– Ä, därıger me edıŋız? – dedı Avgust Pukvstl, özı ūiyqtap jatqanda kelgen eŋgezerdei kısıge tösegınen zorlana külıp, – tekke äure bolǧansyz, maǧan järdemıŋız timeidı. Äitse de, osy tūrǧanyŋyzdy paidalanyp myna halge qalai jetkenımdı sızge qysqaşa aityp bereiın. Men suretşımın. Syzbalalar men keskındemeler salu menıŋ käsıbım...
– Bıraq...
– Menıŋ ömırım sızdı kök tiyn da qyzyqtyrmaidy demeksız ǧoi, – dedı Avgust syzdana külıp, – selk etpes, tasbauyrdyŋ sız de bırı me edıŋız. Soqtauyldai azamattyŋ qaityp tūrmastai tösekte bük tüsıp qalǧany sızdıŋ baqaiyŋyzǧa da kırmeitın boldy ǧoi. Ölım ūiqysynan oiat dep, syrttan dos bolǧansyǧan bıreudıŋ körsetuımen kelgensız de, al būl üşın men sızge syrqatym jaily aityp bersem kerek. Ämse, qandai ömır sürgenımdı estıp almai, syrqattyŋ neden jabysqanyn qalai bılmeksız...
– Bıraq...
– Menı alaqandaryna sap mäpelep ösırdı, obaly känekei. Ūzamai, bır teserı bar bala ekenım baiqala bastaldy. Jetı jasqa şyqqanymda belgısız januardyŋ suretın salyp jüldege ie boldym. Turasyn aitsam, menıŋ sondaǧy salmaq bolǧanym London töbesınen batyp bara jatqan künnıŋ suretı bolatyn. Quanǧannan esterı şyqqan ata-anam ömırı körmegen qaǧaz-qaryndaştyŋ ne aluanyn aldyma üiıp saldy! Tıptı, ösıp, şirai tüssın dep ūly şeberlerdıŋ aldyna da jıberdı. Jiyrma bır jasymda adam beinesın salatyn jeke suretşı retınde öz käsıbımdı bastadym. Sondai-aq, öz beinemnıŋ on bır dana suretın saldym. Sırä, olardy eşkımnıŋ de alǧysy kelmegen bolar, qazır jūmys bölmeme kırseŋız, özım qaityp otyruǧa jazbaǧan, tūl bolǧan oryndyǧyma mūŋly közderımen qadala qarap, qabyrǧada älı ılulı tūr. Ö itkenı būl tösekten qaityp tūru maŋdaiyma jazylmaǧan...
– Bıraq...
– Suretterın saldyruǧa kelgen kısı bolsa eken, öz suretımdı saludan da äbden qajydym. Qūryp ketkır sol on bırınşı surettı salyp bıtkenımde, menıŋ şydym-tözımım de sonymen bırge bıtken bolar dep oilarsyz. Alaida, eŋ kırşıksız sūlulyqtyŋ özı de bara-bara adamdy mezı etıp jıbermei me...
– Bıraq...
– Sızdıŋ de sözıŋızden sonyŋ salqynyn sezıp tūrǧanymdy aitaiyn! Tek aiaqtauǧa mūrşa berıŋız, sodan soŋ, «bıraǧyŋyzdy» qalaǧanyŋyzşa aita berıŋız. Adam suretın saludy qoiyp, tabiǧat körınısın saluǧa köştım. Aulanyŋ artqy terezeden qaraǧandaǧy toǧyz suretı men aldyŋǧy terezeden qarǧandaǧy jetı suretın saldym. Al delık, sol artqy terezeden qaraǧandaǧy toǧyz suret pen aldyŋǧy terezeden qaraǧandaǧy jetı surettı sata aldym ba eken? Joq, ärine. Qaltamnyŋ tübı bolsa körıne bastady. Özımdı zorǧa dep jürıp köndırıp, ölgen-tırılgenıme qaramai aqşaǧa suret salmaq boldym. Sondaǧym gazetterge äjuä suretter salu edı. Bıraq, toryǧu men aştyq meŋdegen şarasyz adam öz ısın tergep-teksergendei qai bır halı boluşy edı...
– Bıraq...
– Sızdıŋ ne aitpaǧyŋyzdy bılemın. Şynymen ülken jürektı suretşı bolsam, myna qorlyqty körgenşe jaryq düniege qoldy bır-aq sıltesem kerek edı. Bıraq, bır üzım nan üşın ūlardai şulaǧan äielım men balalarymdy qaida qoimaqsyz? Al şyndap kelgende, sol äiel-balalarym rasymen bar bolsa söitpei tūrar ma edı?! Älde, äielım men şiettei balalarymnyŋ bolmaǧany üşın kınälımın be? Qalaida, äjuä suretten künıne otyz-qyryǧyn salyp gazetterge jöneltıp otyrdym. Ūzamai jatyp, aqşaǧa jandy jaldaudyŋ anau aitqandai oŋai şarua emes ekenın ūqtym. Meilıŋ, sen, meilıŋ sen be, tüske soqyr jarmaq kırısım bolmady. Suretterım ainalyp kelıp özımdı tabatyn boldy.
– Bıraq...
– Olar nege qaityp keldı dep sūraityn bolarsyz. Sony özım de bılmeimın. Tıptı mysyǧyma da körsetıp, synyap kördım. Bırneşe ret onyŋ «külgende, mysyq büiırın taianyp ap kületındei eken!» degenın et qūlaǧymmen estıdım. Soǧan közımdı jetkıze tüspek bop, suretterdı qaz-qatar tızıp şyqtym da, bır basynan mysyqty alyp jürdım. Baiqūs külkıden sazaryp qaldy... Sonyŋ şalyǧy bolar, qaityp oŋala almady.
– Bıraq...
– Küiım kün sanap kete bastady. Endı jarnama qyzmetı üşın suret saluyma tura keldı. Kiım-keşektıŋ, fortepiananyŋ, şişalar men qylymsi külgen ūzyn boily äielderdıŋ suretın saldym. Olardy ondap, jüzdep jıberıp otyrdym. Al soǧan alǧanym: bırlı-jarly qūmyra men kiız qiyndylary ǧana. Bärınen, qylymsi külgen äieldıŋ beinesın alamyn ǧoi dep köp ümıttenıp em, amal neşık, pochtadan kelmegen küiı joǧalyp kettı...
Sodan ärı tırlık küibeŋınen bırjola toqtap qaldym. Jüregımdı qasıret şeŋbektei qūladym da, qaityp tūrmastai boldym. Qoldan keler qairan joq. Därıger, eş önerıŋız jetıp menı qūtqara almaidy. Osy tösekte sar tap bolyp qalu menıŋ peşeneme jazylǧan...
– Al, menıŋ peşeneme sızdı tūrǧyzu jazylǧan, – osylai dep beitanys adam Avgust Pukvistldı köterıp ap, eppen ǧana kılemnıŋ üstıne jatqyzdy. – Sebebı, men mūnda tösektı alyp ketu üşın keldım. Jihaz dükenınenmın, tösektıŋ aqşasy tölenbegen.
Aǧylşyn tılınen audarǧan: Naǧyz Qapşyqbaiūly
Ūqsas jaŋalyqtar
