2016 jyldyń 07-08 mamyr kúnderi Almaty oblysyndaǵy Tamǵaly-tas shatqalynda «Kóshpendiler atamurasy» halyqaralyq qoǵamdyq qory men «Almaty» dańǵyrashylar jobasy jáne Uly Dala marafony"Tengri ultra trail" jáne "Djembe jam" dańǵyrashylar mektebi, "Assem-Aı" teatr stýdııasy, «Uly Dala kóshpendileri» jýrnalynyń uıymdastyrýymen dańǵyrashylardyń «Dańǵara-2016» atty festıvali ótedi.
Dańǵyra – soqpaly-shýly aspap. Dańǵyra jasaýǵa aǵash jáne mal terisi qoldanylady. Shanaǵy dóńgelek sheńber etip jasalyp, bir jaq beti terimen qaptalady. Aǵash sheńberge ılenbegen buzaý terisin taspamen tigedi. Sheńber ishine aınaldyra temir shyǵyrshyqtar taǵylady. Kerilgen teri kepken soń, ústinen taıaqpen urǵanda shyńyltyrlanyp tarsyldap, qatty dybys shyǵady. Dańǵyra – qazirgi barabannyń qazaq arasyna keń taraǵan túri. Dańǵyra túrki tildes halyqtardyń barlyǵynda kezdesedi. Ásirese, ózbek halqynda bul aspapsyz birde-bir jıyn-toı, bı áýenderi ótpeıdi. Dańǵyrany jaýgershilik kezinde dybys qaǵýǵa da qoldanǵan.
Qazaqtyń mýzykalyq aspaptary Batys Sibirdi mekendeıtin túrki tildes halyqtarynyń, sondaı-aq qalmaqtar men monǵoldardyń mýzykalyq aspaptaryna kóp uqsastyǵy bar. «Mýzyka aspaptarynyńóz ara baılanystylyǵy taıǵa tańba basqandaı bolyp, ap-aıqyn kórinetin belgileri Soltústikke, Ortalyq Qazaqstan men Ońtústik Sibirge,Altaıǵa jeteleıdi», - dep túsindiredi mýzyka zertteýshisi V. Vınogradov. Aspaptar ózderiniń atalýyna, qurylysyna, pishin -túrine, oıý - órnegine, shyǵatyn únine qaraı belgili bir ultqa tán bolǵan, sol ulttyń ónerin pash etken.
Bizge bilgili bir tektes aspaptar óz ara uqsas bolǵanymen, olardyń jasalýynda birqatar aıyrmashylyqtar bar. Sibir halyqtary: altaılyqtar, hakastar, tývalyqtar, tofylar,shorylar óz mýzykalyq aspaptarynyń burynǵy qurylysyn ózgertpeı, sol kúıi saqtaǵan. Ár túrli halyqtardyń bir tektes aspaptaryn zerttegende onyń evolıýııalyq damýynyń keıbir jaqtaryn anǵarýǵa bolady.
Úrlep jáne uryp oınalatyn aspaptar erte zamanda adamdardyń bir-birine dybys berýi úshin nemese ań men qustyń daýysyn salý úshin paıdalanylǵany eshqandaı daý týǵyzbasa kerek. Mundaı aspaptardy bizdiń babalarymyz joryqqa shyqqandarynda, ań aýlaǵanda ózderimen birge ala júrgen, sondaı-aq dinı salt-joralarda, bekzadalardyń saýyq-saıranynda paıdalanǵan. Ásirese, dabyl qaǵýǵa óte qajet bolǵandyqtan kóne aspaptardyń úrlep tartylatyn jáne membranalyq uryp oınalatyn túrleri óte kóp bolǵan, óıtkeni, bulardyń daýsy qatty shyǵady. Al, keıin kele sırek qoldanylatyn bolǵandyqtan osy aıtylǵan aspaptardyń keıbir túrleri múlde umyt qaldyrylǵan. Kóne aspaptardyń bir qatary án men jyrdy súıemeldeý úshin paıdalanylǵan.
Festıval aıasynda kásipqoı dabylǵyshylarmen birge dańǵarada jeke jáne toptyq túrde oınaı alasyz. Sadaqshylarmen birge jebeden nysana kózdeısiz. Ejelgi Túrkilerdiń án-jyrymen sýsyndap, naǵyz kóne zamannyń ózine saıahattap qaıtasyz.
"Adyrna"
