Ońtústik Qazaqstan oblysy Ordabasy aýdanynda 2005 jyldyń qyrkúıek aıynda aýdannyń qurylýyna 45 jyl tolýyna oraı «Mádenı mura» baǵdarlamasynyń aıasynda tarıhı-ólketaný mýzeıi ashyldy.
Mýzeıdiń qurylýyndaǵy negizgi maqsat – óskeleń urpaqqa tarıhı muralardyń qadir-qasıetin nasıhattaý, el men jerdi qurmet tutý sezimin qalyptastyrý. Jastarymyzdyń rýhanı baılyǵyn damytyp, mádenıettiligin arttyrý. Mýzeıge qoıylǵan jádigerler qazaq halqynyń salt-dástúrinen syr shertedi. Olardyń arasynda kózdiń qarashyǵyndaı saqtalyp kele jatqan asyl muralar qanshama. Ordabasy aýdanynyń tarıhy jaıynda da kóptegen málimetter men derekter bar.
Mýzeı qorynda jergilikti halyqtan jınalǵan jádigerler de bar. Atadan balaǵa berilgen kese qap, kemer belmeý, aǵash tabaqtar men ojaýlardyń ártúrli nusqalary. Arheologııalyq qazbalar barysynda tabylǵan qysh qumyralar men dıirmen tastar, t.b. zattar búgingi ýaqyt turǵysynan alyp qaraǵanda asa baǵaly, qundy sanalady. Mýzykalyq aspaptardan dombyra, qyl qobyz, patefon, saz syrnaı jınaqtalǵan. Olardyń jasalý merzimderi ótken ǵasyrlarǵa jatady. Qol óner buıymdarynan – basqurlar, quraq kórpesheler, qol kilemder, alasha, tekemetter, tuskıizder, kilem qorjyn, aıaqqapty atap ótýge bolady. At ábzelderinen er, quıysqan, úzeńgi, quryq qamshy, qamshy, taǵa, júgen, t.b. ábzelder bar. Uly Otan soǵysynan syr shertetin shejirelik derekter molynan ushyrasady. Soǵys ardagerleriniń ordenderi men medaldary, tós belgileri, sýretteri saqtalyp keledi.
Mýzeı qoryndaǵy baǵaly jádigerdiń biri – júgen týraly azdy-kópti áńgimeleýdi jón kórip otyrmyn. Júgen – at ábzeli. Aýyzdyq pen tizgin arqyly at basyn yryqqa kóndirý úshin qoldanylady. Júgenniń órme júgen, qaıys júgen degen túrleri kezdesedi. Órme júgen taspadan óriledi, ol qaıys júgennen myqtyraq bolady. Júgen men noqtany qatar qoldanǵanda aldymen noqta, sodan soń júgen salynady, shylbyrdy noqtaǵa baılaıdy. Qazaqtyń «eki tizgin, bir shylbyr» sózi osydan shyqsa kerek-ti. Qazaq halqy qanshama ǵasyrlardan beri jylqy malyn paıdalanyp keledi. Jylqy minseń kólik, qymyzyn ishseń sýsyn. Ol qanshama dertke daýa. Burynǵy ata-babalarymyz astyndaǵy atyna qaraı dáýletin bilgen. Jylqyny turmys jaǵdaıy jaqsy kisiler mingen. Onyń er turmanyn, aýyzdyq pen júgenin, quıysqanyn kúmispen kúptep otyrǵan. Mýzeıimizdiń qoryna alynǵan júgenniń tirkeý nómiri 1263 dep belgilengen. Bul júgen qaıystan jasalynǵan. Ár jerine kúmisten túımesheler qadalǵan. Kúmisterdiń betine órnekter túsirilgen. Maqaladaǵy sýrette Ordabasy aýdanynyń turǵyny Esebaıuly Joldasbektiń paıdalanǵan júgeni beınelengen.
Mádına ÁLIMJANOVA,
Ordabasy aýdanyndaǵy
tarıhı-ólketaný
mýzeıiniń qor saqtaýshysy
