Bilim jáne ǵylym mınıstri nazaryna!
Redakııamyzǵa Qaraǵandy qalasynyń JOO oqytýshylary hat jazyp, bilim salasyndaǵy máselelerge nazar aýdarýyn surady. Aıtýlarynsha, basshylary eńbekaqylaryn qıturqy ádispen beretin kórinedi. Eńbek demalysynda barlyq áriptesteri sekildi demalǵysy keledi.
Salamatsyz ba, qurmetti Ashat Qanatuly, biz osy shaǵym hat ıeleri Qaraǵandy qalasynyń joǵarǵy oqý oryndarynda qyzmet isteıtin jas jáne orta býyndaǵy oqytýshylarmyz. Bizdiń oqý úderisin, eńbek demalysyn uıymdastyrýǵa qatysty kelispeıtin kóptegen narazylyqtarymyz bar. Solardyń biri jazǵy eńbek demalysymyz nemese túlekterdi qabyldaý komıssııasynyń jumysy.
Jazǵy eki aılyq eńbek damalysymyzda bizdi túlekterdi qabyldaý komıssııasynyń jumysyna májbúrli túrde jegedi. Ol jumys túlekterge baǵyt-baǵdar berýden qujattardy qattap tapsyryp bitetin ıaǵnı, maýsym aıynyń basynan bastap qyrkúıek aıynyń sońyna deıin shamamen 4 aıǵa sozylady. Jumys 8 saǵattan 6 kún, qajet bolsa jeksenbi kúni de jumys isteýge týra keledi.
Biz 1,25-1,5 stavkaǵa jumys jasaımyz. Biraq onyń 1 stavkadan basqa saǵattary qosymsha saǵat retinde jeke ótinishpen beriledi. Onyń astarynda mynadaı qýlyq jatyr. Bizge tólenetin kez-kelgen syıaqylar, eńbek demalysy osy 1 stavkanyń ólshemimen ǵana tólenedi. Bizdiń eńbek demalysymyz kolledjderden de tómen. Árıne, ataq dárejesi bar ǵalymdarda eńbekaqy sál joǵary bolýy kerek. Eńbekaqymyz ortasha eseppen 80-150 myń (reıtıng tólemderin qosqanda). Sonda eki aılyq eńbek demalysymyzdyń quny shamamen 200-250 myń teńgeniń aınalasy.
Qabyldaý komıssııasynyń jumysyn júrgizý mindettelgen oqytýshy mamyrda 1 aıǵa eńbek demalysyna jiberiledi. Qalǵan 1 aıyn jańa oqý jylynyń birinshi semestrinde beredi. Biraq, osy demalys ýaqyttarynda oqytýshy kúndelikti 8 saǵat jumysta bolmasa da ózine júktelgen oqý júktemesi men kafedraishilik jumysty tolyq ózi atqarýǵa tıisti. Sonda onyń nesi eńbek demalysy.
Al qabyldaý komıssııasynda jumys jasaý kezinde tek qana taza oklad (shamamen 80 myń) tólenedi. Kúnde bitpeıtin jınalysty bylaı qoıǵanda basshylyq tarapynan kelip nege úgit nasıhat júrgizbeı jatyrsyńdar, nege túlekter az kelip jatyr dep zirkildep ketedi. Demalysta jatqan basqa da barlyq oqytýshylarǵa 5-6 túlek ákelýdi mindettep qoıǵanymen qoımaı, barlyǵyn jaz boıy 2-3 kúnnen birneshe ret kezegimen kezekshilikke shyǵarýdy mindetteıdi. Oǵan eshqandaı aqy da tólenbeıdi. Óz atyńnan túlekterdi ertip kelip túsirseń, tirkeseń ol qosymsha reıtıngtik tólemge ball retinde esepteledi. Sol úshin jáne de óz quqyqtaryn qorǵaý múmkindiginiń joqtyǵynan barlyq oqytýshylar jaz boıy árbir túlektiń artynan salpaqtap ýnıversıtet aınalasynda júrýge májbúr bolyp keldi jyldar boıy. Bul muǵalim mártebesin aıaqqa taptaý, zańdy elemeý dep bilemiz.
Oqytýshylardyń sabaq berýden tys kóptegen kafedraishilik esep berý jumystary men kýratorlyq tárbıe jumystary bar. Sońǵy jyldary ákimshilik basqarý salasyndaǵy kóptegen qosymsha qyzmetkerler qysqartylyp olardyń oqý úderisin uıymdastyrýǵa qatysty kólemdi jumystary oqytýshylardyń moıynyna júktelgen. Mysaly, buryn ár kafedrada oqý júktemelerin bóletin jeke laborant bolǵan. Ol jumysty sońǵy 6 jyl shamasynda kafedradan bir oqytýshy jasaıdy. Saǵat bólý degen qarjy máselesi. Jumysy óte kólemdi. Tárbıe jumystary degen óz aldyna úlken jumys. Ár oqytýshyǵa 1-2 topqa kýratorlyq jetekshilik jasaý mindettelgen. Kez-kelgen ýaqytta top stýdentterine qatysty málimetter talap etilgen san túrli úlgidegi kestelerdi toltyrýǵa, josparly tárbıe jumystary men is-sharalar ótkizýge, stýdentterdiń sabaǵyn qadaǵalap, ata-analarmen baılanys jasap, aı saıyn tárbıe jumysynyń esepterin berip otyrasyz. Osyndaı qarbalasta kásibı maman ustaz retinde shyńdalý, oqý-ádistemelik qordy jetildirý, sapaly bilim berý ekinshi kezekke ysyralady. Oǵan múmkindik te, ýaqyt ta tym az qalady. Mysaly, siz sabaqta otyrsańyz vatsapqa top stýdentteri týraly mynadaı málimet kerek degen habarlama kelip túsedi jáne týra qazir deıdi. Sabaqty ysyryp qoıyp sony jasaısyz. Ýaqytynda jasap bermeseńiz jamanatty bolasyz. Jalpy, tárbıe jumystardy pedogogıkalyq bilimi bar arnaıy moderatorlar tobynan jasaqtalǵan jeke bólimge tolyqtaı tabystalyp, kásibı bilim beretin oqytýshylar tek qana mamandyq boıynsha sapaly bilim berýge, sapaly oqýlyq jazyp, aldyńǵy qatyrly ozyq ustaz bolýǵa eńbek jasaýy kerek. Osy oraıda eńbekaqyny kóterý, ustazdardy qarjylyq táýeldilikten azat etý máselesi de ózekti ekenin aıta ketý kerek.
Qazirgi stýdentterdiń bilim alýǵa qushtarlyǵy tym tómen, oǵan bilim sapasynyń tómendigi de, olardyń qarjylyq qıyndyqtarǵa baılanysty (95% aqyly oqıdy) oqýmen birge jumys jasaıtyndary da sebep bolýy kerek. Osyndaı tartysty jaǵdaıda jumys jasap júıkeden jutap júrgen oqytýshylardyń jazǵy eńbek demalysyna qol salý durys emes dep sanaımyz.
BIZ JAZDYŃ EKI AIYNDA BARLYQ ÁRIPTESTERIMIZBEN BIRGE DEMALYP, JAŃA OQÝ JYLYN TYŃ KÚShPEN SERPINDI TÚRDE BASTAǴANDY JÓN SANAIMYZ.
Sondyqtan, jazǵy qabyldaý komıssııasynyń jumysyna laboranttardy jumyldyrýdy suraımyz. Sebebi, olardyń eńbek demalysy bir aı. Ár kafedrada keminde eki laborant bar. Jazda solardyń bireýi mindetti túrde kafedrada jumysta bolady. Onyń ústine 1 kýrstyń eńbek tájirıbesinen ótip jatqan stýdentteri osy qabyldaý komıssııasynyń jumysyna tartylady. Solardy úılestirip eki laborant kezektesip atqarsa da oryndalatyn jumys negizi. Ekinshiden, qabyldaý komıssııasynyń jumysyn attandap, qıyndatpaı jeńildetýdi suraımyz. Basshylyq osy jumysqa oqytýshylardy tartý sebebin olardyń mamandyq boıynsha túlekterge jetkilikti aqparat bere alýymen túsindiredi. Alaıda, qazirgi ıfrlandyrýdyń damyp, aqparattyq keńistiktiń keńeıgen ýaqytynda ýnıversıtettiń barlyq mamandyqtary boıynsha ártúrli jazba, vıdeo materıaldar ázirlep bir ortaq baza quryp, túlekterdiń ary-beri sandalmaı sol jerden tolyq aqparat alýyna, osylaısha qabyldaý komıssııasynyń jumysyn jeńildetýge, tipti tıimdiligin arttyrýǵa bolady. Mysaly, osy bazada Respýblıka boıynsha barlyq oqý oryndarynyń oqý korpýstary men jataqhanalary, zerthanalyq bazalary, oqytý úderisi, oqytýshylar quramy jáne olardyń jetistikteri, jalpy deńgeıi, múmkindigi shynaıy kórsetilgen aqparattar saıt túrindegi bir ortaq bazada bolsa ár túlek aldyn ala óz qalaýyna sáıkes keletin oqý ornyn tańdaýǵa múmkindik alar edi. Al qazirgi júıede qujattar bir jaqsy korpýstyń eń jaqsy kabınetinde qabyldanady. Keıin stýdent bolǵanda múlde tozyǵy jetken basqa korpýsta, sapasyz bilim beretin oqý ornynda oqýǵa májbúr bolyp qalady. Sodan túlekterdiń kóńiltolmaýshylyǵy, nemquraılylyǵy baıqala bastaıdy. Qaıta tańdaý qıyn.
Mine, osylaı eki taraptyń da jumysyn jeńildetýdi, oqý úderisin uıymdastyrý tıimdiligin arttyrýdy usynamyz.
Qurmetti, mınıstr myrza, óziniń zańdy quqyqtary qorǵalǵan erkin túrde qaryshtap damýǵa múmkindigi bar ustazdar ǵana el irgesine ege bolar bilimdi mamandardy oqytyp shyǵarýǵa qaýqarly bolmaq. Bilim salasynda másele tym kóp. Ázirge bizdi májbúrli eńbek demalysyna jiberetin mamyr aıynyń birine deıin osy máseleni sheship berýińizdi suraımyz. Bul sheshiletin másele ári qos tarapqa da tıimdi usynys.
Atalǵan kemshilikter barlyq oqý ornynda birdeı bolmaýy da múmkin. Biraq bizde bar. Shynaıy zertteý júrgizip, muǵalim mártebesin qorǵaýyńyzdy suraımyz. Ózekti másele.
Taıaý kúnderi osy máselege qatysty sizdiń resmı málimdemeńizdi estımiz dep senemiz. Másele men birge sheshim de aıtyldy. Sizden jaqsy habar kútemiz!
Qaraǵandy qalasynyń JOO oqytýshylary,
«Adyrna» ulttyq portaly
