Elimizdegi bilim berý júıesin quptamaıtyn ata-ana kóp. Sol sebepten de bilimge joǵary talap qoıatyn jandar balalaryn qaltasy qaǵylsa da, biri halyqaralyq mektepterde, endi biri, tipti, shet el asyryp oqytýda. Al búgingi kúnniń «qaharmany» Ilon MASKTIŃ amerıkalyq bilim berý júıesine, jalpy ábden qalyptasyp qalǵan dástúrli oqytýǵa kóńili tolmaıdy. Ol keleshekte mektep ashyp, bilim júıesindegi ábden eskirgen qaǵıdalardy joıǵysy keledi.
Ilon Mask óziniń mekteptegi jyldaryn esine alǵanda asa qýanbaıdy: ǵaryshty jaýlaǵan jan kezinde ózine qyzyq emes pánderdi oqytqany úshin qynjylady, sondaı-aq ol úshin kóp oqýshynyń jaqsy oqýyna áser etetin baǵanyń da esh mańyzy bolmaǵan. Óziniń bes balasy bundaı «qıyndyqtan» aýlaq bolýy úshin ónertapqysh Ad Astra (Juldyzǵa jol) atty arnaıy mektep ashqan. Bul joba jaıly kóp aqparat joq, óte qupııa jáne onda tek SpaceX qyzmetkerleriniń daryndy balalary ǵana bilim alady. Bir ǵana belgili nárse – ol mektep dástúrli bilim júıesine esh baǵynbaıdy. Bul mekteptiń ereksheligin Ilonnyń dástúrli bilim berý júıesine qatysty pikirlerinen topshylaýǵa bolady.
- Baǵalaý júıesi tıimsiz
«Meniń mektebimde baǵa joq. Baǵa balalardyń qundylyqtarynyń ózgerýine ásere etedi», - deıdi Mask. Biraq Ad Astra mektebiniń óz baǵalaý valıýtasy bar. Valıýtany máseleni durys sheshý úshin emes, óz ıdeıalaryn júzege asyrý úshin alynady. Bireýi veb-saıt jasasa, bireý bálish pisiredi. Árkimniń bir nárse jasaýǵa jáne onyń qanshalyqty qundy ekenin sezineýine múmkindigi bar. Osylaısha balalar naryqtyq qatynastardy aldyn-ala is júzinde úırenedi.
- Oqýshynyń maqsaty – joǵary bilim bolmaýy kerek
Ilonnyń pikirinshe, joǵary bilim men barlyq pánderdi tereń zerttep bilýdiń artyqshylyǵynan góri zııany basym. «Munyń bári adamdardy ózderin erekshe dep sanaýǵa májbúr etedi. Saldarynan olar ózderiniń qatelikterin tyńdap, taldaýdan bas tartady»,- deıdi ol. Bedeldi, biraq dıplomy joq tapqyr adamdardyń mysaly retinde ol Stıv Djobs pen Bıll Geıtsti ataıdy.
Masktyń shákirtteri negizgi bilimge nazar aýdarady. Olar pánderdiń negizin, olardyń aıtýly máselelerin jáne praktıkada qalaı qoldaný kerektigin túsinedi jáne bolashaǵyna qajet emes nárselermen basyn qatyrmaıdy. Osylaısha, olar ǵylymnyń barlyq salalarynda kúshti bilim bazasyn qalyptastyryp, óz mamandyǵyn jaqsy ıgergen saıyn tereńdeı túsedi.
- Tester, abstraktili tapsyrmalar men teńdeýlerdiń tájirıbe bolmasa, paıdasy joq
«Tester amerıkalyq bilimdi joıdy. Túlekter oılana almaıdy, olar tek durys jaýapty tańdaı", - deıdi kásipker. Bilgenińdi bekitýdiń eń tıimdi ádisi – tájirıbe. Balaǵa qandaı qural men olar ne úshin qajet ekendigi týraly aıtýdyń ornyna, Masktiń mektebinde qozǵaltqysh berip, ony bólshekteýdi suraıdy.
«Abstraktili tapsyrmalardy sheshýdiń paıdasy joq, balalar ne úshin qajet ekenin túsinbeıdi jáne esterine saqtaı da almaıdy. Olardyń mıy artyq aqparatpen tolyp qalady», - deıdi Ilon Mask. Oqýshylar mundaı sandar men aınymalylardan basqa eshteńesi joq kúrdeli teńdeýlerden maǵyna kórmeıdi. Balama retinde balalarǵa mynadaı naqty mindetter bergen durys: birnárse jasaý, túzetý, ómirlik jaǵdaıdy sheshýdiń tıimdi joldaryn anyqtaý.
- Balalarǵa etıka men moraldy tereń zertteý qajet
«Kól jaǵasyndaǵy shaǵyn qalany elestetip kórińizshi. Halqynyń negizgi bóligi alyp zavodta jumys isteıdi. Bul zavod kóldi lastap, ondaǵy janýarlardy óltiredi. Sen ne isteısiń? Zaýyttardy jabý degenimiz – bárin jumysynan aıyrý, al eger jappasań, qalanyń kólden aırylyp qalý qaýpi bar », - dep kásipker Ad Astra-da ózi kórgen jaǵdaıdy sıpattaıdy.
Mundaı tapsyrmalar – Ilon Mask mektebiniń oqýshylary úshin turaqty tájirıbe. Bul álemge syn kózben qaraýǵa, qundylyqtar júıeńizdiń myqtylyǵyn tekserýge de kómektesedi. Balalarǵa moraldyq kompas pen empatııa berý olardy matematıkalyq teńdeýlerdi sheshýge úıretýden góri mańyzdy.
- Synyptarǵa bólý tıimsiz
«Meniń mektebimde synypqa bóliný joq, oqýshylar birge oqıdy», - deıdi Ilon. Jasyna qaramaı, olar berilgen tapsyrmalardy birge sheshedi, óz pikirlerimen bólisedi. Barlyǵy jaýabyn tabýǵa múddeli: olar úıge kelgen kezde de ótkenderin ata-analarymen talqylap, sodan keıin komandaǵa óz pikirlerin jetkizedi.
- Fızıkany qurǵaq teorııamen emes, is júzinde zertteý kerek
«Eger siz ózińizdiń mamandyǵyńyzdy fızıkamen baılanystyrǵyńyz kelmese de, ony bilý sizge óte paıdaly bolady», - deıdi kásipker. Mask ony negiz retinde zerttep, sodan keıin siz úshin eń qyzyqty baǵytty anyqtaý úshin birneshe kýrstan ótýge keńes beredi. Sondaı-aq balalar onyń barlyq zańdaryn baqylap jáne olardy qoldanýy mańyzdy, sonymen qatar qur qurǵaq teorııaǵa qanyq bop qalmaýy kerek. Budan basqa pánder óz mańyzyn joǵaltpaıdy. Ilonnyń pikirinshe, tipti ekonomıka da bárine qajet, sondyqtan onyń termınologııasynda shatasýlar bolmaýy kerek.
- Mindetti baǵdarlama balalardy mektepten jerindiredi
«Bireý matematıkany meńgerýge, bireý til úırenýge beıim nemese mýzykany jaqsy kóredi. Baǵdarlamany aldyn-ala jazǵannan góri balanyń múddelerine súıene otyryp, daıarlaǵan durys», - deıdi Ilon. Ad Astra oqýshylary demalystyń aıaqtalýyn taǵatsyzdana kútedi, sebebi bul mekteptiń sabaqtary olar úshin azap emes, olardyń qyzyǵýshylyǵyn qanaǵattandyrýdyń jaqsy tásili.
Mask jobasynyń maqsaty – ár balanyń erekshe sıpattamalaryn damytý jáne olardy aldyn-ala qalyptasyp qalǵan júıege beıimdelýge májbúrlemeý. Kóptegen balalar dástúrli mektepterdi jek kóredi, sabaqtardy jiberip alyp, nashar baǵa alady. Keıde, tipti, bilimge degen yntasy joǵalyp, mektepti tastap ketedi. Ilonnyń kózqarasy buǵan jol bermeıdi.
Ilon Masktyń bilim berý júıesine sizdiń kózqarasyńyz qalaı? Balańyzdy osyndaı mektepke berer me edińiz? Álde, sizdiń elimizdegi bilim berý júıesine kóńilińiz tola ma?
Foto ashyq derekkózden alyndy
Daıyndaǵan Aıjan PERDEBEKQYZY
«Adyrna» ulttyq portaly
