Abat-Baitaq kesenesı – bıregei säulet önerınıŋ eskertkışı

  Aqtöbe oblysy boiynşa «Qazaqstannyŋ kielı jerlerı geografiiasyna» respublikalyq deŋgeide engızılgen 10 nysannyŋ bırı – Abat-Baitaq qorymy Akademik Älkei Marǧūlan köşpelı örkeniettıŋ erekşelıkterın, özıne tän dünietanymy men beineleu önerın taldai kelıp «Eŋ körkem qūlpytastar, sūlu kümbezder, keşender, saǧana tamdar Saǧyz özenı boiynda, Qobdada, Maŋǧystauda saqtalǧan» dep baǧalaǧan eken. XIV ǧasyrdyŋ soŋy - XV ǧasyrdyŋ bas kezınde salynǧan Abat-Baitaq kesenesı Aqtöbe oblysynyŋ Qobda audanyndaǧy Taldysai kentınen oŋtüstıkke qarai 12 şaqyrym jerde Qobda özenınıŋ aŋǧarynda ornalasqan. Abat – Baitaq kesenesı turaly alǧaş ret XVIII ǧasyrda podporuchiia jäne injener Rigelman aitqan bolatyn. Tolyq türde eskertkış Iа.Iа.Polferovtyŋ Orynbor ǧylymi arhivtı komissiiasynyŋ müşelerımen jäne ǧalym Jozef Kastanemen surettelgen. Onyŋ qūramyna şikı kırpışten salynǧan mazar men 200-den astam qūlpytas kıredı. Olar qabır üiındısı men şikı kırpıştı qorşaulardyŋ batys jaǧynda ornatylǧan. Abat Baitaq qūlpytastary ärtürlı ülgılermen, kompozisiialyq jäne äşekeilık-sändık bıregeilıgımen, oimyştardyŋ tartymdyǧymen erekşelenedı. Köptegen eskertkışterde arab ärpımen qazaq tılınde jazylǧan mätınder men taŋbalar oiylyp tüsırılgen. Olardyŋ tarihi-etnografiialyq maŋyzy öte zor. Qorymda Kışı jüzdıŋ tabyn, kete, şektı, ojyrai, baibaqty jäne basqa da rulardyŋ ökılderı jerlengen. Professor S.Äjıǧalidyŋ zertteulerı boiynşa mavzoleidıŋ qalyŋdyǧy 3 metr, biıktıgı 5 metrge juyq qasbetı (portal) bolǧandyǧyn däleldedı. Mavzoleidıŋ jalpy biıktıgı 16 metr bolǧan, qazırgı saqtalyp tūrǧan biıktıgı 14,5 metr. Kesene üstınde 11 qyrly tūǧyrǧa ornatylǧan şoşaq kümbez bar, al negızgı tūrqy tört būryşty. Syrtqy tūrqynyŋ audany - 9,52 h 9,8 m. Qūrylystyŋ säulettık qūrylymy onyŋ törelerge tän ekenın baiqatady. Halyq auzyndaǧy aŋyzdarǧa qaraǧanda, kesene ataqty oişyl Asan qaiǧy jyraudyŋ ūly Besqopa aŋǧarynda kenetten qaitys bolǧan Abat batyrǧa arnalyp, bükıl aimaq halqynyŋ qatysuymen tez arada tūrǧyzylǧan. Sondyqtan, onyŋ atyna «Baitaq» degen söz qosylǧan («keŋ»). Būl kesene Sary Qobda özenınıŋ būrynǧy  aumaǧynda tūrǧyzylǧan. Sol kezdegı zaman aǧymyna sai būl eskertkıştıŋ alystan kele jatqan jolauşyǧa jarqyrap körınıp tūruy üşın töbesıne altyn jalatqan boiaularmen örnekter salynuy mümkın degen boljam bar. Abat-Baitaq keşenı aŋyzǧa ainalǧan könenıŋ közı ǧana emes, halyqtyŋ adal perzentıne degen süiıspenşılıgınıŋ, erlık pen myrzalyqtyŋ da belgısı.