Zańsyzdyqpen zańdy buza otyryp kúresýge bolmaıdy – «Aqjol» partııasy kásipkerlerdi monıtorıngtik toptardyń zańsyzdyǵynan qorǵaýdy suraıdy dep habarlaıdy «Adyrna» ulttyq portaly partııanyń baspasóz ortalyǵyna silteme jasap. Mundaı depýtattyq saýaldy keshe Májilistiń jalpy otyrysynda Azat Perýashev joldady.
«Aqjol» demokratııalyq partııasyna Taraz, Almaty, Aqtóbe, Taldyqorǵan, Óskemen, Oral jáne basqa da óńirlerdiń kásipkerlerinen «monıtorıngtik toptardyń» tarapynan qýdalaný týraly narazylyq ótinishter kelip túsýde.
Shynynda da, buqaralyq aqparat quraldarynda sanıtarlyq-epıdemıologııalyq shekteýlerge qatysty jasyryn toılar men keshterdiń anyqtalýy týraly jıi jarııalanady. Pandemııanyń taralýyna qaýip tóndiretin mundaı faktilerdiń mindetti túrde jolyn kesip jáne olardy uıymdastyrýshylardy jaýapqa tartý kerek» deıdi partııa ókilderi.
Sonymen qatar, quqyqtyq memleket qurýdyń jaqtaýshylary retinde bizdi monıtorıngtik toptardyń qoldanatyn ádisteri kúmán týǵyzady. Kásipkerlerdiń aıtýynsha, keıde bul toptardyń quramynda qoǵamdyq belsendiler men ákimdik qyzmetkerleri bar, olar men birge polıııa jasaqtary ózara is-qımyl jasaıdy.
Reıd kezinde monıtorıngtik toptar bıznes obektilerine kirip, kásipkerlerden naqty nemese jalǵan buzýshylyqtar týraly túsiniktemeler alady. Sodan keıin, osy túsindirmeler negizinde tekserýge múldem qatyspaǵan SES qyzmetkerleri ákimshilik quqyqbuzýshylyq týraly hattama jasaıdy jáne eshqandaı eskertýsiz qomaqty aıyppuldar salady.
Sondaı-aq, bopsalaý jáne tikeleı arandatý týraly da aıtylady. Onda tekserýshiler tutynýshy retinde áreket etip, bıznesti zańdy buzýǵa ıtermeleıdi (mysaly, kafede otyryp, biraz ýaqyttan soń kafeni bosatýdan bas tartady), sodan soń «buzýshylyqty» tirkeıdi.
Sonymen qatar, kásipkerlikti tekserýlerdi júrgizý tártibi QR Kásipkerlik Kodeksi men naqty anyqtalǵan jáne rettelgen. Atap aıtqanda, árbir tekserýdi bıznes sýbektisi tekseriletin salada memlekettik ýákiletti organ júrgizýi tıis. Iaǵnı, sanıtarlyq-epıdemıologııalyq talaptardyń saqtalýyn tekserýdi mindetti túrde SES basqarýy tıis.
Kodekstiń 155-babyna sáıkes baqylaý jáne qadaǵalaý sýbektileri (bul jaǵdaıda SES ókilderi) quqyqbuzýshylyqty tirkeý úshin ǵana úshinshi tulǵalardy baqylaý obektisinde bolǵan kezinde ǵana tekserýge qatystyrýǵa quqyly. Demek, SES qyzmetkerleri óz ókilettikterin basqa adamdarǵa bermesten buryn ózderi tekserýler júrgizýi kerek. Al búgin barlyq jerde kerisinshe jasalýda.
Mysaly, SES qyzmetkerleriniń qatysýynsyz monıtorıngtik toptar (polıııa iriktep alǵan túsiniktemeleri boıynsha hattamalar men aıyppuldardy ǵana resimdeıtin) kásipkerlerdi QR ÁQBK-niń 425 baby (halyqtyń sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq saýlyǵy salasyndaǵy zańnama talaptaryn, sondaı-aq gıgıenalyq normatıvterdi buzý) jáne 462 baby (memlekettik ınspekııalar men memlekettik baqylaý jáne qadaǵalaý organdarynyń laýazymdy adamdaryna olardyń qyzmettik mindetterin oryndaýyna kedergi keltirý, qaýlylardy, nusqamalardy jáne ózge de talaptardy oryndamaý) talaptary boıynsha jaýapkershilikke tartady.
Alaıda bul baptardyń eshqaısysy ákimdik ókilderiniń de, polıııa qyzmetkerleriniń de, qoǵam belsendileriniń de quzyretine kirmeıdi.
Kásipkerlik Kodeksiniń 133-babyna sáıkes quqyqqorǵaý organdary jeke kásipkerlik sýbektilerine qatysty baqylaý jáne qadaǵalaý is-sharalaryn jedel-izdestirý qyzmeti, qylmystyq qýdalaý, ákimshilik is júrgizý sheńberinde ǵana júrgizedi. Polıııa, prokýratýra, ákimdik ókilderi, tipti belsendiler júrgizetin shaǵyn jáne orta bıznes jumysynyń buqaralyq nemese ýaqytsha rejımin tekserý zań normalaryna sáıkes kelmeıdi.
«Aqjol» demokratııalyq partııasy zań buzýshylar men zańdy buza otyryp kúresýge bolmaıdy dep sanaıdy.
Memleket zańnamalyq normalardyń oryndalýyn tek zańǵa súıene otyryp talap etýi qajet. Áıtpese, ol shekten tys júgensizdik pen zańsyzdyqtyń sheńberine aınalýy múmkin.
Kásipkerlik Kodekste kásipkerlerdiń zańdy quqyqtaryn qorǵaýǵa tıis prokýratýra organdarynda bıznestiń barlyq tekseristerin mindetti túrde tirkeý týraly baptyń belgilengeni kezdeısoq emes.
Biraq prokýratýranyń zańsyz tekseriletin bıznesti qorǵaǵany týraly birde-bir fakt estilmeıdi. Bálkim, mundaı tekserýler tirkelmeıtin de shyǵar.
Múmkin, kásipkerler aıtqandaı, zańsyz tekserýler jıi úlken aıyppuldardy salý qaýpi bar monıtorıngtik top músheleriniń bopsalaýymen júrgiziledi. Osylaı bıznes sybaılas jemqorlyq talaptarynyń nysanyna aınalyp, osyndaı bopsalaý áreketterine kónýge májbúr.
Bul turǵyda tekserýshiler ózderiniń is–áreketterin kásipkerlik Kodekstiń 144-babynyń 6-tarmaǵyna silteı otyryp, búrkenedi. Atalmysh bapqa sáıkes epıdemııa týyndaǵan nemese qaýip tóngen jaǵdaıda obektilerge jospardan tys tekserý júrgiziledi. Mundaı tekserýdiń negizi sanıtarlyq-epıdemıologııalyq qadaǵalaý salasyndaǵy memlekettik organnyń zańbuzýshylyq týraly aqparat alýy bolyp tabylady.
Alaıda, ol kezde tekserýdi SES ózi júrgizýi kerek jáne kelesi kúni prokýratýra organdarynda tirkeýi kerek. Sonymen qatar, tekserý tıisti aqparatty alǵannan keıin kásipkerlerdi qorqytýmen emes, tipten olardy buzýshylyqtarǵa arandatý arqyly júrgizilmeýi kerek.
Búginde Prezıdent pen Úkimet ekonomıkany qalpyna keltirý jáne shaǵyn jáne orta bıznesti qoldaý boıynsha mańyzdy sharalardy qabyldaýda. Alaıda monıtorıngtik toptardyń zańsyz áreketteri memleket pen bıznestiń kúsh-jigerine nuqsan keltiredi.
Keıbir azamattardyń jaýapsyzdyǵyn eskersek monıtorıngtik toptar múmkin kerek te shyǵar. Biraq olardyń ókilettikterin retteý qajettiligi týyndap otyrǵany anyq.
Jaqynda ǵana Prezıdent Q. Toqaev pandemııaǵa qarsy is-sharalar salasyndaǵy barlyq sybaılas jemqorlyq qaýpi bar ýchaskelerdi qatań baqylaýǵa alýdy tapsyrdy. Tekserýshi organdardyń, ıaǵnı polıııanyń, ákimdikterdiń, monıtorıngtik toptardyń jumys sapasyna erekshe nazar aýdarýdy talap etkeni atap ótildi jáne tekserýshilerdi ókilettikterdi teris paıdalanbaýǵa, durys basqarýǵa jáne «kimdi qalasam, sony tekseremin» degen qaǵıdatty qoldanbaýǵa shaqyrdy.
Osyǵan baılanysty, «Aqjol» frakııasynyń depýtattary shuǵyltúrde:
1) kásipkerlerdi zańsyz áreketterden qorǵaý jáne olarǵa qarsy is-qımyl jasaý quqyqtaryn eskere otyryp, monıtorıngtik toptardyń jumysyn zańnamaǵa sáıkes retteýdi;
2) prokýratýra organdaryna – bıznesti tekserýdi mindetti tirkeýdi, olardyń zańdylyǵyn jáne kásipkerlerdiń quqyqtarynyń saqtalýyn baqylaýdy qamtamasyz etýdi suraımyz.
