Osydan týra 130 jyl buryn, 26 naýryz kúni (1890 jyly) aqyn, kompozıtor Nartaı Bekejanov Qyzylorda oblysy Shıeli aýdanynda dúnıe esigin ashty. On jasynan án salyp, óleń aıta bastaıdy. Baı - moldalardy shenegen (“Sarań baıǵa”, “Myrzalyq emes”), barymta ámeńgerlikti áshkerelegen. (“Jesir daýy”), jalshylardy batyldyqqa, qaısarlyqqa shaqyrǵan óleńder shyǵardy. Aqyndar aıtysynda N.Baımuratovpen, Q.Baıbolovpen óner saıysyna tústi. Aqyn halyq ánderin sheber oryndaýmen qatar ózi de ánder (“Tolqyn”, “Nartaı sazy”, “Ósıet terme”) shyǵardy. Nartaı ómiriniń sońǵy kezeńine deıin ótkir ıdeıalyq qural óner men mádenıetti damytý jolynda kúresti.
Ol týraly Muhamedjan Rústemov “Nartaı” povesin jazdy.
Anasy Baqtygúl, aǵasy Mansur aqyn bolǵan. Saýyqshyl aýyl dástúrin ónege tutqan ónerli bala on jasynan án salyp, óleń aıta bastaıdy. 1935 jyly Shıeli qystaǵynda ashylǵan balalar úıine kórkem-ónerpazdar úıirmesiniń jetekshisi bolyp ornalasady. Birer jyldan keıin Qyzylordada uıymdastyrylǵan konert-estrada bıýrosyna shaqyrylady, ómiriniń aqyryna deıin sonda qyzmet isteıdi. 1939 jyly Búkilodaqtyq aýyl sharýashylyǵy kórmesiniń ashylý qurmetine bolǵan etnografııalyq konertke qatysyp, akademııalyq Úlken teatr da án shyrqap, jyr tolǵaıdy. «Qyzyl Moskva» degen tolǵaýy osy tusta shyǵaryldy. Respýblıkalyq aqyndar aıtysyna qatysyp, Nurlybek Baımuratovpen óner saıysyna túsedi. 1946 jyly Qazaq ádebıeti men óneriniń Máskeýde ótken onkúndigine qatysady.
Shyǵarmalarynyń jınaǵy eki dúrkin jeke kitap bolyp basyldy. 1982 jyly «Jazýshy» baspasynan «Ósıet» degen atpen óleńder, dastandar, aıtystar engen jınaǵy jaryq kórdi.
«Qurmet Belgisi» ordenimen, medaldarmen, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet Gramotasymen marapattalǵan. «Qazaq KSR-iniń eńbek sińirgen óner qaıratkeri» ataǵy (1939) berilgen.
Nartaı Bekejanov murajaıy, Nartaı Bekejanovtyń memorıaldyq óner murajaıy – aqynnyń ádebı murasyn saqtap, nasıhattaýǵa arnalǵan tarıhı-mádenı mekeme. N.Bekejanovtyń 100 jyldyq mereıtoıyna oraı (1990, tamyz) Y.Jaqaev atyndyndaǵy kúrish ósirý tarıhy mýzeıiniń bólimshesi retinde aýyldyq mádenıet úıinde ashyldy. Keıin eki qabatty, tóbesi shyǵys úlgisinde kúmbezdelgen jańa murajaı paıdalanýǵa berildi (25.10.1994). Murajaıda barlyǵy 13483-ten astam eksponat bar, onyń 8397-si negizgi qorda, 5086-sy kómekshi qorda saqtaldy. Murajaı 8 zaldan turady. Zaldarda negizinen aqynnyń kózi tiri kezinde tutynǵan zattary (syrnaıy, kerýeti, er-turmany, qamshysy, zergerlik buıymdary, ulttyq kıimi, t.b.), úı jabdyqtary, qujattary, balasy Mansur aqynnyń qoljazbalary, Nartaı brıgadasy beldi músheleriniń (M.Ádilov, T.Baıahanova, A.Tuıaqbaev, F.Tólegenova, t.b.) jeke zattary, shákirtteri men izbasarlary týraly málimetter, Nartaı aýylynan shyqqan eńbek ardagerleri (Sh.Qazanbaeva, U.Altaıbaeva, M.Qaldybaev, N.Kókıev, B.Orazov) týraly maǵlumattar jınaqtalǵan.
Aqyn 1954 jyly 17 jeltoqsanda almatyda qaıtys boldy.
