Az ýaqyt buryn «Adyrna» ulttyq portaly zeınetaqy qoryndaǵy aqshany qaıtarýdyń zańdy joly bary týraly qysqasha maqala jarııalaǵan edi. Osy maqalaǵa baılanysty redakııamyzǵa habarlasqandar men áleýmettik jelide pikir jazǵandardyń sany óte kóp boldy. Báriniń suraǵy bireý ǵana. «Zeınetaqy qorynda jınalǵan aqshamyzdy ala alamyz ba?» Búgin osy suraqqa osy máselemen bes jyldan astam ýaqyt aınalysyp júrgen tanymal zańgerdiń bergen jaýabyn nazarlaryńyzǵa usynyp otyrmyz.
«Zeınetaqy qoryndaǵy aqshańyzdy alýǵa bolady»
Jangeldi SÚLEIMENOV,zańger: «Qazirgi bizdiń zeınetaqy qorymyz tıimsiz qurylym. Bul týraly bes jyldan beri aıtyp, jazyp, sottasyp kelemin. Biryńǵaı zeınetaqy jınaqtaý qoryn (BJZQ) qaıta qurý týraly san ret bastama kóterdim. Pandemııa jaǵdaıy osy zeınetaqy jınaqtaý qorynyń birtalaı bylyǵyn jáne túkke kereksizdigin osy joly taǵy da ashyp kórsetti. Kóp adam karantın kezinde jumyssyz, jalaqysyz qaldy. Úkimet 42500 teńgeden járdemaqy tólegen boldy. Alaıda bul aqshany jalaqysyz, karantınge jabylǵan barlyq adam almady. Eń soraqysy, jumyssyz, aqshasyz qalǵan azamattardyń barlyǵynyń da osy ýaqytqa deıin jınalǵan zeınetaqy qorynda aqshasy bola turyp, ony alýyna múmkindik berilmedi. Óte qıyn jaǵdaıǵa qalsa da, halyqtyń óz aqshasynan eń bolmasa belgili bir kólemdegi aqsha berilmedi. Mysaly, bireýdiń bir, bireýdiń eki mıllıonǵa jýyq jınalǵan aqshasy bar sol qorda. Ókinishke qaraı, eshkim zeınetaqy qorynan bir tıyn da ala almady, ıaǵnı úkimet ruqsat bermedi. Adamdar tamaqqa, páterine, dári alýǵa aqsha tappaı sandalǵanyna qaramastan, bılik tarapynan eshqandaı mardymdy qoldaý kórsetilmedi.
BJZQ tıimsiz qor dep ne úshin aıttym, osyǵan jaýap bereıin. Jumys isteıtin barlyǵymyz aı saıyn osy qorǵa aılyǵymyzdyń on paıyzyn mindetti túrde aýdaryp otyramyz. Bul óte kólemdi aqsha. Birimiz on myń, birimiz bes myń degenniń ózinde aı saıyn BJZQ-ǵa mıllardtaǵan aqsha túsedi. BJZQ bizdiń osy aqshamyzdy Ulttyq bankke ınvestıııalaý úshin aýdarady. Óz kezeginde Ulttyq bank ne isteıdi? Bizdiń aqshamyzdy ózimizge nesıe retinde on-jıyrma paıyzben beredi. Túsinesiz be, bizdiń óz aqshamyzdy ózimizge osyndaı paıyzben beredi.
Al endi osy BJZQ-da jınalǵan aqshamyzdy qalaı qaıtarýǵa bolady? Esterińizde bolsa, úkimet minberinen qordaǵy aqsha týraly aqyldasyp, bálkim azamattardyń úı alýy úshin alǵashqy jarna etip berý jaǵyn qarastyramyz degendeı áńgimeler júrdi. Bul sóz osy karantın kezinde de kóterilip, aıaǵy suıylyp, baryp basyldy. Úsh mıllıonnan artyq aqsha jınalsa ǵana qordan aqsha alýǵa bolatyny týraly bastama kóterildi. Bul absýrd qoı! Óıtkeni bizdiń eldegi azamattardyń basym bóliginiń jalaqysy eki júz myń teńgeniń aınalasynda dep eseptesek, onda BJZQ-daǵy aqshanyń kólemi ári ketse, eki mıllıonnyń shamasynda. Saıyp kelgende, sheneýnikter qur sózben jurtty taǵy da aldap qoıdy. Endi qaıtpek kerek?
Qazirgi zań boıynsha BJZQ-daǵy aqshany alýdyń tek eki ǵana joly bar. Biri- zeınet jasyna jetpeı baqılyqqa attansańyz, endi biri -azamattyqtan bas tartý, basqa elge ketý. Ekeýi de tıimsiz. Ólgennen soń qordaǵy aqshańnyń saǵan paıdasy joq. Al endi arzymaıtyn sol aqsha úshin azamattyqtan bas tartý taǵy da qısynsyz.
Basqalaı joly bar ma BJZQ-daǵy aqshany alýdyń?
Óz tarapymnan birneshe joldy aıtar edim. Birinshiden, zeınetaqyǵa baılanysty zańǵa ózgeris engizip, azamattardyń BJZQ-daǵy aqshasynyń bir bóligin alýyna múmkindik berý. Mysaly, jumysynan aıyrylǵan adamǵa jınaǵan aqshasynyń bir bóligin berý týraly zań shyǵarý kerek. 42500 teńgeden góri, bul áldeqaıda durys bolar edi.
Ekinshi joly BJZQ-ny taratyp, qor emes, bank sekildi etip qaıta qurylymdaý kerek. Ár adamnyń jeke shoty ashylyp, aı saıynǵy zeınetaqy jarnasy shotyna túsip otyrady. Qazirgideı qıyn jaǵdaıda adamdar ózine qajetti aqshany shotynan qaryz retinde nemese nesıe retinde sheship alýyna múmkindik berilýi kerek. Iaǵnı, siz óz aqshańyzdyń belgili bir bóligin nesıe retinde sheship alasyz da, sol aqshańyzdy paıyzymen qaıta quıasyz. Óz esep shotyńyzǵa. Sonda sizdiń aqshańyz óz ornyn joǵaltpaıdy, kerisinshe eselenip óse beredi.
Úshinshi joly eń radıkaldy jol. Bul joldy iske asyrý úshin qazirgi zeınetaqy júıesin túbegeıli qurtyp, burynǵy keńestik dáýirdegi zeınetaqy júıesine aýystyrý bolyp tabylady. Aıtylǵan úsh joldyń kez kelgenin júzege asyrý úshin bir ǵana jol bar. Ol zańǵa ózgeris endirýdi talap etý. Al muny júzege asyrý úshin árıne, joǵary jaqtan bastama kóterilgeni durys edi. Alaıda bizde ondaı bastamanyń kóterilýi ekitalaı bolǵandyqtan, eń durysy halyq bolyp talap etý ǵana.
Eger jıyrma, otyz myń adamnyń qolyn jınap, osy bastamany kóterer bolsaq, nátıje shyǵarýǵa bolady dep oılaımyn. Ol úshin bastamashylar toby qurylyp, osy toptyń aıasynda birigý qajet. Bar bolǵany osy ǵana. Bul eń tóte jol jáne bul eń zańdy jol».
P.S Esterińizge salyp óteıik, bul bastama ásirese, osy karantın kezinde qatty kóterildi. Bastamany qoldaýshylar sany da az emes. Alaıda ázirge kóbinese orystildi oqyrmandarǵa ǵana taralyp jatqan aqparat bolǵandyqtan, ózimizdiń qarakózderdiń bul bastamany biri bilse, biri habarsyz. Zeınetaqy qoryndaǵy aqshańyzǵa qatysty másele týraly, aqshańyzdy qaıtarýdyń jolyn bilgińiz kelse, siltememen ótip, túrli aqaparttar men pikirlerdi oqyp shyǵýyńyzǵa bolady.
Merýert HÝSAINOVA,
«Adyrna» ulttyq portaly.
Foto: ashyq derekkózderden alyndy.
