قوستانايداعى «قازاق تۇلپارى» جىلقى زاۋىتىنىڭ ديرەكتورى، اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، اۋىل شارۋاشىلىعى اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، مۇعالجار جىلقى تۇقىمىنىڭ اۆتورى ءنابيدوللا كيكەباەۆتىڭ 60 جىلدىق مەرەي تويى ءوتتى.
ءنابيدوللا اقانۇلى كيكەباەۆ 1956 جىلدىڭ 10 قاڭتارىندا الماتى وبلىسى جامبىل اۋدانىنداعى اتاقتى «دەگەرەس» جىلقى زاۋىتىندا دۇنيەگە كەلدى. «دەگەرەس» جىلقى زاۋىتىنىڭ دۇرىلدەپ تۇرعان كەزى ەدى، ول تىكەلەي ماسكەۋگە قارايتىن. سول جىلقىنىڭ ءدۇبىرىن بويىنا ءسىڭىرىپ وسكەن نابيدوللاعا قازاعىمنىڭ «ۇيادا نە كورسە، ۇشقاندا سونى ىلەدى» دەگەنى ءدال كەلىپ ءومىرىن وسى قاسيەتتى جىلقى جانۋارعا ارناپ كەلەدى.
الماتى زووتەحنيكالىق، مال دارىگەرلىك ينستيتۋتىن 1979 جىلى قىزىل ديپلومعا ءبىتىرىپ، اسپيرانتۋراعا جولداما الدى. ستۋدەنت كەزىنىڭ وزىندە كونفەرەنتسيالاردا دنك»، «گەنەتيچەسكي كود»، «پوليمورفيزم ترانسفەررينا ي گەموگلوبينا ۆ كروۆي جيۆوتنىح» دەگەن تاقىرىپتارعا زەرتتەۋلەر جۇرگىزدى.
ءنابيدوللا اقانۇلى قازاق عالىمدارىنان قازاق جىلقىسىن زەرتتەگەن ديسسەرتاتسياسىن العاشقى بولىپ بۇكىل وداقتىق جىلقى ينستيتۋتىندا (ريازان قالاسىندا) وتە جوعارى دەڭگەيدە قورعادى. ديسسەرتاتسيالىق جۇمىس وتە تەرەڭ ەدى — ءار بۇلشىق ەتتىڭ (400 دەي), سۇيەكتەردىڭ قۇلىن كەزىنەن باستاپ، 3 جاسقا دەيىنگى ديناميكاسى انىقتالىپ، ءوسۋ زاندالىقتارى زەرتتەلدى.
سول 1990 جىلعا دەيىن قازاق جىلقىسى نە وداقتىق رەەستردە، نە دۇنيەجۇزىلىك جىلقى تۇقىمدارى تىزىمىندە رەسمي تىركەلمەگەنى انىقتالدى. بۇعان سەبەپ بولعان ءنابيدوللا اقانۇلىنىڭ قازاق جىلقىسىنىڭ جاڭا شىققان «سارىارقا» زاۋىتتىق ءتۇرىن ماسكەۋدەن تىركەۋدەن وتكىزۋى بولدى. ال بىراق بۇلاردى تىركەۋ تۇرماق، ەجەلدەن كەلە جاتقان قازاق جىلقىسىنىڭ ءوزى ەش جەردە تىركەلمەگەنى انىقتالدى. بۇل ماسەلە ءنابيدوللا اقانۇلىنىڭ تاباندىلىعىمەن ارنايى №238 – 28.12.1990 ج. بۇيرىعىن شىعارتۋ ارقىلى قازاق جىلقى تۇقىمى بار ەكەنىن، ونى شىعارعان قازاق حالقى ەكەنى جازعىزدى، سول ارقىلى دۇنيە ءجۇزىنىڭ جىلقى تۇقىمدارىنىڭ تىزىمىنە ەندى.
DSC05797عالىمنىڭ قازاق جىلقى شارۋاشىلىعىنداعى ەڭبەگىنىڭ ءىزى قالعان. ول مۇعالجار جىلقى تۇقىمىنىڭ «قوجانبەردى»، «سارىارقا» تۇرلەرى جانە ماۋپاس، مەستەر، سارىايعىر، مەرگەن ايعىرلارى تۋرالى ىزدەنىپ، 120-دان استام عىلىمي ەڭبەك، 9 كىتاپ جازدى. بۇدان باسقا، قازاق جىلقىسىنىڭ بولاشاعى مەن ولاردىڭ گەندەرى، قوستانايلىق جىلقى تۇقىمى جايلى جانە ات سپورتى جونىندە ەڭبەكتەرى دە بار. سونىمەن قاتار جىلقىعا قاتىستى حالىقارالىق سوزدىكتى (بەس تىلدە) دۇنيەگە اكەلگەن، مال شارۋاشىلىعىنىڭ ازىعى جونىندە عىلىمي كىتاپ جازعان عالىم.
قازاق جىلقىسىن جوقتاۋشى ءارى جاڭارتۋشى ءنابيدوللا كيكەباەۆ الەمگە قازاق جىلقىسىن تانىتىپ قانا قويماي، ونى ناسيحاتتاپ جۇرگەنى دە بولەك اڭگىمە. قىتايدىڭ بەيجىڭ قالاسىنداعى سەزدەر سارايىندا جىلقى شارۋاشىلىعى مەن سپورتىن دامىتۋعا بايلانىستى 25 ەل وكىلدەرى باس قوسقان جيىندا عالىم قازاق جىلقىسى، قازاق ات سپورتى جايلى قازاقشا بايانداما جاسادى. فرانتسيا، گەرمانيا، جاپونيا، وڭتۇستىك كورەيا ەلدەرىندە قازاق جىلقىسى تۋرالى بايانداما جاساۋى دا بىلىمدىلىگىن كورسەتتى. ءنابيدوللا اقانۇلى جاس عالىمدارعا اعالىق كەڭەسىن بەرۋدەن دە جالىققان ەمەس. بىرىنە قامقور، بىرىنە كەڭەسىن اياماعان تالىمگەر.
عالىمنىڭ عىلىمداعى جانە جاۋاپتى قىزمەتتەگى جەتىستىگى ءبىر توبە. ول ۇكىمەت تاراپىنان دا ەسكەرىلىپ، تالاي مارتە ماراپاتتالعان. كسرو كەزىندە-اق «كسرو-نىڭ ونەرتاپقىشى» دەگەن مەدال العان. ەلىمىزدىڭ 10, 20 جىلدىق مەرەكەلىك مەدالدارىمەن جانە ونەركاسىپ سالاسىنداعى جەتىستىگى ءۇشىن «التىن بەلگىمەن»، سونداي-اق وتكەن جىلى ءىىى دارەجەلى «ەڭبەك داڭقى» بەلگىسى جانە اگرارلىق بىلىمگە، عىلىمعا، وندىرىسكە قوسقان ۇلەسى ءۇشىن دە ماراپاتتالدى.
ulttyqsport.kz
