Aqylbai. Abai köp talap qoiǧan ūldarynyŋ bırı – tūŋǧyş ūly Aqylbai. M.Äuezovtıŋ derekterınde: «Aqylbai – Abai töŋıregındegı är jaqty talantty şäkırtterınıŋ bırı. Onyŋ aqyndyǧymen bırge än şyǧaratyn kompozitorlyq önerı, änşı, dombyraşy, skripkaşy bolǧan». Talantty Aqylbaidyŋ «Daǧystan» («Kärı Jüsıp»), «Zūlys», «Jarrah batyr» sekıldı dastandaryūrpaqqa mūra bop qalǧan.
Äbdırahman. Abaidyŋ älem aqyndarynyŋ jauharlaryn audaruyna yqpal jasaǧan balalarynyŋ bırı – Äbdırahman. Ol nemıs tılın jetık bılıp, G.R. Derjavin, N.M. Karamzin, V.A.Jukovskii, İ.A. Krylov, M.Iý. Lermontov, A.S.Puşkin, N.V. Gogol, A.S. Griboedov, İ.V. Gete şyǧarmalaryn den qoia oqyǧan. Abaidyŋ arnau öleŋderınıŋ köpşılıgı osy Äbdırahman atyna jazylǧan.
Külbadan. Abai qazaqtyŋ qyz balaǧabailanysty köp tyiymyn qūptai bermegen. Jidebaidaǧy muzei-üide köp jyl şyraqşy bolǧan Niiazbek Aldajarovtyŋ Abaidyŋ qyzy Külbadan jaily estelıgınde aqynnyŋ qazaqtyŋ keibır salt-dästürın, nanym-senımın asa jartpaityndyǧy turaly da aitylady.
Abai Külbadandy qyz balasy demei, Maǧauiiamen qosaqtap, orysşa bılım aluǧa Semeige attandyrady. Niiazbek Aldajarov Külbdan jaily: «Ūzyn boily, qyr mūryn, sary edı, aduyndap söileitın, bylapyt sözderdı aralastyryp aitatyn beipıl auyz kısı edı», - dep esıne alady.
Äkımbai. Abaidyŋ Dıldädan tuǧan taǧy bır ūly – Äkımbai. Ol jetı jasynda qaitys bolǧan.
Maǧauiia. Abaiǧa el jūmysyna kömektesken balalarynyŋ bırı – Maǧauiia. Aqyndyqqa bet būryp, köptegen ūsaq öleŋder men kölemdı poemalar da jazǧan. «Eŋlık-Kebek», «Abylai», «Medǧat-Qasym» syndy oqyrman qauymǧa etene tanys poemalar Maǧauiia Abaiūlyna tiesılı.
Raihan. Abai jaily köp estelık qaldyrǧan qyzy – Raihan. Onyŋ äkesı turaly estelıkterı Abaidyŋ respublikalyq ädebi-memorialdyq muzeiınde saqtauly tūr.
Tūraǧūl. Abaidyŋ körkem obrazyn jasap, älemge tanyluǧa türtkı bolǧan jazuşy M.Äuezov bolsa, sol jazuşynyŋ aqyn ömırı jaily, şyǧarmaşylyǧy jaily derektıŋ bırden-bır közı Abaidyŋ Äigerımnen tuǧan ūly – Tūraǧūldyŋ «Äkem Abai turaly» atty estelıgı.
Tūraǧūl Abaiūly – keşegı qazaqtyŋ aqtaŋger ūldary Ä.Bökeihan, M.Dulatov, J.Aimauytūlylarmen bır sapta, qazaqtyŋ közınıŋ aşylyp, alǧa qadam basuyna ılkı qyzmet etken azamat. Sondai-aq, orys tılıne jetık Tūraǧūl audarmaşy da bolǧan. M.Gorkii, D.London, A.Neverov, G.Speranskii syndy qalamgerlerdıŋ şyǧarmalaryn audaryp, qazaqtyŋ qaraŋǧy közınıŋ aşluyna ülesın qosqan. Abaitanu ılımınıŋ qalyptasuyna da türtkı bolǧan.
Mekaiyl. Abaidyŋ köp quǧyn körgen balalarynyŋ bırı – Mekaiyl. 1931 jyly bai balasy retınde ūstalǧan. Ol da arabşa men orysşaǧa jetık, dombyra tartyp, än aityp ortasyna önerın syilaǧan zerdelı jastyŋ bırı bolǧan.
Izkäiıl. Tūraǧūl men Mekaiyldan keiıngı Abaidyŋ Äigerımnen tuǧan ūly – Izkäiıl skripkada oinaǧan. Sonymen qatar qazaq dalasynda eŋ alǧaş ret Oiqūdyq jailauynda, Äigerımnıŋ otauynda qoiylǧan «Eŋlık-Kebek» qoiylymynda röl somdap, akterlık qyrynan körınedı.
Kenje. Abaidyŋ eŋ kışı qyzy – Kenje. Abai änderınıŋ halyq arasyna taraluyna köp ülesın qosqan jan. Türlı jiyndarda Abai änderın naqyşyna keltıre oryndaǧan.
Abai bauyrdan da, baladan da kende bolmaǧan degenmen, ūrpaǧynyŋ köp quǧyn körgenın tarihtan bılemız. Olardyŋ aidauǧa tüskendegı bar aiyby – bai-baǧlannyŋ, qazaqtyŋ ılgerı damuyna üles qosqan aǧartuşynyŋ ızın jalǧar ūrpaǧy bolǧany.
Abai ūrpaǧynyŋ köpşılıgı jer audarylyp, qiyndyq körse, kei ūrpaǧy internat tabaldyryǧynda täbielenıp, tarydai şaşylyp ketken-dı. Odan qaldy, 1941-1945 jyldar aralaǧyndaǧy KSRO men nasistık Germaniia arasyndaǧy soǧysta da 10-nan astam ūrpaǧy erlıkpen qaza tapqan.
Abaidyŋ besınşı, altynşy ūrpaqtary bügınde Almaty qalasynda ömır sürude. Olar Aqylbaidan taraǧan ūrpaǧy – Aidos Aqylbaev pen Daniiar Aqylbaev. Ekeuı de orta jastan asqan. Aidos Aqylbaevtyŋ – Aleksandra, Daniiar Aqylbaevtyŋ – Dana, Kämila, Meruert esımdı qyzdary bar.
Aijan QŪRMANBAI,
«Adyrna» ūlttyq portaly
