Qazaqstan márege jetti.
Qazaqtyń jany kózine keldi.
Qorlanǵanyn, aldanǵanyn sezine keldi. Ózgeler: qarapaıym halyq túgil, zań qyzmetkerleriniń jaǵasyna jabysyp, ashyq túrde memleketke kúsh kórsetýge deıin dáreje- aıbattyń judyryǵyn jumsady. Júrginshige jol bermeýshiliktiń kórinisi- kórinbeı jatqan qoǵamdaǵy barlyq dandaısýdyń beti ǵana ekendigin aıǵaqtap tur. Qansyrap turǵan qazaqtyń baýyr etin ádiletsizdiktiń otyna qýyra bergenshe, ózgeniń qolyndaǵy qanjardy nege almaısyńdar. Tarıhı Otandary bar, ulttyq múddeleri qorǵaýly "... Halyqtyq Assambleıa": Qazaqstannyń órkendeýine qyzmet jasap, alǵashqy kúnnen bastap qazaq tili arqyly, memleketti quraýshy qazaq halqynyń aınalasyna ult ókilderin toptastyryp, tutas, bir baǵyttaǵy qadamnyń shynaıy úlgisin kórsetýi tıis edi. Olar bolsa ózderin ózderi qyzyqtap, ózge ult ókilderi ekenin buldaýmen aınalysyp júr. Naýqandyq dańǵazanyń ortalyǵyna aınaldy. Bılikke jaqyndaýdyń amalyna aınaldyrdy. Tarasyn, ne bolmasa, memleketti quraýshy tól halyqtyń, qazaqtyń tili arqyly, aınalasyna toptasyp aqıqatty moıyndasyn. Ózge ult ókilderiniń ishinde bireýler: " Qazaqstan Reseıge qosylsyn" dep sandyraqtap jatyr. Osynyń barlyǵy: ulttyq bılik óz qazaǵyn qýalap júrgende, ózgelerdiń kekirigi azyp memlekettiń jaǵasyna jabysyp, kimmen jarnaqtasyp, qalaı ómir súrýimizge tórelik aıtatyndaı deńgeıge jetkendigin kórsetip tur. Ózgeniń kóńiline qarap qazaqty óz jeri men bolashaǵyna qatysty qojaıyndyq rýhpen, jaýapkershilikten aıyrý, kóre turyp kúıdirý, arlaný, namystaný sezimin óltirý- Táýelsiz Qazaqstannyń bolashaǵyna qyzmet jasaıtyn amal ma, álde, bıliktiń bir kúndik jan saqtaýy ma?! Ózgeniń kóńilinen shyǵamyn dep, óz mańdaıyńdy qos qoldap jara berý jasampazdyqqa aparmaıdy.
Qumyrsqanyń belin úzýge bolady,
Úmitin úzý múmkin emes. Ol da tistep, kúresip óledi. Qumyrsqa qurly joqpyz ba?.. Úmitimizdi úzbeńizder, oǵan ulttyń judyryqtaı júregi kónbeıdi.Óz jerimizde ózgeniń qaqpaıyn kórmeı, ul- qyz ósirip, baqytty ǵumyr keshkimiz keledi. Teńdikke kónbeıtinderdi, eldikke qalaı kóndiresiń. Onyń jalǵyz-aq joly: qoǵamdaǵy ultaralyq qatynastyń bir jaqty dertin ashyq, aıqyn kórsetý. Tabannyń astynda taptalýdy emes,teń otyryp shattanýdy úıretińizder. Jaltaqtamaı shyndyqty betke aıtýdy úırenińizder. Arqalaryńda qalyń el tur, bıliktegi myrzalar! Bárin biz bilemiz degen pıǵyldan qaıtyńyzdar. Depýtattar sóılesin. Halyqtan jasyryp jıyn jasap, ishterińe túıinshek baılamańyzdar. Halyqtan jasyryp áreket isteıtin bolsańyzdar, onda nege halyqtyń atynan sóz sóılep minberlerde júrsińizder?!.. Aıtyńyzdar, qandaı sabaq aldyńyzdar,qandaı sheshimge keldińizder.
Óz úılerińe bireýler kirip alyp, qatyn- balalaryńa, dúnıe- múlikterińe, ar- namystaryńa qol salyp jaǵalaryńa jabyssa osylaı otyrmaısyńdar ǵoı. Nege ulttyq múddege kelgende kegejektep keıin sheginip, kelinshek keıipke kóship etekterińdi túrip,júzderińdi jasyryp,erinderińdi tistep únsiz jatyp qalasyńdar. Saǵan sengen elińdi sarsańǵa salý- saıasatkerlik emes. Zań ádil bolǵannyń ózinde, ony iske asyratyn bılik ádil bolmasa qajeti ne?.. Sender halyqtan ústem jáne aqyldy emessińder, sol úshin halyqty tyńdaý mindetterińiz! Jaýap berińizder!?.. Nege Dúngender memlekettiń (zań ókilderiniń) jaǵasyna jabysty?!.. Nege qara jolda qazaq sheginýi kerek. Osynshalyq deńgeıdegi astamshylyq bir sáttik kórinistiń, bir- eki esiriktiń boıyndaǵy menmendiktiń saldaryma? Shynymen munshalyqty asqynǵan dertti kórgileriń kelmeı otyrma?..
Bir kúni Aq Ordanyń da jaǵasyna jabysyp, jolyn tartyp almasyna kim kepil?!..Túsinikti, aınalada alpaýyt elder otyr. Degenmen batyl qadam jasap, der kezinde sheshim qabyldap alý kerek. Keıde oqys, shapshań sharyqtaýlar kerek.Osy qazir dál mezgili.
Jáne osy baǵytqa úndep "... Halyqtyq Assambleıa" uran salsyn, qazaq halqynyń aınalasyna toptasý kerek ekendigin eselep aıtyp, kúndiz- túni sol qaǵıdany basshylyqqa alsyn. Solaı memleketshildiktiń, baýyrlastyqtyń úlgisin tanytsyn. Ony jasamaıdy eken, túpki nıetteri qandaı ekendiginen habar beredi. Shyndyq pa, shyndyq!
Qorqa berýdiń barlyǵy-saqtyq emes. Biz qoıandardyń emes, kókbórilerdiń urpaǵymyz. Aqıqattyń taǵdyry tarazyǵa túsip turǵan tusty ultymyzdyń paıdasyna sheship, qazaq halqynyń aınalasyna toptastyratyn túbegeıli sheshimderdi shyǵaryp alýymyz kerek. Qazaq tili- ult ókilderiniń rýhyn jaqyndastyryp, birlik pen baýyrlastyqqa jol ashsyn. Qazaq tilin derbes, uıymdastyrýshy, uıytqy bolatyn dárejege kóterińizder, shiderin sheshińizder, sheksiz qýat pen kúsh berińizder. Bir til, bir baǵyt, bir el, bir bolashaq!.. Kezeńi keldi. Otyz jyl jyltyr sózben jymyńdasqandaǵy, bı bılep qushaqtasqandaǵy nátıjeni kórip otyrsyzdar. Tynyshtyq bárimizge kerek, biraq ol tek jýas túıeniń júninen, nemese qazaq halqynyń esebinen jasalyp, úzdiksiz qaıtalana bermeýi kerek. Ózgerister kerek, óz halqynyńda mańdaıynan syıpaıtyn alaqandar kerek. Qarapaıym adamdarmyz, óz túsinigimizdiń sheńberinde jan syrymyzdy aıtyp otyrmyz. Eldiń esesi kete berse ezdikke úırenedi, kerek kezinde oıaý qazaq tappaı qalasyńdar.Týǵan eldiń, týlaǵan namystyń qunyn bilip, Qudaıǵa shúkir etińizder. Bıliktiń qorǵany- qazaq, mysaly, kúni keshe Qordaıda eki polıııanyń jyrtylǵan jaǵasy úshin qandaı arlandy. Qaryndastyń daýysy qarańǵyda belgili degen sózdi de qazaq atam aıtyp ketken. Qaraǵaı basyn shortan shalsa, qastaryńda qazaq qana qalyp, qanyn da, janyn da Atameken- el úshin, jer úshin beretin bolady. Kókbóriniń tisin qaǵyp ala berseńder, kóp túlkiniń quıryǵyna býynyp ólesińder. Esepsiz eshteńe joq, neni qor tutsańdar, sony zar tutasyńdar. Qazaq halqy ústemdik talap etip otyrǵan joq, óz jerinde órkendep, qalaýymen qam jasaýyna, bolmysy men ulttyq kelbetin saqtap damýyna kedergi bermeýdi talap etip otyr.
Qazaqta: “Sý ishken qudyǵyńa túkirme” degen ósıet bar. Qaıda júrsekte biz qazaq halqy ómir súrip jatqan eldiń, tól halyqtyń óz topyraǵynda órkendeýine, ulttyq murattaryna amal jasaýyna kedergi bermeýdi maqsat tutamyz, muny adamdyq paryzymyz dep sanaımyz. Qazaq halqyna sińgen qasıet, tárbıe solaı. Qaı elde júrsede shekten shyǵyp, shen talastyrmaıdy. Joǵarǵy sana, ulttyq mádenıet degenimiz de osy bolar. Eshbir ulttyń esigin qaǵyp kirip, bosaǵasyn qoparyp shyǵyp ketken jerimiz joq. Sol durys, ol ulttyń, memlekettiń saǵan ómir súrýge, ósip- ónýge múmkindik jasaǵannan basqa qandaı kinási bar. Nege óz eliniń bolashaǵy úshin, seniń qas- qabaǵyńa qaraýǵa tıis. Qolyńnan kelse kómektes, qurmette, eń bolmasa kóldeneń jatyp alyp aıaǵyna tusaý, qolyna kisen, sanasyna salmaq bolma. Shekten shyǵyp, shekaradan attama. Ashýyn týǵyzyp, shaptan túrtip oınama.
Qazaqstandaǵy ult ókilderinende osyndaı qurmetpen, mádenıetti qarym- qatynas kútemiz.
Tórimizge shyǵardyq, biraq tóbemizde oryn joq. Bizdiń tóbemizde máńgilik Táýelsiz Qazaqstannyń bolashaǵy men ulttyq ar- namysymyzǵa, Allanyń adamzatqa ortaq raqymy men mártebeli mereıine jáne Haqtyń nurymen, halqymyzdyń babadan qalǵan amanat- armanyna, kúnniń shýaǵyna ǵana oryn bar. Biz ózin ózgeniń ornyna qoıa biletin mádenıetti ulttardyń barlyǵymen dospyz, baýyrmyz!
Nanǵa toıyp, nadandyqtyń asaýyna minip taırańdaýshylarǵa jol joq. Eshbir ulttyń namysyna tıip, kúıe jaǵýdan aýlaqpyz. Árkim budan bylaı óz nıeti men áreketterine baqylaý jasap, Qazaq halqy óz jerinde eshkimge qaryz emes ekenin oılap júrsin.Óz keýdeleriniń qalaýy úshin, tutas ulttyń taǵdyrymen oınaýdyń shegi bolatynyn sezip júrsin.Teńdik- árkim óz ornyn bilip júrgende ǵana saltanat qurady.Qazaq halqy órkenıetke ilesý úshin, óz jerinde ózgelerden teńdik surap júr. Shydam- shyndyqtan kóp ómir súrmeıdi. Qazaqtyń jansebil shyndyǵy qylkópirdiń ústinde tur.
Sabyr Adaı
12.02.2020j
