسە، ءسىز بۇل دوسىڭىزعا نە ايتار ەدىڭىز؟
ارينە، ءسىز بۇل دوسىڭىزدىڭ لاقتىرباي ەكەنىن، جاقسى ادام ەمەسىن تۇسىنەسىز عوي، سولاي ما؟ جاقسى ادام مۇنداي سىيلىققا «كوپ راقمەت، كەرەمەت كولىك ەكەن، بۇل جاقسىلىعىڭ ەسىمدە جانە ونىڭ قايتارىمىن مىندەتتى تۇردە جاسايمىن، مۇمكىندىگىم بولعان كەزدە» دەيدى. مىنە، بۇل جاقسى ادامنىڭ ارەكەتى. ال قازاقستاننىڭ رەسمي وكىلى «ەشقانداي سىيلىق العانىمىز ەسىمىزدە جوق. بۇل سىيلىق ەمەس، ءبىز ونى سەندەردەن تارتىپ الدىق» دەيدى، ارينە ول كەزدە باسقاشا سويلەسۋگە تۋرا كەلەدى ەمەس پە. سوندىقتان بەرگەن سىيلىقتى باعالاماي، باسقاشا سويلەسسە، قازاقستاندىقتار، سىزدەرمەن باسقا تىلدە سويلەسۋگە تۋرا كەلەدى. سىيلىقتى الىپ، العىس ايتۋ بار، سىيلىقتى الىپ، دوستىققا تۇكىرۋ بار.
جومارت ورىس حالقى جاساعان سىيلىققا قر ءسىم-ءنىڭ قارسى جاساعان ارەكەتىنە قاراي 1991 جىلى جەردىڭ ايماقتىق بولىنىسىنە قاتىستى زاڭسىز شەشىمدى قايتا قاراۋدى تالاپ ەتۋىمىزگە بولادى. بۇل تالاپتى جاساۋىمىزعا تەك مورالدىق تۇرعىدان عانا كەدەرگى بولۋى مۇمكىن. قانشا دەگەنمەن، دوستارىمىز، ونىڭ ۇستىنە كورشىمىز بولعاندىقتان ارازدىققا بارۋدى ءجون كورمەيمىز. ال ەگەر سەندەر دوستارىڭ جاساعان سىيلىقتى باعالاماي، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى الگىندەي ارەكەتكە بارسا، وندا رەسەي تاراپى مۇنى تالاپ ەتۋگە ءتيىس. اقىرى ورىستار بەرگەن سىيلىقتى باعالاماساڭدار، وندا كەرى قايتارىڭدار دەپ تالاپ ەتۋىمىز كەرەك. سەبەبى ول جەرلەردى قازاقتار زاڭسىز العان.
نەگە زاڭسىز؟ 1990 جىلعى زاڭدا كسرو قۇرامىنان قازاقستاننىڭ شىعۋىنا بايلانىستى زاڭ بار. سول زاڭدا ورىستىڭ تۇسىنىكتى تىلىندە «قانداي دا ءبىر ەل كسرو قۇرامىنان شىعاتىن بولسا، وندا ول ەل وداق قۇرامىنا كىرگەنگە دەيىنگى پايدالانعان جەرىن قايتارىپ بەرەدى» دەپ انىق جازىلعان. مىسالى، ءسىز ءۇيىڭىزدى جالعا بەرسەڭىز، پاتەرشىگە ونى تەگىن بەرە سالمايسىز عوي؟ ءدال سول سەكىلدى قازاقستان دا كەزىندە جەردى كسرو-دان جالعا العان بولاتىن. دەمەك، جەردى جالعا بەرۋشى «بوساتىپ، كەت» دەسە، نازارباەۆى بار، توقاەۆى بار، ءبارى قازىرگى تۇرىپ جاتقان الماتى-ۆەرنىي قالاسىنان باستاپ، ءبىراز جەردى بوساتىپ بەرۋى كەرەك. «ءبىز قايدا بارامىز؟» دەۋى مۇمكىن. «قايدا باراتىندارىڭدا ءبىزدىڭ شارۋامىز جوق. سەندەر كەزىندە بۇل جەردى جالعا العانسىڭدار، قايدا كەتسەڭدەر وندا كەتىڭدەر، جوعالىڭدار!» دەۋىمىز كەرەك. ارينە، ءبىز حالىقتى ەشقايدا قۋمايمىز. بۇل جەردە وسىعان جەتكىزگەن بيلىككە قاتىستى ايتىپ وتىرمىن. «قازاقستاننىڭ تەرريتورياسىن قايتارىڭدار دا، قازاقستاندارىڭدى امەريكادا سالىڭدار، جوعالىڭدار!» دەۋ كەرەك".
P.S بۇل نە ساندىراق؟ رەسەي تاراپىنىڭ بۇل ارەكەتىنىڭ استارىندا نە جاتىر؟ ارانداتۋ ما، الدە اداسۋ ما؟ بۇل سۇراقتارعا رەسمي وكىلدەر جاۋاپ بەرەدى دەپ كۇتەمىز. الايدا اتا-باباسىنان قالعان جەردى قازاق قاسىق قانى قالعانشا قورعايتىنىن باسقالار ەستەن شىعارماعانى ءجون. قازاقتى اتقا قوندىراتىن ەڭ ءبىرىنشى نارسە - جەر ەكەنىن دە كورشىلەرىمىز ەسكەرۋگە ءتيىس.
مەرۋەرت حۋساينوۆا،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.
فوتو اشىق دەرەككوزدەن الىندى.
