Apat aıtyp kelmeıdi....

2600
Adyrna.kz Telegram
A wildfire burns as evacuees who were stranded north of Fort McMurray, Alberta, Canada head south of Fort McMurray on Highway 63, May 6, 2016. REUTERS/Chris Wattie/File Photo
A wildfire burns as evacuees who were stranded north of Fort McMurray, Alberta, Canada head south of Fort McMurray on Highway 63, May 6, 2016. REUTERS/Chris Wattie/File Photo

Adamzat jaratylǵannan beri ár túrli tabıǵı apattardy basynan ótkerip, tabıǵat ananyń qanshama surapyl, joıqyn, buzýshy kúshterine kýá bolyp keledi. Tabıǵı apattarǵa  – jer silkinisin, sel júrýdi, qar kóshkinin, sý tasqynyn, qalyń qar basýdy, qatty daýyldy, tabıǵı órtti jatqyzýǵa bolady. Qazaq halqy bul tizbedegilerdi «tabıǵı apattar» dep resmı túrde aıtpaı-aq, zilzala dep te ataǵan. Osy  zilzalalardyń  qaısysynyń bolsyn tabıǵatqa da adamǵa da ákeletin zardaby men shyǵyny az bolmaıdy. Zilzala kóbinese kútpegen jerden bolatyn bolǵandyqtan, adamdardyń qalypty ómiriniń aıaq astynan astań kesteńin shyǵarady, materıaldyq turǵydan da zor zardabyn tıgizedi, tipti adam ómirine qaýip tóndirip, ajalǵa da sebep bolady. Zilzalanyń tek belili bir eldi mekenge ǵana emes, tutastaı memleketke ákeletin zııany men shyǵyny shash etekten bolýy múmkin. Bizdiń eldiń alyp jatqan jer kólemi óte úlken ekeni barshaǵa aıan. Osy keı baıtaq jerde taý da, jazyq ta, ózen de, kól de, orman da, shól dala da bar. Sol sebepti de ár túrli zilzala týý qaýpi de joq emes. Mysalǵa alatyn bolsaq, Shyǵys Qazaqstan, Almaty, Jambyl, Qyzylorda, Mańǵystaý, Túrkistan oblystary men Almaty, Shymkent qalalary seısmıkalyq qaýipti aımaqta ornalasqan. Iaǵnı, osy aýmaqtarda kez-kelgen ýaqytta jer silkinisi bolý qaýpi bar. Elimizdiń taýly aımaqtarynda sel júrý, qar kóshkini bolýy yqtımaldyǵy da basym.

Osy joǵaryda aıtylǵan tosynnan keletin, tabıǵattyń zilzalalarynan basqa bizdiń ómirimizde tehnogendik sıpattaǵy tótenshe jaǵdaılar da bolyp turady. Tehnogendik sıpattaǵy tótenshe jaǵdaı dep – adam qolymen jasalǵan apattar men qıraýlardy túsinýge bolady. Osy tehnogendik sıpattaǵy tótenshe jaǵdaılarǵa – ónerkásipterde oryn alatyn apattar, kólik (avtokólik, temir jol kólikteri, áýe kólikteri, sý kólikteri) avarııalary, órt, jarylys, kúshti áser etetin ýly, radıoaktıvti, bıologııalyq jaǵynan qaýip tóndiretin zattardy taratatyn apattar, úılerdiń, ǵımarattardyń qıraýy, bógetterdiń (sý qoımalarynyń) jarylýy, elektr-energetıka jelilerinde, jylý, sý qubyrlarynda oryn alatyn avarııalar jatady.

Qandaı apat bolmasyn, kez-kelgen tótenshe jaǵdaıda eń bastysy adam shyǵyny bolmaýy ár qashanda basty nazarda bolady. Árıne, zilzala men tótenshe jaǵdaı kezindegi  materıaldyq shyǵynnyń da qandaı eldiń bolsyn  ekonomıkasyna óz salqynyn tıgizbeı qoımaıtyny jasyryn emes.  Memleketti quraıtyn qoǵam bolsa, sol qoǵamdy quraıtyn adam ómirin saqtap qalý qaı eldiń bolsyn eń basty mıssııasy. Al tótenshe jaǵdaı kezinde bul jaýapty is, árıne tótenshe jaǵdaılar qyzmetine júkteledi.

Tótenshe jaǵdaı kezinde qutqarýshylar bolsyn, órt sóndirýshiler bolsyn, jalpy osy salada qyzmet atqaratyndardyń qaı-qaısysy da ózgeniń ómiri úshin óz ómirin táýekelge tigedi.

Sońǵy  25 jylda tótenshe jaǵdaı qyzmetkerleri az-kóp bolsyn 374 myń adamdy qutqarǵan eken. Bul degenimiz 374 myń ómir, bulardyń artyndaǵy mıllıondaǵan jaqyndarynyń qýanyshy.

Tótenshe jaǵdaılar qyzmetiniń jumys atqarǵan jyldarynan beri tótenshe jaǵdaıdy joıý úshin  1 mıllıon 353 myń shaqyrtýlarǵa barǵan.

Bizdiń elde jylyna orta eseppen 18 myń shamasynda tabıǵı apattar men tehnogendik sıpattaǵy tótenshe jaǵdaılar tirkeletin bolsa, onyń ishinde 15 myńy órtke tıesili eken. Jylyna orta eseppen qutqarýshylar apat aımaǵynan 8 myń adamdy qutqarsa, 20 myńnan kóp adamdy evakýaııalaıdy, 4,5 myńnan astam zardap shekkenderge dárigerlik kómek kórsetiledi eken.

Shırek ǵasyr kóleminde  elimizdiń azamattyq qorǵaý júıesin jetildirý boıynsha eleýli jumystar júrgizilýde. Tótenshe jaǵdaılar boıynsha zańnamany qabyldaý, tótenshe jaǵdaılardan qorǵaý úshin jańa obektiler salý, qutqarý jáne órt sóndirý tehnıkasy men jabdyqtaryn satyp alý, azamattyq qorǵaý organdary qyzmetkerleriniń jalaqysyn arttyrý, qyzmet atqarý úshin  jaǵdaılaryn jaqsartý, kásibı kadrlar daıarlaý, órt sóndirý-qutqarý sportyn, halyqaralyq yntymaqtastyqty damytý sekildi biraz jumystar tyndyryldy.

1,5 myńnan astam túrli tehnıka men 20 myń órt sóndirý-qutqarý jabdyǵy men jaraqtary satyp alynsa, 30-dan astam órt sóndirý deposy men qutqarý stanııalary salyndy.

Tótenshe jaǵdaılardyń aldyn alý jáne olardy joıý salasyndaǵy halyqaralyq yntymaqtastyq sheńberinde 31 Halyqaralyq kelisim jasaldy.

Tótenshe jaǵdaı qyzmetkerleri tótenshe jaǵdaılardyń aldyn –alý sharalaryn uıymdastyryp turady. Tótenshe jaǵdaıdyń aldyn-alý  - kúni buryn júrgiziletin jáne tótenshe jaǵdaılardyń týyndaý táýekelin múmkindiginshe barynsha azaıtýǵa, sondaı-aq adamdardyń ómiri men densaýlyǵyn saqtaýǵa, olar týyndaǵan jaǵdaıda materıaldyq shyǵyndardyń mólsherin azaıtýǵa baǵyttalǵan is-sharalar kesheni.

Búgingi kúni mundaı is-sharalar elimizdiń birqatar aımaqtarynda atqarylýda. Tótenshe jaǵdaılar mınıstrliginiń málimetinshe 2020 jylǵy 5-6 qarasha aralyǵynda elimizde «Qys-2020» respýblıkalyq shtabtyq jattyǵýy «Qysqy kezeńindegi tótenshe jaǵdaılardyń aldyn alý jáne olardy joıý boıynsha is-qımyldarǵa azamattyq qorǵaýdyń memlekettik júıesiniń basqarý organdary men kúshterin daıyndyqqa keltirý» taqyrybynda ótkizilýde.

Oqý-jattyǵý basqarý organdarynyń, tótenshe jaǵdaıdyń aldyn alý jáne olardy joıý jónindegi komıssııanyń, azamattyq qorǵaý qyzmetteriniń, oblystyń qalalary men aýdandarynyń avarııalyq-qutqarý qyzmetteri uıymdarynyń, kúshteri men quraldarynyń qysqy kezeń jaǵdaıynda tótenshe jaǵdaılardyń aldyn alý jáne joıý jónindegi is-qımyldarǵa ázirlik deńgeıin aıqyndaý jáne praktıkalyq daǵdylaryn jetildirý maqsatynda júrgiziledi.

Sóz sońynda aıtpaǵymyz, apat aıtyp kelmeıtini ras, degenmen «saqtansań saqtaımyn» degen de támsil bar.

Adam boljap bile almaıtyn, kenetten keletin  zilzaladan bólek, túrli qurylǵylardyń kómegimen qutqarý qyzmeti boljap, bilip otyratyn aýa-raıynyń qolaısyzdyǵy  týraly ár bireýimizdiń uıaly telefonymyzǵa keletin habarlamaǵa da mán berip saq júrgenimiz jón. Ásirese qatty aıaz ben qarly burqasyn bolatyn qys mezgilinde bul eskertýlerge selsoq qaraýǵa bolmaıdy.

Pikirler