Radıo - úlken sala. Ol ınternet joq kezde aqparat taratýdaǵy eń jyldam qural bolatyn. Dese de, radıo sol qyzmetin áli de múltiksiz atqarýda. Ásirese, ǵalamtor jete qoımaǵan qoınaýdaǵy qazaq aýyldary men jolǵa shyqqan jolaýshylar radıo arqyly jańalyq estip, aqparat alyp otyr.
«Adyrna» ulttyq portaly Ulttyq dombyra kúnine oraı «Qazaq radıolary ulttyq qundylyqtardy dáriptep júr me?» degen suraqqa jaýap izdep kórdi.
Qazaqtyń únin qazaqqa jetkizip jatqan «Qazaq radıosynyń» orny qashan da erekshe. Onyń «Altyn qory» halyq aýyz ádebıeti men dástúrli ánderge baı. Siz «Atadan qalǵan asyl sóz» baǵdarlamasyn tyńdaı otyra, halqymyzdyń danalyǵymen, halyq aýyz ádebıeti muralaryn zerttegen Y.Altynsarın, M.Áýezov,S.Seıfýllın syndy tulǵalardyń eńbegimen eteńe jaqyn tanysa alasyz. «Qazaq radıosynyń» "Án-dombyra", "Halyq úni", "Sáýle ǵumyr" baǵdarlamary kópshiliktiń kóńilinen shyqty.
«Shalqar» radıosy – ulttyq qundylyqtardy dáripteıtin rýhanı-mádenı baǵyttaǵy radıo. Radıonyń halyq mýzykasyn jıi beretini qýantady. Efırde "Aıtys" jáne "Kúı shashý" baǵdarlamalary bar. «Zamana bulbuldary» aıdarynan Júsipbek Elebekov, Jánibek Kármenov,al «Bizge qymbat daýystar» aıdarynan Jamal Omarova, Roza Baǵlanova syndy sańlaqtardyń konertteri beriledi.
«Astana» radıosy – jastar men elordanyń tynys-tirshiligine arnalǵan radıo.
Efırdegi jalpy ýaqyty – 19 saǵat. Habarlardyń 60 paıyzy qazaq tilinde, 40 paıyzy orys tilinde shyǵarylady. Efırde án sapasyn talqylaıtyn «Ántumar», halyq qalaýlylary men qoǵam qaıratkerleri oı bólisetin «Arnaıy qonaq» baǵdarlamalary bar.
«Klassık» radıosy – klassıkalyq mýzyka mádenıetine negizdelgen radıo. Qazirgi tańda efırde «Kertolǵaý» baǵdarlamasy kórsetiledi. Habar aptasyna 2 ret shyǵady. Baǵdarlama qazaqtyń ejelden kele jatqan ańyz áńgimeleri men salt-dástúrlerin mýzyka arqyly jetkizip, olardyń mán-maǵynasyn ashady.
Tek qazaq tilinde habar taratatyn radıonyń biri - «Juldyz FM» radıosy. Jastar arasynda tanymaldylyqqa ıe. Ereksheligi - ár saǵat saıyn eki márte kúı oınalady. Bul radıo zamanaýı formatta bolǵanyna qaramastan, dástúrimiz ben mádenıetimizdi nasıhattaýda.
Ókinishke oraı, "NS radıosy", "ORDA FM”, “Love Radio”, “Energy FM”, "Tengri FM” syndy radıolarda ulttyq bolmysymyzdyń saqtalýyna qyzmet etetin baǵdarlamalar joqtyń qasy. "Nege?" degen suraqqa "Formatymyz basqa" degen jaýap aldyq.
Osy oraıda radıonyń damýyna úlken úles qosyp júrgen jýrnalısterden pikir alýdy jón kórdik.
Elektrondy BAQ ulttyq qundylyǵymyzdy dáripteýge qanshalyqty atsalysyp jatyr?
Dýlat ABIBÝLLAEV, "Qazaq radıolary" JShS Bas redaktory, "Qazaq radıosy" radıoarnasynyń dırektory:
- "Qazaqstan" teleradıokorporaııasyna qarasty, 100 jyldyq tarıhy bar «Qazaq» jáne 60 jyldyq tarıhy bar «Shalqar» radıoarnalary - eldegi ulttyq dástúrdi, qazaqı qundylyqtardy tereń dáripteıtin birden-bir buqaralyq aqparat quraly dep aıtýǵa tolyq negiz bar. Qazaq radıosynda qazaqtyń jyrshy-jyraýlaryna, batyrlaryna arnalǵan "Injý-marjan" baǵdarlamasynyń 600-den astam sany shyqty. Bul habarda buryn esh jerde jarııalanbaǵan derekter jyrmen órilip beriledi. Sondaı-aq, Shalqar radıosynan "Kúı shashý", "Án-dombyra", "Abaı ǵıbraty" sekildi habarlar tyńdarıanǵa burynnan tanys. Budan bólek, eki radıoda da keshke aýdıokitaptar oqylady. Qazir Shalqar radıosynan kúndelikti "Abaı joly" romany, al Qazaq radıosynan H.Esenjanovtyń "Aqjaıyq" romany berilýde. Buǵan deıin Abaıdyń qara sózderi, T.Ahtanovtyń "Boran" romany aýdıokitap retinde áýe tolqynynan shyqty. Qazaq radıosynyń "Altyn qorynda" aqyn-jazýshylardyń kóptegen daýystary men dárister saqtalǵan. Biz sol daýystardy óńdep, búgingi zamannyń tyńdarmanyna laıyqtap efırden berip otyramyz. Qazirgi tańda radıoda "Altyn qordan" alynǵan "Dáýir úni" ,"Júrektiń kózi ashylsa", "Altyn qordan aıtys" degen radıohabarlarymyz bar. Bul bir ǵasyrdan beri júrgizilip kele jatqan júıeli jumystyń bir ǵana parasy jáne bul úrdis mindetti túrde jalǵasady.
Gúlmıra NALYBAI, Qazaq radıosynyń jýrnalısi:
- Kelesi jyly 100 jyl tolatyn «Qazaq radıosy» ulttyq qundylyǵymyzdy osy kúnge deıin nasıhattap keldi, ári qaraı nasıhattaı beredi de. Bizdiń ár baǵdarlamamyz bolmysymyz ben mádenıettimizdi dáripteýge arnalǵan. Mysaly, biz "Armandastar" baǵdarlamasyn júrgizemiz. Habarda umytylyp bara jatqan salt-dástúrler men ádet-ǵuryptardy, túrli taqyryptardy qozǵaımyz. «Qazaq radıosyn» ultyq qundylyqtarymyzdy qurmetteıtin jandar tyńdaıdy.
Gúlnur OMARHANQYZY, «Shalqar» radıosynyń jýrnalısi:
- «Shalqar» ulttyq arnasy - tek qazaq tilinde habar taratatyn elimizdiń eń qymbat qazynasy. Radıonyń basty muraty – halqynyń asyl jaýharlaryn, ulttyq múddesin, tabıǵı bolmysyn cúbeli habarlary arqyly saf kúıinde jetkizip, Altyn qorynda saqtap qalý. «Shalqar» radıosynyń júgi óte aýyr. Óıtkeni, eliniń senimin araqalap, úmitin úkilep keledi. «Atadan qalǵan asyl sóz», «Ǵasyr ǵıbraty», «Kıeli Qazaqstan», «Aıtys» «Án dombyra», «Dástúr» jáne eli arqa súıegen arda azamattardy, belgili tulǵalardy tárbıelep, nebir qıyndyqqa moıymaı, tózimmen jetkizgen ananyń bolmysyn sýretteıtin «Besigińdi túze!», «Álem ádebıeti», «Shalqar shańyraǵynda» taǵy da basqa efırde júrip jatqan baǵdarlamalardyń bári zor eńbekpen, úzdiksiz izdenispen jasalady. Radıony bala kúnimnen tyńdadym. 2005 jyldan bastap radıojýrnalıst bolyp qyzmet etip kelemin. Radıo júregimniń áýenine aınaldy.
Nurbek QASYM, «Juldyz FM» radıosynyń jýrnalısi:
- «Juldyz FM» radıosynyń búkil bolmysy ulttyq qundylyqtardy nasıhattap, tyńdarman arasynda sapaly qazaqı kontent qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan. Efırde "Tańǵy shoý", "Keshki shoý", "Sálem saǵan, týǵan el" baǵdarlamalary bar. Ánder arasyna jańasha ınterprotaııamen óńdelgen kúılerdi qoıamyz. Sonymen qatar, kelgen qonaqtardan mindetti túrde qonaqkáde surap, halyq ánderin oryndap berýin ótinemiz. Tyńdarmandarmen únemi baılanystamyz. «Juldyz FM» - naǵyz qazaqtildi sóıleıtin, qazaqsha kúlip, qazaqsha munaıatyn radıo.
Musa JEKSEMBIN, «Classic» radıosynyń aǵa redaktory:
- «Classic» radıosynyń mıssııasy – jalpy adamı qundylyqtardy dáripteý, mádenıetti damytý, bilim deńgeıin kóterý, mýzykany nasıhattaý arqyly akademııalyq mýzykalyq ónerdi ár qazaqstandyqqa qoljetimdi etý. «Klassık» radıosynyń kontentin ulttyq akademııalyq mýzykamen tolyqtyrý maqsatynda byltyrǵy jyly ulttyq mýzykalyq mádenıetti dáripteıtin "Kertolǵaý" baǵdarlamasy ashyldy. Sonymen qatar, otandyq akademııalyq mýzykanyń burynǵy jáne zamanaýı ókilderiniń oryndaýyndaǵy shyǵarmalar týraly "Zamana zańǵarlary", "Zamana juldyzdary" jáne "Qazaqstannyń altyn daýystary" aıdarlary kúndelikti efırde shyǵýda. Ótken maýsymnyń ortasynan bastap "Tikeleı efırdegi qonaq" baǵdarlamasynda elimizdiń ulttyq opera, balet, akademııalyq mýzyka ókilderi stýdııamyzǵa kelip, suqbat berip júr.
Halyqtyń súıikti radıosy
Qazirgi tańda elimizde áýe tolqyndary kóp. Al halqymyz qaı radıony súıip tyńdaıdy eken? Nazarlaryńyzǵa oqyrmandarymyzdyń pikirlerin usynamyz.
Qaljan Tarıhova:
- Úıde eski radıomyz bar. «Qazaq» jáne» Shalqar» radıolaryn asúıde júrgende mindetti túrde qosyp qoıamyn. «Qazaq radıosy» jańalyqtardy óte jaqsy beredi, al «Shalqardy» halyq ánderin, kúılerdi jıi qoıatyny úshin tyńdaımyn.
Mádı Janǵazıev:
-«Shalqar» radıosyn tyńdasam, jastyq shaqtyń aýylyna baryp qaıtqandaı bolatynym bar. Naǵyz ultjandy radıo!
Serik Ýtebalıev:
- «Juldyz FM-di» jaqsy tyńdaımyn. Osy tolqyndaǵy júrgizýshilerdiń sóıleý ádebine, kez kelgen adammen laıyqty qarym-qatynas ornata biletin biliktilikterine tántimin.
Janar Abdıshova:
- Buryn Jasulan, Muhtar, Nurbek degen jigitter "Shalqarda" jumys istegen kezde kúnde tyńdaıtynmyn. Qatysatynmyn. Sol Muhtar men Jasulannyń daýystaryn óte jaqsy kóretinmin. 2-3 jyl radıony tyńdamaı kettim. Sol balalar áli sonda ma eken? Daýystary tamasha, ózderi sondaı talantty edi. Baqytty bolsyn, qaıda bolsa da..
Altynaı Nálibaeva:
- «Qazaq radıosyn» tyńdaımyz. "Eskirmegen esti ánder", "Halyq ánderi" aıdarymen beriletin baǵdarlamalar unaıdy. Biraq, arasynda jarnama óte kóp bolady. Áıtpese, tárbıelik baǵdarlamalary kóńilden shyǵarlyqtaı.
Gúlnur Maratqyzy:
- «Avtoradıony» kólikte jıi tyńdaımyn. Zamanaýı ánderi kóńilimdi kóteredi. Sonymen qatar «Klassık» radıosyn erekshe atap ótkim keledi. Klassıkalyq mýzykalardy tyńdaı otyra, janym rahattanady.
Radıo tarıhyn bilesiz be?
Qazaqstan aýmaǵyndaǵy alǵashqy radıostanııa 1912 jyly paıda boldy. Respýblıkalyq radıo taratý tarıhynda Tashkent radıosynyń úlesi úlken. Ol Túrkistan óńirine qazaq jáne orys tilinde habar taratty. 1921 jyly búginde ulttyq brendimizge aınalǵan "Qazaq radıosy" paıda boldy. Al 1931 jyly Almatyda keńtaralymdy uzaqtolqyndy radıostanııa quryldy. Qazirgi tańda "Qazaq radıolary" jaýapkershiligi shekteýli seriktestigine "Qazaq", "Shalqar" , "Astana", "Klassık" radıolary kiredi.
Bul - búgingi radıonyń atqaryp jatqan jumysy. Ǵasyrlar ótse de, ol óz qundylyǵyn joǵaltpaq emes, sebebi radıo– halyqtyń daýysy. Aıtary bar radıolarymyzdy tyńdar qulaq ta kóp bolsa eken..
Dıana ASANOVA,
«Adyrna» ulttyq portaly
