Qostanaıdaǵy «Qazaq tulpary» jylqy zaýytynyń dırektory, aýyl sharýashylyǵy ǵylymdarynyń doktory, aýyl sharýashylyǵy akademııasynyń akademıgi, Muǵaljar jylqy tuqymynyń avtory Nábıdolla Kıkebaevtyń 60 jyldyq mereı toıy ótti.
Nábıdolla Aqanuly Kıkebaev 1956 jyldyń 10 qańtarynda Almaty oblysy Jambyl aýdanyndaǵy ataqty «Degeres» jylqy zaýytynda dúnıege keldi. «Degeres» jylqy zaýytynyń dúrildep turǵan kezi edi, ol tikeleı Máskeýge qaraıtyn. Sol jylqynyń dúbirin boıyna sińirip ósken Nábıdollaǵa qazaǵymnyń «Uıada ne kórse, ushqanda sony iledi» degeni dál kelip ómirin osy qasıetti jylqy janýarǵa arnap keledi.
Almaty zootehnıkalyq, mal dárigerlik ınstıtýtyn 1979 jyly qyzyl dıplomǵa bitirip, aspırantýraǵa joldama aldy. Stýdent keziniń ózinde konferenııalarda DNK», «Genetıcheskıı kod», «Polımorfızm transferrına ı gemoglobına v krovı jıvotnyh» degen taqyryptarǵa zertteýler júrgizdi.
Nábıdolla Aqanuly qazaq ǵalymdarynan qazaq jylqysyn zerttegen dıssertaııasyn alǵashqy bolyp Búkil Odaqtyq jylqy ınstıtýtynda (Rıazan qalasynda) óte joǵary deńgeıde qorǵady. Dıssertaııalyq jumys óte tereń edi — ár bulshyq ettiń (400 deı), súıekterdiń qulyn kezinen bastap, 3 jasqa deıingi dınamıkasy anyqtalyp, ósý zandalyqtary zertteldi.
Sol 1990 jylǵa deıin qazaq jylqysy ne Odaqtyq reestrde, ne dúnıejúzilik jylqy tuqymdary tiziminde resmı tirkelmegeni anyqtaldy. Buǵan sebep bolǵan Nábıdolla Aqanulynyń qazaq jylqysynyń jańa shyqqan «Saryarqa» zaýyttyq túrin Máskeýden tirkeýden ótkizýi boldy. Al biraq bulardy tirkeý turmaq, ejelden kele jatqan qazaq jylqysynyń ózi esh jerde tirkelmegeni anyqtaldy. Bul másele Nábıdolla Aqanulynyń tabandylyǵymen arnaıy №238 – 28.12.1990 j. búıryǵyn shyǵartý arqyly qazaq jylqy tuqymy bar ekenin, ony shyǵarǵan qazaq halqy ekeni jazǵyzdy, sol arqyly dúnıe júziniń jylqy tuqymdarynyń tizimine endi.
DSC05797Ǵalymnyń qazaq jylqy sharýashylyǵyndaǵy eńbeginiń izi qalǵan. Ol Muǵaljar jylqy tuqymynyń «Qojanberdi», «Saryarqa» túrleri jáne Maýpas, Mester, Saryaıǵyr, Mergen aıǵyrlary týraly izdenip, 120-dan astam ǵylymı eńbek, 9 kitap jazdy. Budan basqa, qazaq jylqysynyń bolashaǵy men olardyń genderi, qostanaılyq jylqy tuqymy jaıly jáne at sporty jóninde eńbekteri de bar. Sonymen qatar jylqyǵa qatysty halyqaralyq sózdikti (bes tilde) dúnıege ákelgen, mal sharýashylyǵynyń azyǵy jóninde ǵylymı kitap jazǵan ǵalym.
Qazaq jylqysyn joqtaýshy ári jańartýshy Nábıdolla Kıkebaev álemge qazaq jylqysyn tanytyp qana qoımaı, ony nasıhattap júrgeni de bólek áńgime. Qytaıdyń Beıjiń qalasyndaǵy Sezder saraıynda jylqy sharýashylyǵy men sportyn damytýǵa baılanysty 25 el ókilderi bas qosqan jıynda ǵalym qazaq jylqysy, qazaq at sporty jaıly qazaqsha baıandama jasady. Franııa, Germanııa, Japonııa, Ońtústik Koreıa elderinde qazaq jylqysy týraly baıandama jasaýy da bilimdiligin kórsetti. Nábıdolla Aqanuly jas ǵalymdarǵa aǵalyq keńesin berýden de jalyqqan emes. Birine qamqor, birine keńesin aıamaǵan tálimger.
Ǵalymnyń ǵylymdaǵy jáne jaýapty qyzmettegi jetistigi bir tóbe. Ol Úkimet tarapynan da eskerilip, talaı márte marapattalǵan. KSRO kezinde-aq «KSRO-nyń ónertapqyshy» degen medal alǵan. Elimizdiń 10, 20 jyldyq merekelik medaldarymen jáne ónerkásip salasyndaǵy jetistigi úshin «Altyn belgimen», sondaı-aq ótken jyly III dárejeli «Eńbek Dańqy» belgisi jáne agrarlyq bilimge, ǵylymǵa, óndiriske qosqan úlesi úshin de marapattaldy.
ulttyqsport.kz
