Bügın QR Qarjy naryǧyn retteu jäne damytu agenttıgı bank sektoryn qoldauǧa ūlttyq qordan qanşa aqşa bölıngenın aitty. Agenttık 2008-2016 jyldar aralyǧynda bölıngen 2007-2008 jyldardaǧy jahandyq daǧdarystyŋ terıs saldaryn azaituǧa baǧyttalǧanyn eske salyp öttı. «Memlekettıŋ tört banktıŋ aksiialaryn satyp aluyna 476,1 mlrd teŋge bölındı, onyŋ 415 mlrd teŋgesı qaitaryldy. Berılgen qarajat pen qaitarylǧan soma arasyndaǧy aiyrmaşylyq BTA bankınıŋ aktivterı men mındettemelerın ekı qaita qūrylymdau nätijesınde paida boldy» dep tüsındırd QNRDA. 2017 jyldan bastap Qazkomdy qalpyna keltıru şeŋberınde problemalyq kreditter qory (QKB) BTA Bankınıŋ problemalyq aktivterın satyp aldy. Alynǧan qarajat esebınen būl qarjy instituty (BTA) Kazkom aldyndaǧy 2,4 trln teŋge qaryzynyŋ öteuın jürgızdı. QNRDA-da QKB-ny sauyqtyru jäne ony keiınnen halyqtyq qorǧa qosu salymşylar men özge de kreditorlardyŋ aqşasyn 4 trln teŋgeden astam somaǧa saqtauǧa mümkındık bergenın aitty. Sonymen qatar, 2017 jyly bank sektorynyŋ qarjylyq tūraqtylyǧyn arttyru baǧdarlamasyna säikes bes ırı qarjy institutyna kömek körsetıldı. Olardyŋ ülesıne bükıl jüienıŋ nesie qorjynynyŋ 30%- dan astamy jäne halyqtyŋ jäne kvazimemlekettık sektordyŋ barlyq depozitterınıŋ 25%- y keldı. «Jalpy qoldau kölemı 653,7 mlrd teŋgenı qūrady. Qarjy problemalyq qaryzdardyŋ joǧary ülesı qarjy instituttardyŋ kapitalyna qysym körsetıp, ekonomikany nesieleu qarqynyn tejeuıne bailanysty bölındı. Memlekettık kömek alǧan bankter barlyq qarajatty kelesı 13 jyl ışınde qaitarady. Nätijesınde memleket berılgen 653,7 mlrd teŋgenıŋ ornyna 1 trln teŋgeden astam jalaqy alady. Aita ketu kerek, atalǧan qarjy instituttary 2 trln teŋgeden astam nesie bergen, - dep habarlady QNRDA. Ūlttyq qor osydan 19 jyl būryn, 2001 jyly qūryldy. Sarapşylar onyŋ ösım bergen kezı 2000- 2014 jyldar arasynda bolǧanyn aitady. Sol jyldary Ūlttyq qordyŋ 77,2 mlrd dollarǧa jettı. Būdan keiıngı jyldarda Ūlttyq qordyŋ qarjysy azaia berdı. Sebebı Ükımet qarjylyq jaǧdaiyn jaqsartu üşın ekınşı deŋgeilı «dımkäs bankterge üstı-üstıne Ūlttyq qordan qomaqty qarjy böldı. Qazır Ūlttyq qorda 58,2 mlrd dollar . Al äu bastaǧy josparda 2020 jyly Ūlttyq qordyŋ qarjysy 90 mlrd dollardy qūrauy tiıs edı. Bıraq ondai kün bızge älı alystau siiaqty. 2020 jyly qaŋtar aiynyŋ soŋynda Ūlttyq qordyŋ aktivı ötken jyldyŋ säikes kezeŋımen salystyrǧanda 1,9%-ǧa kemıdı degen aqparatty Ūlttyq banktıŋ özı taratty. Ötken aida Ūlttyq banktıŋ altyn-valiuta qory 2,4%-ǧa azaiyp, 30,6 mlrd dollardy qūrady. Byltyr būl körsetkış 31,3 mlrd dollarǧa teŋ edı. Esterıŋızge sala keteiık, mäjılıs deputaty Erlan Barlybaev qazaqstandyq bankter olardy qoldauǧa bölıngen qarajattan paida köredı dep mälımdedı. Onyŋ aituynşa, Ūlttyq qor men biudjetten milliardtaǧan somany baǧyttaudyŋ maqsaty qarjy sektoryn sauyqtyru jäne qarajatty ekonomikaǧa baǧyttau, al qarjy instituttardyŋ özın baiytpauy tiıs. Ol sondai-aq, memleket tarapynan alynǧan qomaqty qarajatqa qaramastan, ekonomikany nesielendırudıŋ jaǧdaiy men şarttary qanaǧattanǧysyz qalyp otyrǧanyn atap öttı. Mūndai pıkırdı qazaqstandyq qarjyger Oraz Jandosov ta qoldaidy. «Bankterdı sauyqtyruǧa Ūlttyq qordan qanşa qarjy bölıngenı turaly mälımetterdıŋ basy aşyq. Bıraq onyŋ qaitaru ürdısı de aşyq boluy kerek. Ükımettıŋ qolynda bankterdıŋ qaryzdy qaşan qaitaratyny turaly arnaiy grafik boluy kerek» deidı qarjyger. Būǧan prezident Qasym-Jomart Toqaev bankterge bizneske qolaily şarttarmen jäne ūzaq merzımge nesie berudı qamtamasyz etudı tapsyrdy. Ol sondai-aq Ūlttyq Bankke osy mäsele boiynşa saiasatqa tüzetuler engızu turaly tapsyrma berdı.
Rauan ILİIаSOV,
"Adyrna" ūlttyq portaly
