Qazaqstan Respublikasy Parlamentı Senat palatasynyŋ spikerı Mäulen Äşıbaevqa Jazuşy, dissident Kämel Jünıstegınen
Qūrmettı Mäulen Saǧathanūly! El üşın abroily eŋbek etıŋız. Ardagerler turaly zaŋdy zeiın qoiyp oqyp şyqtyq. Ärine sızdıŋ būl zaŋnyŋ osy küiınde qabyldanyp ketuıne bailanysty jauapkerşılıgıŋız joqqa tän. Osy turaly pıkırımızdı Dariǧa Nazarbaevaǧa da jazyp, jauap beruın kütken edık. Zaŋda Ūly Otan soǧysyna qatynasqan ardagerler jetkılıktı türde bar jeŋıldık, marapattarmen qamtylǧan eken. İä, käzır sol ardagerlerdı auyl tügıl, audan boiynşa tabu joq ızdegenmen bırdei. Sondai-aq, ardagerler qataryna 1941-1945 jyldar aralyǧynda kemı alty ai jūmys ıstegender (k/z, s/zdarda bögenşık-pagonşik bolǧan balalar), Auǧan aǧysyna qatynasqandar, Chernobyl atom stansiiasyndaǧy apatty söndırıskender ılıkken eken. Qūptadyq. Endı bır «tamaşasy» qai kezeŋde bolmasyn talaidy zar eŋıretken, ūlt taǧdyryn oilaǧan tūlǧalardy qyruǧa qatynasqan KGB degen jendettıŋ de adamdary Ūlt ardagerlerı qataryna jatqyzylǧan eken. Myna zaŋ SSRO joǧary sovetınde qabyldanǧan ba dep te qalǧandaisyŋ. Nege? Bızge täuelsızdık aspannan tüsken joq. Sol täuelsızdık üşın arpalysyp, qūrban bolǧandar jeterlık. Keşegı Alaş azamattary Ahmet Baitūrsynov, Älihan Bökeihanov, Mırjaqyp Dulatov, Maǧjan Jūmabaev, t.b., osy respublikany qūruǧa at salysqan qazaǧym degen üşın basyn oqqa bailaǧan N.Nūrmaqov, B. Mailin, S. Seifullin, I. Jansügırov, t.b. osy otan soǧysynyŋ aldynda ǧana atylyp kettı. Solardyŋ ūrpaqtary ärı aramyzda. Solarǧa degen ıltipat qaida? Täuelsızdık üşın küres bızde toqtamaǧan. Soǧystan keiın qūrylǧan «ESEP» (Elın süigen Erler Partiiasy) müşelerı tegıs aidaldy, 1960 jyly jaŋadan qaita qūrylǧan «ESEPtıŋ» müşelerı sottaldy, «Jas Tūlpar» bolyp täuelsızdıktı aŋsaǧandar quǧyndaldy. «Jas Qazaq», «Jas Ūlan», t.b. ūiymdar talqandaldy. Jeltoqsan qairatkerı ajal qūşqan Qairat Rysqūlbekov jäne t.b. bırde bırı eskerılmegen. Täuelsızdık üşın küreskender ardagerler qataryna kırmegen. Täuelsızdık üşın küreskenderdı eskermeu – täuelsızdıktı moiyndamau. Osyndai zaŋǧa senattaǧy deputattardyŋ «qyzu» qoldap, dauys beruı taŋqaldyrady. Bıraq olardyŋ keibıreuın özımız de tanimyz ǧoi. İä, bız sottaldyq. Myna zaŋǧa qarasaŋ bız «halyq jauy» qamytyn öz erkımızben «sūranyp» özımız kigendeimız. Sol üşın lagerlerde bızdı pyşaqtap, itke talatypty. Karserlerde süiegımız syŋǧanşa toqpaqtapty. Elge qaita kelgen soŋ... Qazaqstannyŋ öz erkımen Reseige qosylǧandyǧynyŋ pälenbai jüzdıgı degen toilanyp jatty. Esı kırmegen qazaq ta, orys ta toida, aiqai – şuda. Pälenbai jüzdıkke arnalǧan jinalysqa barudan bas tarttym. Nege? dep sūraidy. Qazaqstan qatyn emes. Qatynnan ǧana öz erkıŋmen tidıŋ be, älde zorlady ma dep sūraidy dep jauap bergenmın. Onyŋ aqyry balalarymdy üide därımen taldyryp tastap, üide tıntu jürgızdı. Täuelsızdık babalarymyz aŋsaǧan arman. Soǧan arnap äkımderdıŋ soŋynan qalmai jürıp (bırınşısı tauyqtyŋ kürkesındei edı jel ūşyryp äkettı) belgı qoiǧyzdyq. Täuelsızdık üşın küresken, oqqa bailanǧandar ardagerler zaŋyna kırmese, eskerılmese repressiia qūrbandaryna arnalǧan monumentter ne üşın qajet. Jylyna bır ret aiaqasty jinalyp, monumentke baryp bırer söz aityp qaituymyz, ertedegılerdıŋ pūtqa tabynǧanyndai ǧana şara emes pe. Jasym seksenen asty. Allanyŋ bergen jasyn jasap ötermız. Mäsele ūrpaqqa tırelıp tūr. Jas ūrpaq elın süigen patriot bolyp össe eken dep tıleimız. Ūrpaq namysty boluy üşın tarihtyŋ qai kezeŋınde bolmasyn, qandai qatıgez, apatty zaman bolsa da elı üşın basyn ajalǧa bailar azamattardyŋ bolǧanyn bılıp ösuı kerek. Osyny ūrpaqtyŋ sanasyna sıŋıre almasaq tübınde ne qaiyr sūrai alamyz? Özıŋızden jauap kütemız.Kämel Jünıstegı Qaraǧandy, Şet, Aqsu-Aiuly. 87017313568
