Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti
Senat palatasynyń spıkeri
Máýlen Áshibaevqa
Jazýshy, dıssıdent Kámel Júnisteginen
Qurmetti Máýlen Saǵathanuly!
El úshin abroıly eńbek etińiz.
Ardagerler týraly zańdy zeıin qoıyp oqyp shyqtyq. Árıne sizdiń bul zańnyń osy kúıinde qabyldanyp ketýine baılanysty jaýapkershiligińiz joqqa tán. Osy týraly pikirimizdi Darıǵa Nazarbaevaǵa da jazyp, jaýap berýin kútken edik. Zańda Uly Otan soǵysyna qatynasqan ardagerler jetkilikti túrde bar jeńildik, marapattarmen qamtylǵan eken. Iá, kázir sol ardagerlerdi aýyl túgil, aýdan boıynsha tabý joq izdegenmen birdeı.
Sondaı-aq, ardagerler qataryna 1941-1945 jyldar aralyǵynda kemi alty aı jumys istegender (k/z, s/zdarda bógenshik-pagonık bolǵan balalar), Aýǵan aǵysyna qatynasqandar, Chernobyl atom stanııasyndaǵy apatty sóndiriskender ilikken eken. Quptadyq. Endi bir «tamashasy» qaı kezeńde bolmasyn talaıdy zar eńiretken, ult taǵdyryn oılaǵan tulǵalardy qyrýǵa qatynasqan KGB degen jendettiń de adamdary Ult ardagerleri qataryna jatqyzylǵan eken.
Myna zań SSRO joǵary sovetinde qabyldanǵan ba dep te qalǵandaısyń. Nege? Bizge táýelsizdik aspannan túsken joq. Sol táýelsizdik úshin arpalysyp, qurban bolǵandar jeterlik. Keshegi Alash azamattary Ahmet Baıtursynov, Álıhan Bókeıhanov, Mirjaqyp Dýlatov, Maǵjan Jumabaev, t.b., osy respýblıkany qurýǵa at salysqan qazaǵym degen úshin basyn oqqa baılaǵan N.Nurmaqov, B. Maılın, S. Seıfýllın, I. Jansúgirov, t.b. osy otan soǵysynyń aldynda ǵana atylyp ketti. Solardyń urpaqtary ári aramyzda. Solarǵa degen iltıpat qaıda?
Táýelsizdik úshin kúres bizde toqtamaǵan. Soǵystan keıin qurylǵan «ESEP» (Elin súıgen Erler Partııasy) músheleri tegis aıdaldy, 1960 jyly jańadan qaıta qurylǵan «ESEPtiń» músheleri sottaldy, «Jas Tulpar» bolyp táýelsizdikti ańsaǵandar qýǵyndaldy. «Jas Qazaq», «Jas Ulan», t.b. uıymdar talqandaldy. Jeltoqsan qaıratkeri ajal qushqan Qaırat Rysqulbekov jáne t.b. birde biri eskerilmegen. Táýelsizdik úshin kúreskender ardagerler qataryna kirmegen.
Táýelsizdik úshin kúreskenderdi eskermeý – táýelsizdikti moıyndamaý. Osyndaı zańǵa senattaǵy depýtattardyń «qyzý» qoldap, daýys berýi tańqaldyrady. Biraq olardyń keıbireýin ózimiz de tanımyz ǵoı.
Iá, biz sottaldyq. Myna zańǵa qarasań biz «halyq jaýy» qamytyn óz erkimizben «suranyp» ózimiz kıgendeımiz. Sol úshin lagerlerde bizdi pyshaqtap, ıtke talatypty. Karerlerde súıegimiz syńǵansha toqpaqtapty. Elge qaıta kelgen soń... Qazaqstannyń óz erkimen Reseıge qosylǵandyǵynyń pálenbaı júzdigi degen toılanyp jatty. Esi kirmegen qazaq ta, orys ta toıda, aıqaı – shýda. Pálenbaı júzdikke arnalǵan jınalysqa barýdan bas tarttym. Nege? dep suraıdy. Qazaqstan qatyn emes. Qatynnan ǵana óz erkińmen tıdiń be, álde zorlady ma dep suraıdy dep jaýap bergenmin. Onyń aqyry balalarymdy úıde dárimen taldyryp tastap, úıde tintý júrgizdi.
Táýelsizdik babalarymyz ańsaǵan arman. Soǵan arnap ákimderdiń sońynan qalmaı júrip (birinshisi taýyqtyń kúrkesindeı edi jel ushyryp áketti) belgi qoıǵyzdyq. Táýelsizdik úshin kúresken, oqqa baılanǵandar ardagerler zańyna kirmese, eskerilmese repressııa qurbandaryna arnalǵan monýmentter ne úshin qajet. Jylyna bir ret aıaqasty jınalyp, monýmentke baryp birer sóz aıtyp qaıtýymyz, ertedegilerdiń putqa tabynǵanyndaı ǵana shara emes pe.
Jasym seksenen asty. Allanyń bergen jasyn jasap ótermiz. Másele urpaqqa tirelip tur. Jas urpaq elin súıgen patrıot bolyp ósse eken dep tileımiz. Urpaq namysty bolýy úshin tarıhtyń qaı kezeńinde bolmasyn, qandaı qatigez, apatty zaman bolsa da eli úshin basyn ajalǵa baılar azamattardyń bolǵanyn bilip ósýi kerek. Osyny urpaqtyń sanasyna sińire almasaq túbinde ne qaıyr suraı alamyz?
Ózińizden jaýap kútemiz.
Kámel Júnistegi
Qaraǵandy, Shet,
Aqsý-Aıýly.
87017313568
