Koronavırýstyń jańa tolqyny bastalady degen qaýipke qaramastan, Eýropa elderiniń birazynyń mektepteri jańa oqý jylyna esigin aıqara ashty. Kóktemgi karantın kezinde qashyqtan bilim alýdyń eshqandaı da bilim bermeıtinin túsingen eýropalyq ata-analar jańa oqý jylyn dástúrli bilim alý júıesimen bastaýdy qup kóripti.
Kóptegen eldiń joǵary synyp oqýshylary dáp bir bastaýysh synyp oqýshysyndaı qatań baqylaýǵa túspek dep jazady BıBıSı-diń orys bólimi. Sabaq ústinde jáne sabaqtan keıin oqýshynyń beıbereket júrýine, synyp bólmelerin aralaýyna tyıym salynady. Muǵalimder de oqýshysynyń meılinshe áleýmettik qashyqtyqty saqtaýyn qatań baqylaıtyn bolady. Munan bólek, synyp bólmelerinde kovıd dáýirine tán atrıbýttar da ornalastyrylady. Betperde, sanıtaızer men gradýsnık ár synyp bólmesiniń negizgi rámizine aınalmaq.
Ulybrıtanııalyq oqýshy 11 jasynan bastap betperde taǵýy kerek
1 qyrkúıekte Anglııa, Ýels qalalarynyń oqýshylary dástúrli bilim alýǵa mektepke barady. Al Shotlandııa men Soltústik Irlandııada sabaq tamyz aıynda bastalyp qoıypty. Bilim departamentiniń nusqaýlyǵynda orta mekteptiń 11 jastan asqan árbir balasyna betperde taǵý men áleýmettik qashyqtyqty saqtaý kórsetilgen. Betperdeni oqýshy dálizde, jabyq ǵımaratta taǵýy kerek. Desek te, bul nusqaýlyq áli de jurttyń tarapynan qoldaý tappaı otyr. Al lokdaýn dep tanylǵan aımaqtyń oqýshysy men ustazyna betperdeni tastamaı taǵý buıyrylǵan.
Premer-mınıstr Borıs DJONSON betperde taǵýdy mindetteý qısynsyz ekenin aıtyp: «Betti jaýyp sabaq oqýǵa bolmaıdy. Al oqýshylar betperdeni tastamaı taǵady deý múmkin emes», -deıdi. Qaýipsizdik sharalary tek bul ǵana emes. Bilim departamenti ár oqýshyny meılinshe «vakýýmda» saqtaǵandaı etip qorǵap, sanıtaızerlerdi kóptep qoıyp, oqýshyǵa qolyn ǵana emes, qalamyn, esiktiń tutqasyn da tazartyp turýdy da aıtady. Mine, osyndaı daıyndyqpen aǵylshyn oqýshylary jańa oqý jylyn bastap jiberipti.
Reseıde árkimniń óz qalaýy biledi
Reseılik oqýshylardyń basym bóligi bıyl sabaqty mektepte oqıdy. Tek alǵashqy qońyraý merekelik is sharasy ótkizilmeıdi. Sonymen qatar kóptegen aımaqtyń, sonyń ishinde máskeýlik oqýshylardyń úıde sabaq oqýyna ruqsat berilgen. Balam vırýs juqtyryp alady dep qaýiptengen ata-ana balasyna ınternet arqyly qashyqtan bilim alýyna jaǵdaı jasaıdy. Mektepke baryp oqıtyn reseılik oqýshylar da bir bólmeden shyqpaı, árli berli júrmeı, áleýmettik qashyqtyqty saqtaýǵa májbúr. Tek muǵalimder ótetin sabaǵy boıynsha synyp bólmelerine ózderi barady. Al dene shynyqtyrý, fızıka, hımııa syndy pánderde oqýshylar sabaq ótetin bólmege barýy kerek. Reseılik synyp bólmeleri meılinshe sanıtarlyq talapqa saı jabdyqtalyp, oqýshynyń dene qyzýyn ólsheý basty nazarǵa alynbaq. Eger bir baladan koronavırýs belgisi tabylsa, tutas synyp karantınge jabylady.
Ýkraınada mektepke barý – qyzyl syzyq beldeýine deıin ólshenbek
Ýkraınada vırýstyń taralý aımaqtaryna qaraı birneshe beldeý syzylady. Olar: jasyl, sary, sarǵysh qyzyl jáne qyzyl syzyq beldeýleri. Eger qyzyl syzyq beldeýi dep tanylsa, ol aımaqta mektepke barýǵa tyıym salynady. Al eger qyzyl syzyqqa sabaq kezinde tússe, onda mektepter eki aptalyq karantınge jabylyp, balalar qashyqtan sabaq oqıdy. Eger bir oqýshydan nemese muǵalimnen kovıd belgisi anyqtalsa, onda tutas mektep karantınge jiberiledi. Ýkraın oqýshylaryna betperde taǵý usynylǵan. Bastaýysh synyp oqýshylaryna betperde taǵýdyń qajeti joq. Sonymen qatar sabaq kezinde oqýshynyń betperde taqpaýyna bolady. Ýkraın bilim mınıstri de ár sabaqtyń bir synyp bólmesinde, lajy bolsa, ashyq aýada ótkizilýin usynyp otyr. Antıseptık, betperde, qol tazalyǵyn saqtaý bul elde de mindettelgen.
Estonııa - «ózderiń sheshińder» degen ustanymda
Estonııada mektepter men oqýshynyń bilim baǵdarlamasyn tańdaýy sekildi dúnıeler ár adamnyń óz tańdaýynda. Kovıdpen kúresýdi de bılik tarapy halqynyń óz erkine salypty. Desek te, bilim mınıstrligi men densaýlyq mınıstrligi basqa elderdegi áriptesteri sııaqty saqtyq sharalarynyń túrlerin usynýda. Al qandaı saqtyq sharasyn ustanýdy ár mekteptiń óz enshisine qaldyrǵan. Negizinen Estonııa oqýshylary úshin mektepter óz esigin 1 qyrkúıekte ashady. Alaıda bılik ókilderi indettiń taralýy qaýpin de habarlap, eger sondaı jaǵdaı oryn alsa, qashyqtan oqytý júıesine kóshetinderin eskertken.
Latvııada A, V, S josparlary daıyn
Latvııada da bilim kúni ádettegideı atalyp ótiledi. Alǵashqy qońyraýdy soǵý, soqpaý ár mekteptiń óz sharýasy. Áıtse de, eger indettiń jańa tolqyny bastala qalsa, bilim mınıstrliginiń A,V,S dep atalatyn úsh jospary daıyn tur. Al ázirge latvııalyq bilim mınıstri ókilderi oqýshylar men muǵalimderge basqa sheteldik áriptesteri sekildi saqtyq sharalaryn qatań ustanýdy keńes etýde. Bul elde de qol tazalyǵy, ara qashyqtyqty saqtaý syndy erejeler ustanylmaq.
Germanııa mektepteri ashylmaı jatyp, jabylýda
Germanııada biryńǵaı bilim kúni degen atymen joq. Óıtkeni, bul eldiń ár aımaqtary túrli ýaqytta sabaqqa kirisedi. Bir aımaqtyń oqýshysy tamyzda sabaqqa barsa, endi basqa bir aımaqtyń oqýshysy qyrkúıekte mektep esigin ashady. Tamyzda sabaqqa kirisken nemis oqýshylarynyń basym bóligi búginde karantınge jiberile bastapty. Eýropanyń basqa elderi sekildi Germanııada da indettiń taralýy asqynyp barady. Sol sebepti oqýshylar da qashyqtan bilim alýǵa májbúr bolýda eken. Germanııalyq oqýshylarǵa saqtyq sharalary týraly nusqaýlyq ta túrlishe berilip, ár mekteptiń saqtanýy da árqalaı. Desek te, saıyp kelgende saqtyq sharalarynyń ortaq tusy betperde taǵý, qoldy jýý, ashyq aýada júrý.
Franııada basty saqtyq – kúnine on shaqty ret qol jýǵyzý
Franııada da indettiń taralýy órship barady. Sol sebepti bul eldiń bılik ókilderi lıberaldy emes, qatań talap etý júıesine kóshti. 11 jastan asqan kez kelgen bilim alýshy men muǵalimder betperde taǵýǵa tıis. Barlyq oqýshy men ustaz synyp bólmesine kirgende, shyqqanda, ashanaǵa kirgende, shyqqanda, ár úziliste, dárethanadan soń, úıden shyqqanda, úıge kelgende qolyn sabyndap jýyp, dezınfekııa jasaýy kerek. Sonymen qatar túshkirýge arnalǵan arnaıy oramaldar daıyndalǵan. Bir oqýshy túshkirgisi kelse, mindetti túrde álgi oramalǵa túshkirip, ol oramaldy qoqys jáshigine tastaýy kerek. Qoldasyp amandasýǵa, óte jaqyn turyp sóılesýge bolmaıdy. Oqýshylar mektepte sabaq oqıdy. Al eger qashyqtan oqytqysy kelse, ata-ana jergilikti bılikke bul týraly resmı ótinish jazýy kerek.
Ispanııa – jappaı betperde taǵý men úzdiksiz qol jýý
Eýropa elderiniń ishinde Ispanııada jaǵdaı óte nashar. Tamyz aıynyń sońǵy aptasynda koronavırýs juqtyrǵandardyń 100 myń adamǵa shaqqandaǵy úlesi 145. Desek te, aýyr naýqastar men ólim kórsetkishi ázirge tómen. Soǵan qaramastan, ıspanııalyq mektepter ádettegideı birinshi qyrkúıekte emes, 4 qyrkúıekte jumysyn bastaıdy. Birinshi synyptan bastap joǵary synyp oqýshylarynyń bárine jappaı betperde taǵý mindettelgen. Kúnine kem degende bes ret qoldy sabyndap jýý men ara qashyqtyqty saqtaý da osy mindettiń ishinde.
Mektepke kirerde mindetti túrde dene qyzýy ólshenedi. Eger bir adamnan kovıd belgisi anyqtalsa, búkil synyp karantınge jiberiledi.
Merýert HÝSAINOVA, «Adyrna» ulttyq portaly.
