Qazaqstannyŋ bılım salasy bıtpeitın, keide adam taŋǧalatyn dünielerge toly ǧoi, şırkın. Taiauda äleumettık jelıdegı «Qazaqstan ūstazdary» tobynan bastauyş synyp oquşysyna "Sybailas jemqorlyq pen korrupsiia"jaiynda "Parasatty otbasy"atty video-rolik jasauǧa tapsyrmalar berılgenı turaly aqparatty közımız şaldy. Sız osy joldardy oqyp otyryp ne tüsındıŋız, qūrmettı oqyrman? Bastauyş synyp oquşysyna korrupsiia turaly ne aituǧa bolady?
Öz tarapymyzdan sūrastyryp körsek, mäsele bylai eken. Bastauyş synyptyŋ oquşysy öz otbasymen arnaiy video tüsıruı kerek. Ol beinejazbada sybailas jemqorlyqpen qalai küresuge bolatyny jäne ony boldyrmaudyŋ joldary turaly ata-anasy balasyna tüsındıruı kerek eken. Köz aldyŋyzǧa elestetıŋızşı. Älı ärıptı tolyq tanyp ülgermegen balaŋyzǧa korrupsiia turaly ne aitar edıŋız? «Pälenşe jūmysqa tūru üşın tügenşege para retınde aqşa berse, būl korrupsiia dep atalady» deisız be? Al sol kezde balaŋyz: «Ne üşın aqşa beru kerek?» dep sūrasa şe? «Balam, bızdıŋ elde aqşasyz, tanyssyz eşbır problemaŋ şeşılmeidı. Būl soŋǧy otyz jylda qalyptasqan «dästür» deisız be, qalai tüsındıresız? Adamnyŋ qauaşaǧyna syimaityn dünienı bastauyş synyp balasynan talap etu...
Bälkım, osy jaŋalyqty oilap tapqan adam «korrupsiiamen kürestı bastauyş synyptan bastaiyq» degen bolar. Bylai qarasaŋyz, dūrys ta siiaqty. Alaida balanyŋ basyn osyndai närsemen qatyrǧanşa, ülkender sol korrupsiiany jasaudy toqtatqany äldeqaida dūrys emes pe? Qalai oilaisyz?
«Qūrmettı Almaty oblystyq bılım bölımı basşylary!"Özıŋ üiretpegendı şäkırtten talap etpe "degen qanatty söz bar!Taǧy da "Jas erekşelıgıne qarai oqytu"modulı bar jaŋa bılım mazmūnynda. Jaŋa ärıp tanyp, ūstazǧa endı bauyr basyp, qaşyqtyqtan bılım alyp otyrǧan baladan mūndaidy qalaişa talap ete almaqpyn? Bız, mektepte balaǧa orta bılım beremız.Olardyŋ jany päk,ary taza. Nege bızder ülkenderdıŋ qatelıgın balalardyŋ moinyna asyp qoiǧymyz kelıp tūrady?Sybailas jemqorlyq mektep oquşylary men myŋdaǧan tekseruden ötetın ūstazdar arasynda dep oilaisyzdar ma?Adamgerşılıkke, bes qūndylyqqa özın- özı tanu pänı ūstazdary şamalary kelgenşe oqytuda, al qalǧan uaqytta ata- ananyŋ özı bıledı emes pe, qalai tärbielese de?Bälkım, ol balasyn "jemqor" etıp tärbielegısı keletın şyǧar?
Ūzyn sözdıŋ eŋ qysqasy,bılım beru mındetınen basqaǧa ūstazdardy tyqpalai bermeŋızder! Ärbırden soŋ, oquşyǧa:"Sen otbasyŋmen üiıŋnıŋ ışınde sybailas jemqorlyq jaiynda" rolik tüsır,men ony äleumettık jelıge salamyn dep aituǧa pravom joq!Tüsınesız be ,moraldı türde pravom joq!Adaspaŋyzdar!Özgenı de adastyrmaŋyzdar!Mūǧalım joǧarydan kelgen būiryqtyŋ bärın būljytpai oryndai beretın "qolşoqparlaryŋyz"emes!Bızdıŋ de tūlǧalyq közqarasymyz, aitar oiymyzben sanasqandaryŋyz jön bolar!Menı osy tapsyrmany oryndamadyŋ dep ūstazdyqtan quyp jıberseŋızder de erıkterıŋızde!Tūp -tūnyq, möldır bala janyn lailaǧym joq!» dep jazdy osy jazba avtory.
Bız saual tastaǧan bırneşe ata-ana ä degennen būl sūraqqa bır külıp aldy. «Bızge de berıldı ondai tapsyrma. Balam bırınşı synyp oquşysy. Korrupsiia turaly video tüsıru kerek dedı. Küieuım ekeuımız armansyz külıp aldyq būǧan. Qalai külmessıŋ? Aqyly älı tolysyp bıtpegen bala emes, jemqorlyqty osyndai dünielerdı oilap tabatyndar jeŋgenı dūrys qoi! Būl tapsyrmanyŋ özı jemqorlyqty körsetpei me? Mysaly, mūǧalımnen joǧary jaq osyndai videony talap etedı. Al mūǧalım bızden talap etedı. Ne üşın? Bar bolǧany otchet, iaǧni esep üşın ǧana. Sız oilaisyz ba, bızdıŋ videolarymyzdan naqty bır şara jüzege asyrylyp, nätije beredı dep? Joq. Bızdıŋ elde barlyǧy esep üşın ǧana. «Oibai, otchetqa kerek edı» degen ūrandarmen bıtıp jatyr barlyq jūmys. Qaǧazbastylyqtyŋ özı korrupsiianyŋ atasy ǧoi. «Dlia galochki» jasalatyn dünieler kımge kerek? Ärine, bilıktıŋ sonau ūşar basyndaǧy kökelerge kerek. «Jūmys ıstelıp jatyr» degendı körsetu üşın kerek. Mıne, naǧyz korrupsiia osy der edım»,- deidı aty jönın jariialaudy jön körmegen ata-ana. «Qazır aty-jönımdı aitsam, erteŋ balama kesırı tiiuı mümkın. Negızı, būl da korrupsiianyŋ bır türı ǧoi»,-deidı ol.
«Mūǧalımder bos otyrmasyn degen närse me, nege osyndai qisynsyz şarualardy iyqqa arta beredı basşy-qosşylar? Kımge kerek būl? Mūǧalım sabaǧyn oqytumen, bılım berumen ǧana ainalysatyn uaqyt qaşan bolady? Tükke tūrmaityn närselerdı qosymşa etıp, mūǧalımnıŋ arqasyna arta beruden joǧary jaqtaǧy qai şeneunık läzzat alady eken osy? Qaşyqtan oqytyp, qoly bosap qaldy dep oilasa kerek. Kerısınşe, qazır jūmysymyz ekı esege artty. Täulık boiy telefon men noutbukte otyramyz. Är synyptyŋ BJB, TJB esepterın jasap bıtkenşe, şaş aǧarady. Al ony az körgender osyndai videolardy sūraidy», -dep küiınedı Almaty oblysynyŋ mūǧalımı. Aty-jönın aitudy būl ūstazymyz da jön körmedı.
Qoryta aitqanda, bızdıŋ elde keide «şaş al dese, bas alatyndai» tapsyrmalar men jūmystar atqarylady deuge bolady. Basqa şeşu kerek problema azdai, sanaǧa syimaityn osyndai tırlıkter mūǧalımdı de, balany da mezı etetını aqiqat.
Rauana DİMAŞQYZY,
«Adyrna» ūlttyq portaly.
Foto aşyq derekközden alyndy.Ūqsas jaŋalyqtar
